Minh bạch hoạt động tư pháp

Theo khẳng định của Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Hòa Bình thì việc công bố các bản án, quyết định trên cổng thông tin điện tử của tòa án là một giải pháp đột phá trong chiến lược cải cách tư pháp nhằm tăng cường tính công khai, minh bạch trong hoạt động tư pháp.

Theo đó, từ nay hầu hết các bản án, quyết định của tòa sẽ được công bố công khai trên trang thông tin điện tử nói trên trong vòng 30 ngày kể từ khi bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật.

Cụ thể, những bản án, quyết định sẽ được công bố trên Cổng thông tin điện tử của tòa án gồm: Bản án sơ thẩm không bị kháng cáo, kháng nghị; bản án phúc thẩm; quyết định giải quyết các việc dân sự; quyết định giám đốc thẩm, tái thẩm giải quyết các vụ án hình sự, hành chính, dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động...

Đương nhiên cũng sẽ có một số bản án, quyết định không được phép công bố, gồm: Bản án, quyết định về vụ việc được tòa án xét xử kín; bản án, quyết định về vụ việc được xét xử, giải quyết công khai nhưng thuộc các trường hợp có chứa đựng nội dung thuộc danh mục bí mật nhà nước, hoặc chứa đựng những nội dung mà Nhà nước chưa công bố và nếu bị tiết lộ thì gây nguy hại cho Nhà nước, có chứa đựng thông tin về hoạt động đầu tư tài chính, bí quyết nghề nghiệp, công nghệ chưa được công khai, có người tham gia tố tụng là người dưới 18 tuổi...

Với việc công khai bản án, quyết định của tòa khi có hiệu lực pháp luật, khi xét xử chủ tọa phiên tòa, phiên họp có trách nhiệm phổ biến, giải thích cho những người tham gia tố tụng biết về những bản án, quyết định sẽ được công bố trên Cổng thông tin điện tử của tòa án và quyền của họ về việc yêu cầu tòa án không công bố những nội dung liên quan đến bí mật cá nhân, bí mật gia đình, bí mật kinh doanh... Chủ tọa phiên tòa sẽ phải chịu trách nhiệm với việc mã hóa, số hóa và công bố bản án trên Cổng thông tin điện tử của tòa án.

Theo đánh giá của các luật sư, chuyên gia luật thì việc công bố công khai bản án, quyết định của tòa góp phần nâng cao sự minh bạch thông tin về hoạt động tư pháp, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của các đương sự, người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan đến vụ án dù là dân sự, hình sự, hành chính, hay lao động...

Việc ra mắt trang thông tin điện tử công bố bản án, quyết định của tòa được Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu đánh giá cao, đồng thời ông cũng hy vọng cách làm này sẽ giúp hạn chế oan, sai, giúp đội ngũ thẩm phán làm việc khách quan, toàn diện.

Ngoài ra, việc công bố công khai bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật trên Cổng thông tin điện tử tòa án không chỉ là sự minh bạch thông tin, mà còn giúp các thẩm phán học hỏi kinh nghiệm, trau dồi nghề nghiệp, đồng thời đây cũng là một kênh tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật khá hiệu quả.

Không chỉ vậy, với sự phản hồi của độc giả thông qua tiện ích “ý kiến phản hồi đối với bản án, quyết định”, ngành tòa án sẽ nhận được nhiều ý kiến đóng góp quý báu để từ đó ngày càng hoàn thiện hơn trong công tác xét xử.

Từ phản hồi của bạn đọc khi công bố các bản án, quyết định lên Cổng thông tin điện tử sẽ giúp giảm bớt oan, sai bởi trong khi xét xử có thể các đương sự, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trong vụ án không nhìn ra được sai sót trong bản án, quyết định của HĐXX, của các thẩm phán vì là người trong cuộc, song nếu thực sự các bản án, quyết định của tòa án chưa chuẩn, thậm chí có biểu hiện vi phạm tố tụng sẽ được bạn đọc chỉ ra để có thể kịp thời sửa sai, hoàn thiện bản án, quyết định.

Chẳng cần nói thì ai cũng nhìn ngay thấy cái lợi của việc kịp thời phát hiện sai sót, hay lỗi vi phạm tố tụng trong các bản án, quyết định của tòa án.

Khi các sai sót, sự cố tình làm sai lệch hồ sơ vụ án, tuyên án không công tâm... được phát hiện kịp thời thì sẽ không còn ai phải ngồi tù oan 10 năm, thậm chí 20 năm, trong khi hung thủ gây án vẫn nhởn nhơ ngoài vòng pháp luật.

Khi đó, Nhà nước sẽ không phải lo một khoản ngân sách không nhỏ hàng năm để “ứng trước” cho các thẩm phán tuyên oan, sai cho người vô tội, đồng thời những người vi phạm tố tụng cũng sẽ lập tức bị xử lý nghiêm khắc, không có chuyện “hạ cánh án toàn” vì mọi sự chìm vào dĩ vãng.

Việc công khai các bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật còn giúp người dân tìm hiểu pháp luật, dần làm quen và không còn cảm giác quá sợ hãi khi phải đáo tụng đình.

Trong điều kiện yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN đang ngày càng trở nên cấp thiết, công tác phổ biến, giáo dục pháp luật lại càng đóng vai trò quan trọng làm cầu nối để đưa các chủ trương, chính sách, pháp luật của Nhà nước đi vào cuộc sống. Vậy nên việc công bố các bản án, quyết định của tòa án sẽ là một kênh phổ biến, giáo dục pháp luật hiệu quả.

Dư luận xã hội đánh giá cao việc TAND Tối cao ra mắt trang thông tin điện tử công bố bản án, quyết định của tòa đối với những bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật. Không chỉ riêng Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu, mà cả xã hội cũng rất hy vọng việc công bố các bản án, quyết định của tòa lên trang thông tin điện tử là tiền đề tốt trong việc tiến tới sự minh bạch thông tin trong hoạt động tư pháp, giúp các cấp tòa án ngày càng hoàn thiện hơn trong công tác xét xử, thực hiện đúng vai trò của cơ quan thực hiện quyền tư pháp theo hến định, không để xảy ra oan, sai cho người vô tội và bỏ lọt tội phạm.

Lê Anh Đức