Người nghệ sĩ 60 năm gắn bó với nghề...

NSND Trần Hạnh trong một vai diễn.

Cuộc sống phía sau ống kính

Đằng sau ánh hào quang của sân khấu, của các vai diễn, cuộc sống đời thường của nghệ sĩ Trần Hạnh không lung linh hào nhoáng như nhiều người lầm tưởng. Ở tuổi 91, nghệ sĩ Trần Hạnh có 7 người con (2 trai, 5 gái), nhưng giờ chỉ còn 4. Cách đây hơn 10 năm, người vợ của ông bị liệt nửa người sau trận tai biến mạch máu não, không lâu sau đó bà cũng qua đời. Khi vợ mất, ông lại dồn tâm sức chăm cậu con trai út 47 tuổi bị ngớ ngẩn vì chấn thương sọ não, sau một tai nạn xe máy thảm khốc. Những năm gần đây, tuổi cao sức yếu, nghệ sĩ Trần Hạnh gần như không có lời mời đóng phim.

Niềm vui tuổi già của ông là hàng ngày ngồi bán hàng phụ con dâu bán giày dép, mũ bảo hiểm... Tuy nhiên, thời gian gần đây sức khoẻ của ông đã yếu đi nhiều. Một bên mắt của ông không nhìn thấy được, một bên thì kém. “Bác sĩ bảo mắt tôi bị thoái hoá, không chữa được, chỉ thay thôi. Mà thay cũng phải chờ ai có mắt hợp mới thay được. Nên giờ tôi cũng chỉ loanh quanh trong nhà, trên tầng 3 thôi không ra cửa hàng trông nom cho con như trước. Lâu lâu tôi bảo chúng đưa ra ngoài phố xem con cái làm ăn thế nào, phố phường tấp nập ra sao rồi chúng lại đưa về. Tôi tính rồi, có chút tiền thưởng gọi là, tôi sẽ chia cho các con cháu mỗi người một chút, gọi là lộc của ông. Nói thật, giờ già rồi phải chịu vì bệnh tình chứ mà có sức khoẻ thì tôi cũng muốn ra ngoài cho thoải mái, không phiền các con, mặc dù chúng chăm bố lắm”- nghệ sĩ tâm sự.

Cuộc sống của người nghệ sĩ già dường như trở nên trống vắng và cô đơn hơn nhiều kể từ khi người vợ của ông qua đời. Mỗi lần kể về người vợ quá cố của mình, ông đều cảm thấy xúc động “Hồi xưa trông tôi cũng “khang trang” lắm đấy, nhưng không có ai si mê đâu, hoặc có người ta thương thầm nhớ trộm tôi cũng không biết. Bà nhà tôi thì ghen lắm”. Ông nhớ lại, hồi đó bạn diễn tên Kim Thanh, nhà trên Bưởi, cùng đóng trong vở Nguyễn Trãi. Chúng tôi đóng cảnh đi chung đò, đò thì chỉ là mảnh vải, hai người cùng cầm 1 mảnh vải thôi mà bà nhà tôi còn ghen. Bà lên tận rạp. May quá có bà cô tôi đi xem, can ngăn bảo “Mày về ngay, để nó đi làm kiếm tiền nuôi mẹ con mày”. Thế mới thôi đấy, kinh lắm! Nhưng nghệ sĩ mà, ai chả có vài lần bị vợ/chồng ghen như thế. Hiểu nhau rồi thì thôi.

Vai diễn để đời

Nói đến nghệ sĩ Trần Hạnh, người ta nhớ đến một gương mặt hiền từ, khắc khổ vào những vai người nông dân hiền lành chất phác. Trong 60 năm hoạt động nghệ thuật của mình, nghệ sĩ Trần Hạnh đã rất quen mặt với khán giả trong các bộ phim truyền hình.

Nhưng vai diễn nhớ nhất trong cuộc đời của người nghệ sĩ có lẽ là vai Nguyễn Trãi trong vở kịch “Lam Sơn tụ nghĩa” của Đoàn Kịch nói Hà Nội, năm 1965.

NSND Trần Hạnh bồi hồi nhớ lại, khán giả Hà Nội ngày ấy tuyệt vời lắm. Lúc ấy đất nước vẫn đang còn chiến tranh, nhưng nhu cầu thưởng thức nghệ thuật rất lớn. Chúng tôi có những ngày phải diễn 3 buổi: sáng chiều tối, tuy mệt lắm rồi, không thể làm nổi nữa nhưng khán giả vẫn đến cổ vũ nhiệt tình. Đi các vùng nông thôn cũng được người dân chào đón, quý lắm. Còn làm phim thì tôi nhớ nhất vai diễn trong phim nhựa “Người không may mắn”. Còn hàng trăm vai truyền hình, điện ảnh khác, lâu quá rồi, tôi không nhớ hết được. Kinh doanh ngày đó thì nghèo lắm, không có tiền đâu. Nên khi được ông Giám đốc Sở Văn hoá Hà Nội lúc bấy giờ rủ đi diễn kịch, tôi đi luôn chẳng nghĩ gì. Miễn có tiền nuôi vợ con là được, chứ 30 tuổi một nách 3 đứa con không làm thêm thì không sống nổi. Làm mãi rồi cũng quen, được anh em quý, rồi anh em cứ bảo nhau ai có phim gì thì mời tôi đóng để tôi có tiền nuôi vợ con. Tôi cũng không có thói quen ghi chép lại những gì đã diễn ra, những vai mình từng đóng nên giờ già quên đi hết. “Thời ấy nghèo nhưng các vở kịch, phim được làm tử tế lắm, như vở Lam Sơn tụ nghĩa, có cảnh Nguyễn Trãi ngâm thơ. Tôi có biết ngâm thơ đâu. Thế là phải mời các cô ở Đài phát thanh đến dạy. Các đạo diễn cũng tỉ mỉ nữa, nắn cho diễn viên từ cái tay, từng bước chân đi ra sân khấu”- NSND Trần Hạnh chia sẻ.

