Lễ hội đua thuyền đuôi én

1. Mường Lay là một thị xã miền núi, nằm ở cực Tây của Tổ quốc. Nơi đây vẫn được coi là trung tâm văn hóa của đồng bào dân tộc Thái trắng, với chứng tích là khu dinh thự của ông “vua” Thái Đèo Văn Long. Mường Lay cũng là nơi tụ thủy của 3 dòng chảy là sông Đà, sông Nậm Na và suối Nậm Lay. Ở đây có những đoạn sông thật đẹp, phong cảnh hữu tình. Chính đặc điểm địa lý này đã khiến cho bà con nơi đây sản sinh ra một hình thức đua thuyền đuôi én độc đáo trên vùng cao.

Các cụ cao niên ở Mường Lay kể lại, lần đầu tiên lễ hội đua thuyền đuôi én được tổ chức vào năm 2015 thu hút khoảng 10.000 người dân Điện Biên và các tỉnh lân cận như Sơn La, Lào Cai, Lai Châu… cùng khách du lịch tham dự. Từ đó đến nay, Mường Lay đã 4 lần tổ chức lễ hội đua thuyền đuôi én. Tuy mới 4 lần, nhưng hoạt động này đã trở thành một nét văn hóa đặc sắc không thể thiếu của người dân trên địa bàn thị xã Mường Lay mỗi dịp Tết đến, Xuân về.

Cũng như nhiều lễ hội khác, lễ hội đua thuyền đuôi én có 2 phần, phần lễ và phần hội. Một nghi lễ không thể thiếu là Lễ tế thần sông nước, cầu xin mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, cuộc sống bình yên. Trong lễ này, bà con chuẩn bị mâm lễ lớn với đầu lợn, xôi tím, hương hoa, trái cây, rượu, gạo, muối... Trong bài khấn có đoạn:

“Chẩu nặm chẩu đin ơi
Ha mự đảy mự mạt
Tắt chở đảy chở đi
Mở khỏi chẳng kếp má, ha đay
Mí mu nhấư to chông, mí mu lôông to lỏng...”.

Nghĩa là:

“Hỡi các vị thần sông thần nước
Chọn ngày được, ngày sang
Chọn giờ được, giờ vàng
Giờ con đã sắm đủ lễ…
Mời thần dưới sông cổ vằn -
Mời thần trú ngụ nơi ngã ba sông
Hãy cùng nhau ăn rồi cùng nhau phù hộ...”

2. Sau khi các nghi lễ kết thúc, phần hội diễn ra với nhiều hoạt động hấp dẫn, thu hút đông đảo du khách và bà con tham gia. Nổi trội, gay cấn nhất là hoạt động đua thuyền.

Lễ hội đua thuyền đuôi én lần thứ 4 - 2018 được tổ chức sáng ngày 1-1, tại Bến cảng Cơ Khí (thị xã Mường Lay, tỉnh Điện Biên). Năm nay, lễ hội đua thuyền có sự tham gia của 8 đoàn vận động viên đến từ các đơn vị, địa phương ở thị xã Mường Lay và từ huyện Nậm Nhùn (tỉnh Lai Châu). Các đoàn tham gia đua thuyền đuôi én với đường đua dài 1.000 m trên lòng hồ thủy điện Sơn La và thi đấu một số môn thể thao dân tộc.

Là một hoạt động thể thao mang tính tập thể, kết quả cuộc đua phụ thuộc vào sức mạnh từ tinh thần đoàn kết, sự phối hợp ăn ý, nhịp nhàng, hài hòa giữa các thành viên trong đội. Bên cạnh đó, sự nhiệt tình cổ vũ của bà con các tộc người cũng như du khách gần xa cũng góp phần khích lệ không nhỏ đến sức mạnh của đội đua. Trong mỗi cuộc đua, tất cả các tay đua đều đem hết tài sức của mình để tranh đua thứ hạng sao cho thuyền của mình được về nhất. Dù thuyền nào về trước hay về sau theo quan niệm của người dân đều do các vị thần sắp đặt và dự đoán cho một năm mới được mùa, bản làng bình yên, mưa thuận gió hòa…

Lễ hội đua thuyền đuôi én là hoạt động thiết thực nhằm góp phần quảng bá về con người, mảnh đất Mường Lay cùng những giá trị văn hóa đặc sắc ở địa phương. Đây cũng là dịp để đồng bào các dân tộc giao lưu, tăng cường đoàn kết, chung tay giữ gìn, bảo tồn môn thể thao đua thuyền đuôi én truyền thống.

Trong khuôn khổ lễ hội còn có nhiều hoạt động giao lưu văn nghệ, các trò chơi dân gian như: Tung còn, bắn nỏ, cà kheo, đẩy gậy...; trưng bày, giới thiệu nhiều mặt hàng thủ công truyền thống của đồng bào các dân tộc tại địa phương.

Đến với thị xã Mường Lay mùa nào cũng khám phá ra những điều thú vị. Nhưng đến mảnh đất này vào những ngày diễn ra lễ hội đua thuyền đuôi én, du khách sẽ cảm nhận được không khí vừa yên bình của miền quê với những con người thật thà chất phác nhưng cũng được hòa mình vào không khí náo nhiệt trong cuộc đua tài; đồng thời còn được thưởng thức một bức tranh sơn thủy hữu tình như chốn bồng lai cùng những món ăn đậm đà hương vị của người Thái…

Vi Hoa