Vườn quốc gia Núi Chúa: Khu bảo tồn đa dạng sinh học
Nằm trên địa bàn huyện Ninh Hải (tỉnh Ninh Thuận), Vườn Quốc gia Núi Chúa là nơi hội tụ đủ các điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng, địa hình hình thành nên hệ sinh thái khô hạn đặc trưng không chỉ ở Việt Nam mà còn ở cả vùng Đông Nam Á.
Khu bảo tồn biển Vĩnh Hy là nơi có rạn san hô đẹp, với trên 300 loài.
1. Vườn Quốc gia Núi Chúa có diện tích tự nhiên là 29.856ha, trong đó có 22.513ha đất liền, 7.352 ha là biển với vùng đệm gồm 8 xã diện tích 7.350ha, cách thành phố Phan Rang-Tháp Chàm 20km về phía Bắc.
Đến với Vườn Quốc gia Núi Chúa bạn sẽ chiêm ngưỡng rất nhiều sinh vật quần tụ phong phú và đa dạng về số lượng và chủng loại. Về hệ thực vật, Vườn Quốc gia Núi Chúa đã được ghi nhận 1.532 loài vật có bậc cao có mạch, thuộc 5 ngành. Trong đó, có 1.237 loài ngọc lan chiếm 96.64% trên tổng số, tiếp theo đó đến loại dương xỉ với 25 loài, ngành thông với 12 loài và có rất nhiều loài thực vật khác bao gồm 62 loài thực vật quý hiếm được ghi trong Sách đỏ Việt Nam và Sách đỏ Thế giới.
Mới đây, các nhà khoa học đã công bố phát hiện một loài thực vật đặc hữu của Việt Nam thuộc họ gừng (Zingibereae) tại Vườn Quốc gia Núi Chúa tỉnh Ninh Thuận. Loài thực vật mới có tên khoa học Newmania cristata Lưu, H.Đ.Trần & Škorničk, vừa được các nhà nghiên cứu thuộc Viện Sinh thái học Miền Nam, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam; Công viên quốc gia Botanic Gardens, Singapore và cán bộ nghiên cứu thuộc Vườn Quốc gia Núi Chúa tỉnh Ninh Thuận phát hiện và công bố trên tạp chí quốc tế chuyên ngành Magnolia Press of Phytotaxa. Loài mới Newmania cristata Lưu, H.Đ.Trần & Škorničk được tìm thấy ở độ cao 900m. Đây là 1 trong 6 loài thực vật đặc hữu nằm trong họ Gừng (Zingibereae) vừa mới được phát hiện trong nhưng năm gần đây tại Việt Nam.
Còn về hệ động vật, thống kê cho thấy, Vườn Quốc gia Núi Chúa đã được ghi nhận 330 loài có xương sống trên cạn, 84 loài thú, 163 loài chim và 83 loài bò sát lưỡng cư, trong có 64 loài quý hiếm được cảnh báo bảo tồn. Bao gồm 2 loài đặc hữu Đông Dương là Chà và chân đen và Gà tiền mặt đỏ, 1 loại đặc hữu Việt Nam là ếch cây Trung Bộ, cùng một số loài được bảo tồn như: beo lửa, gấu ngựa, gấu chó, sơn dương...
Đặc biệt, hệ san hô ở đây đã được các nhà khoa học ghi nhận với khoảng 350 loài, trong đó có tới 46 loài san hô là phân loài mới nhất ở Việt Nam và 307 loài san hô cứng tạo rạn. Hệ rong biển có tới 188 loài, với số lượng rất đa dạng là rong đỏ.
2. Với sự đa dạng sinh học như vậy, Vườn Quốc gia Núi Chúa không chỉ được nhiều nhà khoa học quan tâm mà còn được du khách trong và ngoài nước tìm đến. Nhiều ý kiến cho rằng, điểm thú vị nhất ở Vườn Quốc gia Núi Chúa có lẽ là “Hồ treo” trên vách núi đá. Mặt hồ có đường kính 70 - 80 m, quanh năm có nước trong xanh và nhiều động, thực vật sinh sống. Hồ treo đẹp nhất có lẽ là vào mùa mưa, khi màu xanh của thảm thực vật bao trùm, những vỉa đá nổi lên trên mặt nước như những hòn non bộ xen lẫn những tán cây truông gai, găng néo...
Bên cạnh đó, công viên đá của Vườn Quốc gia Núi Chúa là nơi giao hòa giữa biển, núi, đất, trời; là bức tranh thiên nhiên hùng vĩ với hàng nghìn tảng đá xếp chồng lên nhau, thách thức thời gian, gió cát mà đứng vững từ ngàn đời. Dưới chân núi, bãi Thịt là nơi duy nhất ở đất liền của Việt Nam có các loài rùa biển tìm đến đẻ trứng như rùa xanh, đồi mồi, đồi mồi dứa.
