Bảo tồn giống lúa thơm đặc sản ở Na Loi
Trước nguy cơ mai một loại giống lúa tẻ thơm đặc trưng về nông sản của đồng bào dân tộc vùng cao xứ Nghệ, nhất là việc lưu giữ, phát triển giống lúa có một không hai này; Tại xã Na Loi (huyện Kỳ Sơn, tỉnh Nghệ An) chính quyền địa phương cùng đồng bào nơi đây đang nỗ lực bảo tồn giống lúa thơm ngon này.
Mô hình trồng lúa tẻ thơm ở xã Na Loi.
Trước hết, phải nói rằng gạo tẻ thơm (tiếng Thái gọi là “khẩu cháo hom”) là một trong những đặc sản của huyện vùng cao Kỳ Sơn. Từ bao đời nay, giống lúa này được đồng bào người Thái, người Mông gìn giữ. Điểm nổi trội của giống lúa này có hàm lượng dinh dưỡng cao, dẻo, khi nấu có mùi thơm đặc trưng, vị đậm ngon. Mặc dù năng suất chỉ đạt từ 3 tấn đến 3,5 tấn/ha, tuy nhiên, đây là loại gạo có giá bán rất cao, dao động khoảng 25.000 - 30.000 đồng/kg, tính ra mỗi ha trồng lúa tẻ thơm cho nông dân thu nhập vài chục triệu đồng. Ông Vi Văn Hồng trú tại bản Na Khướng (xã Na Loi), cho biết: “Tuy năng suất của lúa tẻ thơm so với lúa khác hơi thấp, nhưng người dân trong xã vẫn duy trì sản xuất giống lúa này để bảo tồn truyền thống. Bù lại, giá bán loại gạo này cao, vẫn đem lại hiệu quả kinh tế cho người nông dân chúng tôi”.
Gia đình ông Kha Văn Quang (bản Na Loi, xã Na Loi)- một trong những hộ dân đang lưu giữ và gieo cấy được giống lúa này, chia sẻ: “Hiện gia đình có hơn 1,5ha đất ruộng, trong đó hơn nửa diện tích được gieo cấy giống lúa tẻ thơm của địa phương, vừa để làm nguồn lương thực cho gia đình vừa để lưu giữ nguồn giống lúa quý truyền thống này”.
Nhưng khó khăn hiện nay là do nguồn giống có sự thoái hóa do thời gian canh tác nhiều năm, cùng với việc người dân chưa chú trọng đầu tư, chăm sóc, duy trì bảo tồn giống làm giảm năng suất và chất lượng sản phẩm. Vì vậy, việc mở rộng diện tích trồng giống lúa này đang gặp khá nhiều khó khăn. Để bảo tồn và phát triển thương hiệu giống lúa đặc trưng này, vụ mùa năm 2018, Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Nghệ An đã phối hợp với xã Na Loi triển khai mô hình cải tạo, khôi phục lại giống lúa tẻ thơm, lựa chọn được giống gốc, làm cơ sở phục vụ cho sản xuất đại trà.
Trao đổi với chúng tôi, ông Vi Văn Khuôn- Chủ tịch UBND xã Na Loi cho biết, rất hy vọng việc phối hợp này sẽ mang lại kết quả tích cực trong thời gian tới, tạo ra sản phẩm mang giá trị hàng hoá, góp phần phát triển kinh tế, nâng cao đời sống.
Được biết, toàn xã Na Loi có trên 91ha đất ruộng, trong đó có đến 60ha được bà con nông dân xuống giống lúa tẻ thơm truyền thống. Giống gạo này có được chất lượng như vậy nhờ việc được gieo trồng ở vùng đất có điều kiện khí hậu phù hợp như: Độ cao trung bình trên 600m so với mực nước biển, nhiệt độ trung bình khoảng 20 đến 23 độ C, chênh lệch nhiệt độ ngày, đêm lớn và nguồn nước tưới được lấy từ các khe núi đá rất sạch và mát.