Tục xông nhà đầu năm mới của người Dao đỏ
Đồng bào Dao đỏ đã rất coi trọng việc xông nhà ngày đầu năm. Đây cũng là một trong những nét văn hoá truyền thống có từ lâu đời của đồng bào.
Đồng bào Dao đỏ không đi chúc tết ngày một một đầu năm, trừ người được mời xông nhà.
Từ xa xưa đồng bào Dao đỏ quan niệm xông nhà đầu năm mới đem lại sự may mắn, bình an, làm ăn phát đạt trong một năm mới. Vì vậy trong khoảng thời gian từ ngày 25 đến ngày 29 tết, các gìa đình đã tìm cho mình một người phù hợp để xông nhà đầu năm mới. Người xông nhà có thể nam hoặc nữ tuỳ theo sự lựa chọn của mỗi gia đình.
Bà Triệu Thị Nhây, thôn 2 Túc, xã Phúc Lợi, huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái cho biết: "Dân tộc Dao đỏ chúng tôi từ xa xưa đã có tục xông nhà đầu năm mới, với quan niệm năm cũ qua đi năm mới lại tới. Một năm mới bắt đầu từ ngày mồng một tết. Vì vậy chúng tôi rất coi trọng việc chọn người xông nhà đầu năm mới đem may mắn đến cho gia đình...
Trước khi có ý định tìm người xông nhà thì phải xem tuổi có hợp với gia đình mình hay không, phải là người có uy tín, sống hoà thuận, được nhiều người quý mến. Người xông nhà là người đầu tiên bước vào nhà trong năm mới, báo hiệu cho một năm mới nhiều may mắn. Vì vậy ngay sau khi giao thừa người được gia đình nhờ sẽ đến xông nhà theo như giờ đã hẹn".
Trước khi đón người đến xông nhà, vào chiều tối 30 tết gia đình đã chuẩn bị sẵn một con gà trống luộc chín, một đĩa thịt lợn, một bát canh măng khô, mộc nhĩ rừng và nhất thiết phải có một bát bột nếp cùng 4 chén rượu được đặt trên chiếc đĩa. Những đồ vật này được chế biến làm mâm cỗ cảm ơn vị khách đầu tiên xông nhà ngày 1 Tết, đem đến cho gia đình sự may mắn, an lành trong một năm mới. Trong mâm cỗ ngày mồng một tết tuyệt đối không được sử dụng rau xanh, bởi lẽ theo quan niệm của đồng bào Dao đỏ việc sử dụng rau xanh trong ngày đầu năm sẽ không thuận lợi. Và nhất thiết phải có bát bột nếp ngoáy chín báo hiệu cho một năm mới no đủ, gia đình sung túc.
Là người nhanh nhẹn, được nhiều người quý mến, nên nhiều năm nay chàng trai người Dao Triệu Tài Xuân, thôn Cao Sơn 1, xã Kim Sơn, huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai thường được hàng xóm nhờ xông nhà đầu năm mới, với mong muốn đem đến cho nhà nhà nhiều điều may mắn trong năm mới: "Hôm nay mồng một, ngày mới, tháng mới, năm mới xin kính chúc mọi thành viên trong gia đình mạnh khoẻ, làm ăn phát lộc, con cháu chăm ngoan học giỏi. Nuôi trâu được trâu, nuôi bò được bò, nuôi gà được gà, nuôi lợn được lợn. Thóc lúa đầy bồ, làm một được mười, gia đình may mắn. Công việc làm ăn thuận lợi, mọi xui xẻo đi theo sông nước, mọi vận hạn theo mây theo gió. Năm mới đẹp, măm mới an lành, chúc toàn thể gia đình năm mới thật bình an".
Người Dao đỏ quan niệm xông nhà đầu năm mới đem lại sự may mắn, bình an, làm ăn phát đạt trong một năm mới.
Sau lời chúc người chủ nhà sẽ mời nước và bê mâm cỗ ra tiếp đón vị khách đầu tiên đến xông nhà năm mới. 4 chiếc chén trong đĩa được người chủ nhà rót đầy rượu để cảm ơn người đã xông nhà cho gia đình ngày đầu năm mới. Và 4 chén rượu này người xông nhà phải uống cạn với ý nghĩa một năm có bốn mùa gắn với 4 mùa may mắn, chúc người đến xông nhà cùng toàn thể gia đình bước sang một năm mới nhiều may mắn. Sau đó xin phép gia đình đem điều may mắn đến với những gia đình tiếp theo.
Đồng bào Dao đỏ không đi chúc tết ngày một một đầu năm, trừ người được mời xông nhà. Người Dao đỏ cho rằng gia đình nào chưa được xông nhà ngày đầu năm đều phải kiêng kỵ. Nếu không may có người vào nhà ngày mồng một tết khi chưa được xông nhà là điều không may mắn cho cả một năm. Bước sang mồng 2 tết đồng bào người Dao hoà cùng không khí đón năm mới với gia đình họ hàng cùng với lời chúc tết sức khoẻ, phát tài phát lộc, gặp nhiều may mắn.