Ung thư gan - như một sát thủ

Một vài triệu chứng

Gan là cơ quan thải độc cho cơ thể nên cũng là nơi dễ tích tụ nhiều độc tố gây bệnh và ung thư gan là một trong những khối u ác tính có tỉ lệ gây tử vong cao nhất ở con người. Ung thư gan là sự tăng trưởng và phát triển không kiểm soát của các tế bào ung thư tại gan. Ung thư gan giai đoạn sớm ít có triệu chứng nên thường phát hiện bệnh ở giai đoạn muộn khi đã có biến chứng, đáng tiếc lúc đó nhiều người mới nhận ra bệnh. Lí do ung thư gan khó phát hiện là vì ở những giai đoạn đầu, bệnh không có triệu chứng rõ rệt. Khi các tế bào ung thư lan rộng đến một mức độ nhất định, các đặc điểm bất thường mới lộ ra. Vào thời điểm này, việc điều trị về cơ bản không thể dứt điểm, cho dù đó là hóa trị hay phẫu thuật cũng chỉ có thể kéo dài thời gian sống của bệnh nhân. Theo điều tra dịch tễ học, tỷ lệ mắc ung thư gan có liên quan đến viêm gan virut, xơ gan, aflatoxin, ô nhiễm nước uống, di truyền, rượu và các chất hóa học. Tùy thuộc nguồn gốc khối u ác tính chia thành ung thư gan nguyên phát và ung thư gan di căn.

Da sạm đen là một trong những dấu hiệu phổ biến của các bệnh về gan. Nguyên nhân xỉn màu da kèm với đôi mắt “gấu trúc” hốc hác là do tổn thương chức năng gan gây ra. Hiện trượng rối loạn chức năng tuyến yên trong cơ thể dẫn đến hormone melanogenesis do tuyến yên tiết ra tăng lên đáng kể, gây nám da và làm sạm màu da, thâm quầng vùng mắt người bệnh.

Khi da mặt chuyển sang vàng vọt cũng chính là một trong những dấu hiệu của ung thư gan. Khối u trong gan hoặc các hạch bạch huyết di căn của cổng gan không ngừng phát triển, gây chèn ép ống mật và tắc nghẽn ống mật. Do đó, vàng da do ung thư gan chủ yếu là vàng da tắc nghẽn, một số ít là vàng da tế bào gan.

Nếu bạn vô tình chạm phải một u cục nẳm phía trên, bên phải rốn của mình nên đi khám càng sớm càng tốt. Do gan nằm ở phía trên, bên phải phần bụng chúng ta, một người bình thường không thể chạm vào gan từ bề mặt cơ thể, nhưng nếu các tế bào ung thư tiếp tục phát triển, khối u tiếp tục mở rộng, bạn có thể cảm nhận được khối u rõ ràng trên da.

Nếu bị tiêu chảy trong thời gian dài mà không gặp bất cứ vấn đề gì về dạ dày, thì rất có thể nguyên nhân đến từ gan của bạn bị tổn thương. Do các tế bào ung thư tạo ra một loạt các chất trong quá trình phân chia, kích thích và phóng to các tế bào gan, dẫn đến việc tiết quá nhiều dịch ruột, gây tiêu chảy.

Sốt chắc chắn là một bất thường về thể chất, đặc biệt là sốt nhẹ nhưng kéo dài. Khi nhiệt độ cơ thể được duy trì trong khoảng từ 37-38 độ, đôi lúc lại sốt cao không dứt, bạn hãy chú ý đến việc lá gan bị tổn thương. Bởi vì ung thư gan có thể dẫn đến hoại tử tế bào gan, từ đó gây ra nhiễm trùng và sốt.

Khi cân nặng của bạn đột ngột giảm mà không rõ lí do, nguyên nhân cũng có thể đến từ ung thư gan. Bệnh nhân ung thư gan thường làm bệnh nhân mất cảm giác ngon miệng và suy nhược, và cũng dễ bị rối loạn tiêu hóa, dẫn đến giảm cân nhanh chóng.

Tăng bilirubin trong máu sẽ làm cho màu sắc của nước tiểu thay đổi từ màu vàng sẫm đến nâu. Nếu bạn nhận thấy có sự thay đổi màu sắc của nước tiểu, hãy đến gặp bác sĩ sớm nhất có thể.

