Gỡ nút thắt thể chế để khoa học công nghệ phát triển

.
Quang cảnh buổi làm việc.

Dự buổi làm việc có ông Lê Bá Trình - nguyên Phó Chủ tịch UBTƯ MTTQ Việt Nam, ông Phạm Văn Tân- Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư kí các Hội liên hiệp KH&KT Việt Nam, đại diện Bộ Khoa học và Công nghệ.

Tiếp đoàn về phía tỉnh Gia Lai có bà Huỳnh Nữ Thu Hà - Phó Chủ tịch UBND tỉnh, ông Nguyễn Thành Nuôi - Phó Chủ tịch MTTQ và đại diện lãnh đạo các sở, ban ngành đến dự.

Tại buổi làm việc, các đại biểu đã tập trung đánh giá vai trò của Khoa học công nghệ (KHCN) như Nghị quyết Trung ương 6 (khóa XI) đã nêu, đó là KHCN thực sự là động lực quan trọng nhất để phát triển lực lượng sản xuất hiện đại, kinh tế tri thức, nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế; bảo vệ môi trường, bảo đảm quốc phòng, an ninh.

Với tỉnh Gia Lai, KHCN đã và đang thấm sâu vào công tác quản lí, điều hành, sản xuất kinh doanh giúp tiết kiệm thời gian, kinh phí tạo ra nhiều thành tựu.

Phó Chủ tịch Bùi Thị Thanh phát biểu tại buổi làm việc.

Khoa học công nghệ đã tạo ra nhiều thành tựu

Dù điều kiện kinh tế, xã hội còn nhiều khó khăn, song có thể nói hoạt động KHCN của tỉnh Gia Lai trong thời gian qua, đặc biệt từ khi Nghị quyết TW 6 (khóa XI) được ban hành và Luật Khoa học và Công nghệ có hiệu lực đã đạt được những kết quả đáng kể, góp phần thúc đẩy kinh tế, xã hội của tỉnh phát triển, giữ gìn quốc phòng, an ninh trên địa bàn tỉnh.

Trong 5 năm thực hiện Nghị quyết 20, Tỉnh ủy, UBND tỉnh Gia Lai đã phê duyệt triển khai thực hiện 65 nhiệm vụ với tổng kinh phí hơn 133 tỷ đồng (trong đó ngân sách nhà nước hỗ trợ 87 tỷ đồng, huy động nguồn khác là hơn 45,554 tỷ đồng).

Riêng trong năm 2017 đã trình và được Bộ KH&CN phê duyệt triển khai 3 nhiệm vụ KHCN thuộc Chương trình Nông thôn miền núi.

UBND tỉnh đã trình Bộ KH&CN 9 nhiệm vụ cấp Trung ương để xem xét, phê duyệt triển khai khai thực hiện trong năm 2018 (4 nhiệm vụ thuộc Chương trình Nông thôn miền núi; 4 nhiệm vụ thuộc Chương trình Tây Nguyên 2016-2020; 1 nhiệm vụ thuộc Chương trình quỹ gen).

Hoạt động nghiên cứu, ứng dụng khoa học công nghệ đã thấm sâu vào hầu hết các lĩnh vực, trong đó lĩnh vực nông nghiệp công nghệ cao đã có chuyển biến tích cực, thu hút được nhiều nguồn lực, tạo ra những sản phẩm, giống cây trồng năng suất, có giá trị, hiệu quả kinh tế cao mang tính chủ lực và đặc thù của địa phương như cà phê, hồ tiêu.

Điển hình như Cty TNHH MTV Hương Đất An Phú (thôn 5, xã An Phú, TP Pleiku) do Nguyễn Ngọc Hoàng làm chủ, sở hữu hơn 5ha đất chuyên sản xuất, phân phối rau, củ quả đã được Bộ NN&PTNT chứng nhận là doanh nghiệp Nông nghiệp Công nghệ cao. Hay Cty TNHH Vĩnh Hiệp môt đơn vị xuất khẩu nông sản đã mạnh dạn đầu tư dây chuyền công nghệ sản xuất chế biến cà phê tiên tiến để sản xuất và cung cấp ra thị trường trong và ngoài nước các sản phẩm cà phê và hồ tiêu hữu cơ có chất lượng cao, sản phẩm của công ty đã vào được thị trương EU.

Theo ông Lưu Trung Nghĩa - Giám đốc Sở KH&CN Gia Lai để có những kết quả đó, tỉnh Gia Lai đã chủ động quy hoạch phát triển KHCN với nhiều giải pháp cả về trước mắt và lâu dài như Đề án hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới, phát triển nông nghiệp công nghệ cao, xác lập quyền sở hữu công nghiệp...

Hàng năm, tỉnh tổ chức tọa đàm, hội thảo về KHCN nhằm tiếp tục biểu dương và tôn vinh những cá nhân đã có nhiều đóng góp đối với KHCN của tỉnh nhà; tuyên truyền, phố biến rộng rãi các thành tựu KHCN đối với sự phát triển kinh tế xã hội, nâng cao nhận thức của xã hội về vai trò của KHCN, động viên thế hệ trẻ, đặc biệt là học sinh, sinh viên say mê nghiên cứu khoa học, góp phần xây dựng và phát triển đội ngũ cán bộ khoa học trong tương lai. Tính đến nay, toàn tỉnh có 10.894 người có trình độ đại học và cao đẳng trở lên; trong đó, có hơn 20 tiến sĩ, 769 thạc sỹ; 23 Chuyên khoa II và 323 Chuyên khoa I.