Nằm trong khu vực Vườn Quốc gia Núi Chúa, biển Bình Tiên tựa như viên ngọc quý được cất giấu giữa núi rừng. Không như nhiều bãi biển khác, du khách phải vượt qua con đường đèo gian nan rồi mới được hít hà mùi gió biển, đắm mình trong làn nước xanh trong và chiêm ngưỡng toàn cảnh biển trời trong lòng những dãy núi.
Voọc chà vá chân đen .
Trong khi đó, cung đường đến Vĩnh Hy lại hùng vĩ, bên này là biển xanh biêng biếc, bên kia là vách núi đá vôi sừng sững giữa trời.
Vịnh Vĩnh Hy thuộc 1 trong 4 vịnh đẹp nhất Việt Nam. Theo các nhà nghiên cứu, khu bảo tồn biển Vĩnh Hy là nơi có rạn san hô đẹp và đa dạng nhất Việt Nam với trên 300 loài phong phú về hình dáng, màu sắc, trong đó có những loài nguyên thủy chỉ cách mặt nước 2-4 m.
Một sắc thái khác của san hô cũng có thể được tìm thấy ở Hang Rái. Hang Rái, nơi được ví là thác trên biển duy nhất ở du lịch Việt Nam. Ngắm hình ảnh đầy vẻ ma mị, kỳ bí của rêu và sóng hòa quyện ở Hang Rái, bạn sẽ không ngớt trầm trồ trước tuyệt tác của thiên nhiên. Hang Rái đẹp nhất là vào lúc bình minh, dòng nước biển đổi màu một cách diệu kỳ theo ánh mặt trời. Vách núi cheo leo nổi bật giữa nền trời xanh ngắt vô cùng thơ mộng.
3. Để bảo tồn đa dạng sinh học Vườn Quốc gia Núi Chúa theo hướng bền vững, những năm qua, Ban quản lý Vườn Quốc gia Núi Chúa đã hỗ trợ phát triển sản xuất, đa dạng hóa sinh kế giúp bà con giảm nghèo bền vững như: Hỗ trợ con em đồng bào, ngư dân sống trong và xung quanh vùng đệm Vườn Quốc gia về đào tạo nghề, thay đổi sinh kế, cải thiện thu nhập để giảm thiểu tác động đến tài nguyên rừng, biển. Từ năm 2016 đến nay, Vườn Quốc gia Núi Chúa đã tổ chức giao khoán bảo vệ rừng cho 111 hộ nghèo trên 7 thôn với diện tích 6.198 ha. Vườn cũng cử cán bộ giám sát, hướng dẫn bà con mua bò, dê, kỹ thuật chăn nuôi và sinh sản, từ đó tạo việc làm, giúp bà con ổn định cuộc sống, tiến tới không phụ thuộc vào tài nguyên rừng.
Đáng chú ý, để phát triển du lịch bền vững, trong tháng 12/2018, Ban quản lý Vườn Quốc gia Núi Chúa tổ chức được 4 đợt tuyên truyền vận động kết hợp thực hiện các hoạt động vệ sinh môi trường tại các điểm thăm quan du lịch. Đây được xem là một trong những điểm thăm quan lý tưởng ở Vườn Quốc gia Núi Chúa.
Hoạt động đã thu hút người dân thôn Cầu Gẫy tham gia. Người dân nhiệt tình, chịu khó thực hiện hoạt động tại các điểm thăm quan du lịch Vịnh Vĩnh Hy, Bãi Cóc, Suối Lồ Ồ và quanh khu dân cư thôn Cầu Gẫy, Vĩnh Hy. Thực hiện thông qua các hoạt động thu gom rác thải, cổ động tuyên truyền với khẩu hiệu “Bảo vệ môi trường là bảo vệ chính cuộc sống của chúng ta”.
Bên cạnh đó, hoạt động nhằm tuyên truyền nâng cao nhận thức cho cộng đồng dân cư, du khách và các công ty dịch vụ du lịch, nhà hàng, bè nổi trên địa bàn vùng đệm về việc giữ sạch môi trường, hạn chế tình trạng xả rác bừa bãi ra các bãi biển, các điểm thăm quan du lịch nhằm tạo cảnh quan môi trường xanh, sạch, đẹp. Chương trình thực hiện đã xử lý kịp thời vấn đề rác thải, đảm bảo vệ sinh môi trường được thực hiện tốt, tạo cảnh quan xanh, sạch, đẹp tại các điểm thăm quan du lịch thuộc Ban quản lý Vườn Quốc gia Núi Chúa.