Tụ dịch trong bụng là một trong những triệu chứng ung thư gan giai đoạn đầu. Chướng bụng cùng với việc có thể sờ thấy được gan là một dấu hiệu sớm của bệnh ung thư gan.

Hiện tượng chảy máu bất thường ở cơ thể rất có thể liên quan đến các bệnh về gan, đặc biệt là ung thư gan. Hầu hết bệnh nhân bị ung thư gan đều bị chảy máu lợi (nướu) thường xuyên và xuất huyết dưới da một cách bất thường. Điều này là do gan bị tấn công bởi các tế bào ung thư, dẫn đến chức năng đông máu bất thường, đặc biệt xảy ra đối với những bệnh nhân bị ung thư gan và xơ gan.

Nếu bạn bị buồn nôn và nôn mửa không rõ nguyên nhân, kiểm tra xem bạn có bất kỳ triệu chứng suy giảm chức năng gan khác không. Nôn và buồn nôn thường được coi là dấu hiệu cảnh báo sớm của bệnh ung thư gan.

Ngứa có thể được coi như một triệu chứng chung. Nhưng đó cũng là một trong những dấu hiệu sớm của bệnh ung thư gan. Điều này xảy ra chủ yếu là do ảnh hưởng của sự gia tăng bilirubin trong cơ thể. Chức năng gan suy giảm sẽ dẫn đến tăng bilirubin, gây ngứa trên da.

Một số phương pháp điều trị ung thư gan

GS Trần Văn Thuấn, Giám đốc BV K lý giải, sở dĩ tỉ lệ tỉ vong ung thư gan lớn do có tới 80-90% bệnh nhân đến viện khi đã ở giai đoạn muộn, lúc này các biện pháp can thiệp, điều trị rất hạn chế. Trong khi nếu được phát hiện ở giai đoạn sớm, tiên lượng điều trị rất tốt.

Để điều trị ung thư gan, GS Thuấn cho biết ngoài các phương pháp truyền thống như phẫu thuật, xạ trị, hoá trị, dùng thuốc nhắm trúng đích, hiện có thêm các phương pháp nút mạch, đốt sóng cao tần, đốt u bằng vi sóng, điện đông, tiêm cồn tuyệt đối qua da, ghép gan...

Việc lựa chọn phương pháp điều trị tùy thuộc vào vị trí, kích thước, giai đoạn của bệnh cũng như các bệnh lý kèm theo. Với ung thư biểu mô tế bào gan, phẫu thuật là ưu tiên lựa chọn hàng đầu vì giúp lấy bỏ được khối u, tuy nhiên chỉ có khoảng 1/3 số bệnh nhân tại thời điểm chẩn đoán ban đầu có thể phẫu thuật.

GS Thuấn cho biết, vài năm trở lại đây, một số cơ sở y tế lớn áp dụng phương pháp đốt u gan bằng vi sóng (sóng viba). Các sóng được sử dụng đốt u có phổ năng lượng từ 300 MHz đến 300 GHz. Tại BV K, cũng bắt đầu triển khai phương pháp này từ đầu tháng 3/2019. Đây là kĩ thuật tiên tiến, an toàn cho người bệnh, xâm lấn tối thiểu.

Theo đó, bác sĩ sẽ dùng năng lượng vi sóng truyền qua kim điện cực để phá huỷ khối u tại chỗ do nhiệt độ vùng đốt cao, ít bị tản nhiệt, không hoá than quanh kim đốt, bác sĩ có thể tiên đoán được vùng đốt, cho hiệu quả tương đương phẫu thuật mở cắt u. Do không phải phẫu thuật nên bệnh nhân hồi phục rất nhanh, thường chỉ phải nằm viện 1 ngày thay vì phải nằm viện ít nhất 1 tuần như mổ mở trước đây. Chi phí cũng rất rẻ, chỉ khoảng 10 triệu đồng. Khác với mổ mở, khi đốt bằng sóng viba, bệnh nhân có thể thực hiện nhiều lần.

Phương pháp này có hiệu quả với những trường hợp ung thư biểu mô tế bào gan (chiếm 80% các ca ung thư gan) hoặc các khối u di căn tại gan. Tất cả những trường hợp có khối u gan dưới 6 cm hoặc 3 khối u có đường kính dưới 3 cm hay các tổn thương gần mạch máu đều có thể áp dụng. Tương tự, nhiều nơi cũng đang áp dụng phương pháp đốt khối u tại chỗ bằng sóng cao tần RFA (Radio Frequency Ablation), áp dụng với những khối u dưới 5 cm hoặc 3 khối u có kích thước nhỏ hơn 3 cm.