Phó Chủ tịch Bùi Thị Thanh tham quan mô hình trồng rau, củ, quả VietGap của Cty TNHH Hương đất An Phú.

Xã hội hóa các nguồn lực để phát triển khoa học công nghệ

Đánh giá cao sự quan tâm, quyết liệt chỉ đạo của tỉnh Gia Lai với việc kịp thời ban hành các văn bản, chương trình, kế hoạch cũng như sự quán triệt đôn đốc cán bộ, đảng viên nhằm chuyển biến trong nhận thức, hành động phục vụ sự nghiệp phát triển KHCN.

Tuy nhiên, Phó Chủ tịch UBTƯ MTTQ Việt Nam Bùi Thị Thanh cho rằng hoạt động nghiên cứu và triển khai ứng dụng KHCN trên địa bàn tỉnh Gia Lai, thời gian qua vẫn chưa tương xứng với yêu cầu phát triển kinh tế, xã hội của tỉnh, các nhiệm vụ triển khai vẫn dựa chủ yếu nhằm vào giải quyết các nhiệm vụ trước mắt, chưa tạo cơ sở hoặc định hướng để mở ra ngành nghề mới phù hợp với điều kiện phát triển của tỉnh nhất là trong thời kỳ đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Theo Phó Chủ tịch Bùi Thị Thanh, muốn KHCN thật sự trở thành nền tảng, động lực cho mục tiêu phát triển kinh tế thì cần phải có 6 yếu tố gồm thể chế, cơ chế, môi trường; con người; nguồn lực; cơ sở hạ tầng; năng lực hội nhập; năng lực kiến tạo quản trị của nhà nước cho KHCN.

Ngoài những nguyên do vướng mắc về cơ chế mà tỉnh đã kiến nghị, Phó Chủ tịch Bùi Thị Thanh đã chỉ ra những hạn chế, yếu kém mà tỉnh Gia Lai cần khắc phục.

Đó là, chiến lược phát triển KHCN còn thiếu nhất quán, sự gắn kết và kế thừa với các nhiệm vụ khác để hướng tới các mục tiêu tổng thể mang tính đa mục tiêu chưa được hình thành, việc liên kết vùng còn lỏng lẻo, công tác chuyển giao công nghệ còn lúng túng, khó khăn, một số kết quả còn chậm ứng dụng vào thực tế.

Và đặc biệt, tỉnh Gia Lai chưa xây dựng được cơ chế, chính sách để xã hội hóa các nguồn lực từ nhân lực đến vật lực. Mối liên kết giữa 4 nhà: Khoa học - Quản lý - Doanh nghiệp và Nhà sản xuất thiếu chặt chẽ trong việc giải quyết những vấn đề kinh tế, xã hội của tỉnh. Nguồn nhân lực khoa học và công nghệ đã phát triển nhưng còn thiếu và yếu, nhất là trên lĩnh vực công nghệ chế biến, công nghệ thông tin…

Việc thu hút cán bộ KHCN đến công tác, phục vụ lâu dài ở địa phương còn bất cập. Chưa có cơ chế, chính sách đủ mạnh để thu hút, đào tạo, động viên cán bộ khoa học và công nghệ yên tâm công tác tại địa phương.

Nguyên Phó Chủ tịch UBTƯ MTTQ Việt Nam Lê Bá Trình đang trao đổi với chủ doanh nghiệp Hương đất An Phú.

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Gia Lai Huỳnh Nữ Thu Hà cho biết, những nguyên nhân trên có một phần từ sự chủ quan nhưng cũng mang rất nhiều yếu tố đặc thù của địa phương nên việc hướng dẫn, khuyến khích ứng dụng khoa học, kỹ thuật vào sản xuất và đời sống ở một số nơi còn gặp nhiều khó khăn, nhất là vùng đồng bào dân tộc thiểu số, chưa có sự tham gia vào cuộc của các doanh nghiệp một cách tích cực trong công tác nghiên cứu chuyển giao.

Trình độ dân trí, trình độ sản xuất, trình độ công nghệ của tỉnh còn thấp so với mặt bằng chung của cả nước đã hạn chế việc tiếp thu, ứng dụng các thành tựu KHCN vào sản xuất, đời sống để tạo ra các sản phẩm, dịch vụ chất lượng cao, giá trị gia tăng cao. Sự phối hợp giữa các cơ quan, ban, ngành còn hạn chế trong việc xác định, xây dựng, đặt hàng nghiên cứu ứng dụng, phát huy, nhân rộng kết quả của các nhiệm vụ KHCN.

Phát biểu tại buổi làm việc, Phó Chủ tịch Bùi Thị Thanh khẳng định, những vấn đề liên quan đến cơ chế, chính sách mà tỉnh Gia Lai kiến nghị đoàn giám sát ghi nhận và sẽ kiến nghị lên các bộ, ngành, Chính phủ, Quốc hội xem xét quyết không để các thủ tục hành chính ảnh hưởng đến hoạt động nghiên cứu, ứng dụng KHCN phục vụ nhiệm vụ phát triển kinh tế chung của cả nước.

Về phần tỉnh Gia Lai, bà Thanh đề nghị, tỉnh cần chủ động, xây dựng kế hoạch, chương trình áp dụng KHCN vào sản xuất tạo ra những sản phẩm vừa là chủ lực, giá trị cao, có tính cạnh tranh, ổn định mà thị trường đang cần, góp phần vào công tác xóa đói, giảm nghèo tại địa phương.