Phim chuyển thể từ tác phẩm văn học: Chờ những cộng hưởng mới

Cảnh trong phim “Cô gái đến từ hôm qua” chuyển thể từ tác phẩm của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh.

Xu hướng chuyển thể

Sự kiện “Cô gái đến từ hôm qua” đạt doanh thu “không tưởng” là 50 tỷ đồng sau hơn 10 ngày công chiếu, trở thành một trong những phim Việt có doanh thu cao nhất mọi thời đại cho thấy đạo diễn Phan Gia Nhật Linh hoàn toàn “đúng hướng” khi chuyển thể từ truyện dài ăn khách cùng tên của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh.

Phim xoay quanh câu chuyện cũng là lời tâm sự của Thư (Ngô Kiến Huy) về hai cô bạn đặc biệt: Tiểu Li (bé Hà Mi) - cô bạn hàng xóm thời thơ ấu và Việt An (Miu Lê) - nữ hoàng băng giá của lớp 12A3. Chính những lúc đau đầu khổ sở vì Việt An, Thư lại càng nhớ về tháng ngày thơ ấu, về cô bạn nhỏ Tiểu Li từng bị cậu bắt nạt không thương tiếc.

Những thước phim đẹp và trong trẻo gợi lại ký ức tuổi thơ và những năm tháng cấp 3 cùng diễn xuất ấn tượng của dàn diễn viên, nhạc phim hay đã giúp “Cô gái đến từ hôm qua” ghi điểm trong lòng khán giả. Như vậy, có thể nói, phim chuyển thể từ tác phẩm văn học đã trở thành một nhánh quan trọng của các nhà làm phim hiện nay, sau những tiếng vang liên tiếp của “Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh” (từ truyện của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh), “Cánh đồng bất tận” (từ truyện của nhà văn Nguyễn Ngọc Tư)… trong những năm gần đây.

Trong khi đó, dù nhận được nhiều khen chê trái chiều và “không đo đếm được bằng doanh thu” nhưng “Đảo của dân ngụ cư”- phim do đạo diễn, diễn viên Hồng Ánh chuyển thể từ truyện ngắn cùng tên của nhà văn Đỗ Phước Tiến lại được nhắc đến nhiều như một phim nghệ thuật đáng chú ý của năm nay. Đứng ở phương diện thương mại hay nghệ thuật, phim chuyển thể đều nổi trội và trở thành một dòng chảy ngày càng mạnh mẽ, tiếp nối những thành tựu mà thế hệ đi trước đã mở đường.

Thực tế cho thấy, trong suốt lịch sử hình thành và phát triển của mình, điện ảnh Việt Nam đã có không ít những tác phẩm được chuyển thể từ truyện ngắn hay tiểu thuyết nổi tiếng của các nhà văn. Trong đó có những tác phẩm đỉnh cao của điện ảnh, ghi dấu những thành công, những mốc son hay những bước chuyển biến quan trọng của điện ảnh nước nhà.

Khởi thủy là những tác phẩm đỉnh cao của văn học như “Vợ chồng A Phủ”, “Mẹ vắng nhà”., “Chị Dậu”, “Làng Vũ đại ngày ấy” chuyển thể từ 3 tác phẩm văn học nổi tiếng của nhà văn Nam Cao, đó là “Chí Phèo”, “Lão Hạc” và “Trăng sáng”.

Các phim “Bến không chồng” chuyển thể từ tiểu thuyết cùng tên của nhà văn Dương Hướng, “Thời xa vắng” chuyển thể từ tiểu thuyết của nhà văn Lê Lựu là một tác phẩm được đánh giá cao trong dư luận từ khi nó ra đời vào những năm 80 và nhận được giải thưởng của Hội Nhà văn Việt Nam vào năm 1986. Những độc giả yêu mến tác phẩm “Tuổi thơ dữ dội” của nhà văn Phùng Quán cũng có cơ hội được nhìn nhân vật của mình yêu thích trên màn ảnh.

Phim truyền hình dài tập “Ngõ lỗ thủng” cũng được chuyển thể từ tiểu thuyết cùng tên được nhà văn Trung Trung Đỉnh viết để “lưu lại những ngày buồn”. Hay phim “Mùa lá rụng” đạo diễn Quốc Trọng, ra mắt lần đầu năm 2001. Bộ phim dựa theo tiểu thuyết “Mùa lá rụng trong vườn” và một chi tiết nhỏ trong “Đám cưới không giấy giá thú” của nhà văn Ma Văn Kháng.