Để thực hiện, bác sĩ sử dụng máy siêu âm đầu dò cong để siêu âm gan, mật, xác định vị trí khối u rồi dùng kim đặc trị để đốt hủy u. Thời gian thực hiện từ 15 - 40 phút tùy từng trường hợp cụ thể.

Với phương pháp này, ở mức nhiệt khoảng 50 độ C, mô biến đối không thể phục hồi, nhiệt độ từ 50-60 độ C sẽ đông vón protein và chết tế bào ung thư trong vài phút, nhiệt độ trên 60 độ C sẽ khiến tế bào chết ngay lập tức.

Một phương pháp khác được Bác sĩ Thuấn đề cập là phương pháp Nút mạch khối u gan bằng hóa chất (TACE). Đây là phương pháp đã được nhiều nơi sử dụng, thường áp dụng cho các trường hợp khối u lớn không thể phẫu thuật, các vị trí mổ khó hoặc trường hợp bệnh nhân có bệnh lý nặng kèm theo.

Để thực hiện, bác sĩ đặt ống thông từ động mạch đùi luồn vào các nhánh động mạch nuôi khối u, bơm dung dịch Lipiodol và hoá chất, gây tắc các mạch máu nuôi khối u.

Toàn bộ quá trình này mất khoảng 2-3 giờ, được thực hiện trong phòng chụp mạch nên bác sĩ sẽ nhìn rõ các nhánh mạch máu đi vào khối u để can thiệp chính xác.

Phương pháp này sẽ khiến khối u gan bị tiêu diệt bởi 2 cơ chế: Do tác động trực tiếp của hóa chất và do thiếu máu nuôi dưỡng, từ đó giảm kích cỡ, giúp người bệnh cải thiện sức khoẻ.

Sau khi khối u thu nhỏ, bệnh nhân có thể được thực hiện đốt sóng cao tần, sóng viba để diệt khối u.

Tuy nhiên phương pháp này cũng có nhược điểm là không hoàn toàn triệt để và thường làm nhiều lần, có thể gây suy giảm chức năng gan và cũng có nguy cơ tác dụng phụ toàn thân do hóa chất.

Điều trị ung thư gan bằng hạt vi cầu phóng xạ hay còn gọi là hoá tắc mạch vi cầu. Bác sĩ sẽ đưa trực tiếp hạt vi cầu phóng xạ YTTRIUM-90 (Y-90) vào động mạch nuôi khối u gan của bệnh nhân. Các hạt vi cầu phóng xạ sẽ đi theo các nhánh động mạch nhỏ và phân bố khắp trong khối u, làm tắc các mạch máu nuôi khối u gan.

Ngoài ra, bức xạ với mức năng lượng thấp do Y-90 phát ra có quãng chạy trong tổ chức ngắn sẽ tiêu diệt chọn lọc các tế bào ung thư, làm xơ hóa các mạch máu nuôi khối u.

Phương pháp này về bản chất là phương pháp hoá tắc mạch cải tiến, vừa mang hoá chất vào khối u gan, vừa gây tắc mạch máu nuôi khối u. Kết quả, làm giảm thể tích khối u hoặc tiêu diệt khối u trong gan mà ảnh hưởng rất ít đến tổ chức lành xung quanh. Hiện BV Bạch Mai, BV 108 đang triển khai kĩ thuật này.

Ghép gan là phương pháp mang lại hiệu quả cao đối với những bệnh nhân mắc ung thư gan. Tuy nhiên điểm khó khăn của phương pháp này là hạn chế về nguồn hiến và chi phí rất cao, khoảng 1,2 tỉ đồng/ca ghép gan. Tại Việt Nam, các BV lớn như Việt Đức, Chợ Rẫy đã thực hiện thường quy các ca ghép gan. Trong đó BV Việt Đức mới ghép được hơn 60 ca (chiếm 50% các ca ghép gan cả nước) do khan hiếm nguồn tạng hiến. Con số này mới chỉ chiếm 10-15% nhu cầu ghép gan.

Ghép gan cũng có thể gặp một số biến chứng liên quan đến thải ghép, nhiễm trùng do dùng thuốc ức chế miễn dịch sau ghép, tăng huyết áp, cholesterol máu cao, đái tháo đường, suy thận…

Đức Trân