Giáo dục hướng nghiệp: Chú trọng lồng ghép và liên thông

Định hướng nghề nghiệp bảo đảm học sinh có đủ kiến thức tham gia thị trường lao động sau bậc THCS. Ảnh: Mạnh Dũng.

Tốt nghiệp ĐH vẫn… thất nghiệp

Trước đó, bản tin cập nhật thị trường lao động quý 4/2018 của Bộ LĐTB&XH cho thấy: Số người có việc làm đạt 54,53 triệu người, tăng 22,94 nghìn người (0,42%) so với quý 3/2018 và tăng 478,4 nghìn người (0,89%) so với cùng kỳ năm 2017. Tuy nhiên, trong quý 4/2018, cả nước vẫn còn 1.062 nghìn người trong độ tuổi lao động thất nghiệp (giảm 7,6 nghìn người so với quý 3/2018 và giảm 8,81 nghìn người so với quý 4/2017). Trong đó, tỉ lệ thất nghiệp cao nhất vẫn ở nhóm có trình độ CĐ (4,1%), nhóm có trình độ trung cấp (2,61%), nhóm trình độ ĐH trở lên (2,57%) và nhóm sơ cấp nghề (1,51%). Đồng thời, cả nước vẫn còn 543,2 nghìn người lao động trong độ tuổi thiếu việc làm, trong đó có 87,07% lao động nông thôn và 70,98% lao động làm việc trong ngành nông lâm thủy sản. Số người thất nghiệp dài hạn, trên 12 tháng có xu hướng gia tăng, chiếm 34,42% tổng số người thất nghiệp.

Như vậy, hiện có khoảng 135,8 nghìn lao động trình độ ĐH thất nghiệp, chiếm tỉ lệ đáng kể trong hơn 1 triệu lao động đang thất nghiệp của cả nước. Đáng chú ý, con số này đã giảm gần 16 nghìn người so với giai đoạn trước. Cùng với thực trạng các doanh nghiệp hầu như phải đào tạo lại sinh viên sau ra trường, điều này đã chỉ ra cho thấy, những lỗ hổng trong đào tạo nhân lực trình độ ĐH hiện nay: Sinh viên ra trường không thể tìm được công việc phù hợp, lại vừa tốn kém thời gian, tiền bạc của xã hội.

Mùa tuyển sinh 2019 - 2020, theo thống kê của Bộ GDĐT, cả nước có hơn 886.000 thí sinh đăng ký dự thi THPT quốc gia 2019, trong đó có hơn 650.000 thí sinh xét tuyển ĐH, chiếm khoảng 69%. Trong khi đó, các năm 2017 và 2018, tỉ lệ thí sinh đăng ký dự thi để lấy kết quả xét tuyển vào ĐH, CĐ luôn giữ ở mức ổn định khoảng gần 75%.

Theo các chuyên gia giáo dục, thực trạng này xuất phát từ 2 nguyên nhân chính: Giờ đây không ít trường ĐH dễ dãi trong tuyển sinh bằng xét tuyển học bạ hoặc đánh giá năng lực. Thứ hai là sự hấp dẫn ngày càng lớn của các cơ sở đào tạo nghề khi học viên được vừa học vừa thực hành ngay tại doanh nghiệp cùng cam kết có việc làm ngay sau khi tốt nghiệp. Hơn thế, giờ đây việc học sinh tốt nghiệp THCS được đăng ký học thẳng lên CĐ nghề đã mở ra cơ hội học nghề, lập nghiệp sớm cho người học.

Lực lượng lao động chưa qua đào tạo còn cao

Bộ GDĐT mới đây cho biết, sau thời gian định hướng nghề nghiệp, phân luồng học sinh phổ thông thì đến nay số học sinh tốt nghiệp THCS không tiếp tục học lên THPT hiện chiếm trên 30%. Theo Bộ trưởng Bộ GDĐT Phùng Xuân Nhạ, Bộ đã trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 522/QĐ-TTg ngày 14/5/2018 phê duyệt Đề án giáo dục hướng nghiệp và định hướng phân luồng học sinh trong GDPT giai đoạn 2018 - 2025. Đồng thời, ban hành kế hoạch và đang triển khai thực hiện 7 nhóm nhiệm vụ, giải pháp của Đề án nhằm tạo bước đột phá về chất lượng giáo dục hướng nghiệp, góp phần chuyển biến mạnh mẽ công tác phân luồng học sinh sau THCS và THPT. Đặc biệt, Bộ đã chỉ đạo các địa phương, các cơ sở giáo dục ĐH tổ chức tư vấn, hướng nghiệp cho các em học sinh, đặc biệt là học sinh lớp 12 để các em có những hiểu biết về ngành, nghề sẽ lựa chọn.

Tuy nhiên theo ông Nhạ, hiện nay tỉ lệ học sinh sau THCS đi học nghề còn ít, số học sinh tham gia ngay vào thị trường lao động chưa qua đào tạo còn cao. Công tác tuyên truyền về hướng nghiệp, phân luồng còn hạn chế.

Vậy nguyên nhân nào dẫn đến tình trạng giáo dục hướng nghiệp và phân luồng học sinh phổ thông chưa hiệu quả? Ông Vũ Đình Chuẩn-Vụ trưởng Vụ Giáo dục Trung học (Bộ GDĐT) chia sẻ: Tỉ lệ học sinh sau THCS đi học nghề còn thấp do nhiều nguyên nhân. Trước hết do nhận thức của học sinh, gia đình học sinh và xã hội đối với giáo dục nghề nghiệp còn hạn chế. Việc lựa chọn nghề nghiệp của học sinh còn cảm tính hoặc theo sự áp đặt của gia đình, hệ thống thông tin thị trường lao động chưa được cập nhật. Nội dung, phương thức hoạt động giáo dục hướng nghiệp trong các nhà trường còn chậm được đổi mới. Hệ thống giáo dục nghề nghiệp đã từng bước đổi mới nhưng chưa tạo ra sức hút mạnh đối với học sinh, nhất là học sinh tốt nghiệp THCS. Bên cạnh đó, vẫn còn thiếu những cơ chế chính sách đủ mạnh để nâng cao hiệu quả công tác giáo dục hướng nghiệp và khuyến khích học sinh tham gia học nghề.

Khắc phục những tồn tại này, Bộ GDĐT cho hay, trong chương trình GDPT mới tới đây, trên cơ sở phân tích thực trạng và nguyên nhân thành công, hạn chế của giáo dục hướng nghiệp và phân luồng trong các chương trình đã có, nội dung giáo dục hướng nghiệp được xác định theo 2 hướng: Thứ nhất, chương trình bảo đảm kết nối chặt chẽ giữa các lớp học, cấp học với nhau và liên thông với chương trình giáo dục mầm non, chương trình giáo dục nghề nghiệp và chương trình giáo dục ĐH. Thứ hai, nội dung giáo dục hướng nghiệp đặc biệt được chú trọng, lồng ghép trong từng môn học và hoạt động giáo dục thông qua việc lựa chọn nội dung giáo dục gắn với thực tiễn.

Tất cả nhằm mục đích định hướng nghề nghiệp bảo đảm học sinh tiếp cận nghề nghiệp, chuẩn bị cho giai đoạn học sau phổ thông có chất lượng. Như vậy, học sinh tốt nghiệp THCS không học lên THPT mà đi học nghề hoàn toàn có đủ kiến thức, kĩ năng tham gia vào thị trường lao động.

Mạnh Dũng