Đạo diễn Đặng Nhật Minh đã đưa cuốn nhật ký bán chạy nhất năm 2006 của liệt sĩ Đặng Thùy Trâm lên màn ảnh qua bộ phim trích ra từ câu “Đừng đốt”. Gần đây, những tác phẩm điện ảnh nổi tiếng được chuyển thể từ tiểu thuyết, truyện ngắn ngày càng nhiều. Góp phần đưa hình ảnh Việt Nam ra nước ngoài bằng điện ảnh có thể kể đến “Mùa len trâu”- biên kịch và đạo diễn: Nguyễn Võ Nghiêm Minh. Bộ phim được xây dựng dựa trên hai truyện “Một cuộc đời bể dâu” và “Mùa len trâu” trong tập “Hương rừng Cà Mau” của nhà văn Sơn Nam. Bộ phim kể về cuộc sống của những người nông dân miền Nam đầu thế kỷ XX.

“Đắt khách” nhất phải kể đến nhà văn Nguyễn Nhật Ánh khi liên tục được chuyển thể tác phẩm. Ngoài “Kính vạn hoa” thì “Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh” và “Cô gái đến từ hôm qua” mỗi lần được chuyển thể đều tạo nên những tiếng vang nhất định. Nhà văn “rặt Nam Bộ” Nguyễn Ngọc Tư cũng được các nhà làm phim đầu tư, mua bản quyền và làm nên những bộ phim gây xôn xao như “Cánh đồng bất tận” và “Nước 2030”. Trong khi đó, nhà văn Đỗ Bích Thúy thì gần đây liên tiếp “được mùa” chuyển thể với các phim “Chuyện của Pao”, “Lặng yên dưới vực sâu” và một phim nữa đang trong quá trình bấm máy là “Người yêu ơi”.

Bên cạnh đó có thể kể đến hàng loạt các phim chuyển thể khác như “Đất phương Nam” chuyển thể từ truyện của nhà văn Đoàn Giỏi và “Trăng nơi đáy giếng” chuyển thể từ truyện của nhà văn Trần Thùy Mai; “Mười ba bến nước” và “Người trở về” được đạo diễn Đặng Thái Huyền chuyển thể từ truyện ngắn của nhà văn Sương Nguyệt Minh, “Quyên” được chuyển thể từ tác phẩm cùng tên của nhà văn Nguyễn Văn Thọ; “Hương Ga” dựa trên tiểu thuyết “Phiên bản” của nhà văn Nguyễn Đình Tú...

Mong đợi những bứt phá
Trên thế giới có rất nhiều tác phẩm văn học được “chuyển thể đi chuyển thể lại” mỗi lần một phiên bản mà vẫn “hot”, khiến công chúng hào hứng đón đợi như “Những người khốn khổ”. Cũng có những tác phẩm chuyển thể đoạt giải cao và trở thành phim kinh điển mọi thời đại như “Cuốn theo chiều gió”, “Sông Đông êm đềm”, “Chiến tranh và hòa bình”, “Phía Tây không có gì lạ”… Văn chương và điện ảnh vốn có những điểm giao thoa và là “anh em” của nhau trong khi đó không phải loại hình nghệ thuật nào cũng có thể bao trọn được công chúng của mình.

Vì thế, đưa tác phẩm văn học trở thành sản phẩm điện ảnh là mở rộng biên độ người thưởng thức, tìm kiếm thêm đối tượng khán giả cho mình, đồng thời khẳng định một lần nữa giá trị, tầm ảnh hưởng, ý nghĩa nhân văn của tác phẩm văn học ấy. Xu hướng chuyển thể tác phẩm văn học thành phim không mới nhưng rõ ràng đã mang đến cho khán giả những trải nghiệm mới và đã khẳng định được một hướng đi đúng của điện ảnh nước nhà.

Hi vọng thời gian tới sẽ có nhiều hơn nữa những tác phẩm văn học hay cũng như điện ảnh hay cho khán giả thưởng thức vì còn rất nhiều viên ngọc quý trong “kho báu” văn chương chưa được khai thác và để lại nhiều tiếc nuối. Ví như trường hợp “Nỗi buồn chiến tranh” của nhà văn Bảo Ninh. Nghe đâu từng có nhiều ý định được rục rịch nhưng rồi vẫn chưa thấy có sản phẩm bản điện ảnh. Tác phẩm đã nổi tiếng trong và ngoài nước, được dịch ra nhiều thứ tiếng và cũng đã được nhiều giải thưởng cao quý, đồng thời cũng chạm đến tâm tư, tình cảm của nhân loại về chiến tranh mà không được dựng thành phim thì rất phí.

Tất nhiên, không cứ phải tác phẩm văn học nào hay cũng có thể dựng thành phim nhưng với những tác phẩm văn học có giá trị về mặt nội dung và hình ảnh, đồng thời ghi dấu một giai đoạn lịch sử của đất nước mà không tái hiện được bằng âm thanh, hình ảnh mang đến cho công chúng một trải nghiệm khác khi tiếp cận với tác phẩm ở thể loại khác thì chỉ thiệt thòi cho người xem.

Cao Minh Anh