Đền Xã Tắc- ‘cột mốc văn hóa’ nơi địa đầu biên cương Tổ quốc

Đền Xã Tắc, nơi sinh hoạt văn hóa, tín ngưỡng của người Việt Nam nơi địa đầu Tổ quốc.

Đền Xã Tắc là 1 trong số 12 điểm du lịch của TP Móng Cái được người dân địa phương coi là “cột mốc văn hóa” khẳng định chủ quyền lãnh thổ của đất nước. Nơi đây còn ghi dấu ấn lịch sử hào hùng của ông cha ta trong cuộc đấu tranh chống giặc ngoại xâm, giữ vững chủ quyền núi sông bờ cõi; đồng thời mang đậm nét đặc trưng trong sinh hoạt văn hóa, tín ngưỡng của người Việt Nam nơi địa đầu biên cương Tổ quốc.

Ngôi đền tọa lạc bên bờ Ka Long, dòng “nhất giang lưỡng quốc” nối liền hai nước láng giềng Việt Nam - Trung Quốc. Theo truyền thuyết, thần chủ của đền Xã Tắc là thần Xã (thần Ðất) và thần Tắc (thần Ngũ cốc). Ðất sinh ra muôn loài, ngũ cốc nuôi sống vạn vật nên trong ý thức con người từ nguyên thủy, những vị thần này có quyền lực vô biên và luôn che chở muôn dân. Việc thờ cúng hai vị thần này được hình thành từ xa xưa, trở thành nét văn hóa riêng của dân tộc Việt Nam. Các triều đại phong kiến lấy việc thờ Xã Tắc làm trọng; vì thế, mỗi triều đại đều cho xây dựng những khu đền (hay đàn) để làm nơi thờ tự với ý nguyện cầu mong thần linh phù hộ cho đất đai màu mỡ, trồng trọt bội thu, no đủ quanh năm.

Tìm hiểu về ngôi đền, những bậc cao niên ở phường Ka Long, TP Móng Cái cho biết, trước kia, đền Xã Tắc được xây dựng tại mép sông Thác Mang với quy mô khá lớn, gồm ba gian nhà, mặt quay về hướng nam, mái lợp ngói âm dương. Trải qua thăng trầm của thời gian, thiên tai và chiến tranh, đền được trùng tu nhiều lần, bị phá hủy và được phục hồi với quy mô nhỏ sau năm 1989.

Ðể đáp ứng mong mỏi của nhân dân, năm 2009, tỉnh Quảng Ninh cho phép xây dựng lại đền khang trang, quy mô bằng nguồn vốn xã hội hóa. Ðền nằm trên khu đất cao, thoáng mát với diện tích khoảng 20 nghìn m2; được xây hai tầng tám mái với những họa tiết hoa văn chạm trổ truyền thống, tinh xảo, mái lợp ngói mũi hài. Ngôi đền chính có diện tích 308 m2, xây dựng theo kiểu chữ “Công”.

Tại đây vẫn còn lưu giữ được ba tấm bia cổ có niên đại 1879, trên đó ghi danh những người đã góp công, góp của trùng tu, xây dựng lại đền. Từ xưa đến nay, đền Xã Tắc luôn được người dân trong vùng coi sóc, thờ phụng như một địa điểm tín ngưỡng, văn hóa linh thiêng. Dần dần, đền không chỉ mang ý nghĩa là một cơ sở thờ tự mà còn chứa đựng ý nghĩa to lớn hơn. Lệ tế Xã tắc đã vượt ra khỏi phạm vi thờ thần của một làng, một khu vực, trở thành ngôi đền thờ của thần non sông, đất nước đúng như ý nghĩa của cụm từ “sơn hà, xã tắc”. Bởi thế, đây là nơi mà có lẽ bất kỳ ai khi tới TP Móng Cái đều mong muốn một lần được đặt chân đến.

Ngày nay, Ðền Xã Tắc được ghi nhận là một trong những công trình không chỉ có giá trị lịch sử, văn hóa của tỉnh Quảng Ninh, mà còn có ý nghĩa lớn lao về chủ quyền, lãnh thổ trong lịch sử dựng nước và giữ nước.

TP Móng Cái hiện có 12 điểm du lịch phục vụ nhu cầu tham quan, như tuyến trung tâm TP Móng Cái đến bãi biển Trà Cổ, Ðài tưởng niệm các anh hùng liệt sĩ Pò Hèn; các điểm du lịch Cửa khẩu Quốc tế Móng Cái; Ðền Xã Tắc; Cụm thông tin cổ động biên giới Sa Vĩ; Di tích nơi thành lập chi bộ Ðảng đầu tiên tại Móng Cái; đình Trà Cổ; chùa Xuân Lan...

Xuất phát từ tiềm năng, lợi thế phát triển du lịch văn hóa, du lịch sinh thái, TP Móng Cái có nhiều giải pháp nhằm thu hút, thúc đẩy du lịch phát triển mạnh mẽ thành một ngành kinh tế mũi nhọn. Năm 2017, lượng khách du lịch đến với thành phố đạt hơn 2,2 triệu lượt, tăng gần 11 lần so với năm 2008 và năm 2018 này, thành phố dự kiến đón 3 triệu lượt khách.

Trong tương lai gần, khi tuyến cao tốc Vân Ðồn - Móng Cái hoàn thành kết nối cùng tuyến cao tốc Hạ Long - Hải Phòng - Hà Nội sẽ là điều kiện thuận lợi để TP Móng Cái phát triển và trở thành cực tăng trưởng kinh tế phía Đông Bắc của tỉnh Quảng Ninh và Khu kinh tế cửa khẩu Móng Cái trở thành trung tâm giao thương kinh tế phát triển năng động, là một trong những cầu nối quan trọng thúc đẩy hợp tác với các nước ASEAN và Ðông - Bắc Á; hợp tác khu vực thương mại tự do ASEAN - Trung Quốc.

Xuân Quảng