NSND Trần Hạnh trong gian hàng của con cháu. Ảnh: Hà An.

Phần thưởng xứng đáng

Với những cống hiến cho nghệ thuật, nghệ sĩ Trần Hạnh được phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ ưu tú vào ngày 25/1/1994, giành giải Nam diễn viên xuất sắc trong phim truyện “Nước mắt đàn bà” tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 11 năm 2006. Tại Liên hoan Truyền hình toàn quốc năm 2010, nghệ sĩ Trần Hạnh nhận giải Cống hiến cho vai ông Thống trong phim “Ngõ lỗ thủng” của đạo diễn Quốc Trọng… Và mới đây, ông được phong tặng danh hiệu NSND. Ở tuổi 90, sau hơn 60 năm cống hiến cho nghệ thuật, danh hiệu NSND là món quà, cũng là sự ghi nhận quý giá nhất dành cho nghệ sĩ Trần Hạnh.

Chia sẻ về cảm xúc khi biết tin mình được phong tặng danh hiệu “Nghệ sĩ nhân dân”, NSND Trần Hạnh bộc bạch “Nói thật, tôi không đọc báo, cũng chẳng xem ti vi. Thấy mọi người cứ ầm ĩ lên tôi được thế này được thế kia, chứ tôi có biết gì đâu. Trong suốt hơn 60 năm đi làm từ sân khấu kịch cho tới đóng phim nhựa, phim truyền hình tôi chẳng bao giờ nghĩ mình sẽ được cái này, được cái kia. Được thì mừng, không thì tôi cũng không vì thế mà giận hờn”.

Cô Hồng, con dâu của NSND Trần Hạnh, tâm sự: “Bố chồng tôi trải qua nhiều trận ốm lên ốm xuống, bây giờ ăn uống cũng không còn được như trước nữa. Sáng ra, ông ra cửa hàng để cho thoáng, người ra người vào nhiều ông cũng vui. Ông luôn vui vẻ và sống với con cháu rất tốt, nhiều lần làm đơn để lên NSND nhưng không được ông cũng buồn, nên lần này ông không làm nữa thì lại có bất ngờ, bố tôi mừng lắm”.

Ở tuổi 90, NSND Trần Hạnh không còn ân hận điều gì. Ông đã đi qua những năm tháng nhọc nhằn bằng sự thanh thản, an nhiên và sống cùng niềm hạnh phúc của nghề diễn. Được anh em bạn bè, khán giả quý mến, được Đảng và Nhà nước phong tặng danh hiệu NSND, lão nghệ sỹ quá hạnh phúc, không mong gì hơn. “Tôi có 5 người con, có hai con gái, xong đến hai con trai và một cô con gái (đã mất). Tôi mừng vì có một cô con dâu tử tế. Tôi có phúc lắm! Hiện giờ nó là người dõi theo tôi mọi lúc, mọi nơi, chăm lo bữa ăn giấc ngủ cho tôi. Gia đình cũng có lúc khó khăn, giờ tôi được thanh thản như thế này, mọi việc đều nhờ con dâu gánh vác hết. Con dâu nhà tôi là người hiếm có lắm. Tôi bây giờ cũng chẳng ước mong gì cả, chỉ mong cái mắt tôi sáng lên và tay tôi cứng hơn để đỡ phiền con phiền cháu. Cuộc sống của tôi bây giờ có thể trông lên không bằng ai, nhưng tôi rất bằng lòng. Con cái hiếu thảo, nhất là con dâu chăm lo cho tôi chu đáo. Tôi là người có phúc mới có cô con dâu như vậy. Cuộc sống, chỉ cần tử tế với nhau là đủ, tiền nong giàu sang với tôi giờ có quan trọng gì”- lão nghệ sỹ chia sẻ.

NSND Trần Hạnh sinh năm 1929. Ông có những vai diễn xuất sắc trên sân khấu Nhà hát Kịch Hà Nội với nhiều giải vàng, bạc ở các liên hoan sân khấu toàn quốc. Thời hoàng kim của ông là cuối những năm 70, đầu 80 của thế kỷ trước, khi vào vai Nguyễn Trãi trong vở kịch thơ “Lam Sơn tụ nghĩa” (HCV Liên hoan Kịch toàn quốc); đảm nhận một vai chính trong vở “Tiền tuyến gọi” hay trong “Âm mưu và tình yêu” được dựng bởi đạo diễn Nguyễn Đình Nghi. Trong tập sách Người Hà Nội, Lưu Quang Vũ viết: “Bốn, năm người đóng vai Nguyễn Trãi, riêng Trần Hạnh có phong thái hào hoa của người Hà Nội”. NSNDTrần Hạnh còn được công chúng biết đến nhiều qua các vai diễn trong phim truyền hình như vai Bí thư Đảng ủy trong phim “Làng nổi”, bố An trong phim “Truyện cổ tích tuổi 17”, bố Lài trong “Tướng về hưu”, ông Khiển trong phim “Người cầu may”, ông Lâm trong phim “Chiếc bình tiền kiếp”... Năm 1984, ông được phong tặng danh hiệu NSƯT. Năm 2019: NSND.

Hoàng Minh - Uyên Nguyễn