Thực hiện Luật Giáo dục đại học: Cơ quan chủ quản không can dự sâu vào công tác điều hành trường
Sáng 6/1, Bộ GDĐT tổ chức Hội nghị triển khai Nghị định quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật (GDĐH). Theo Bộ trưởng Bộ GDĐT Phùng Xuân Nhạ, năm 2020 là năm bản lề thực hiện Luật 34, Nghị định 99, để giai đoạn 2021-2025 GDĐH của chúng ta có những đột phá. Hội nghị được tổ chức trực tuyến tại 6 điểm cầu cả nước: Hà Nội, TP HCM, Đà Nẵng, Huế, Thái Nguyên và Cần Thơ.
Tự chủ đại học bắt đầu từ tự chủ tuyển sinh. Ảnh: Quang Vinh.
Hội đồng trường phải có thực quyền
Phát biểu tại Hội nghị, Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ khẳng định tự chủ đại học (ĐH) là xu hướng tất yếu. Qua tổng kết thực hiện thí điểm cơ chế tự chủ tại 23 trường ĐH cho thấy ưu điểm rất nổi trội của việc tự chủ ĐH.
Trước ý kiến băn khoăn của nhiều đại biểu về lộ trình thực hiện Nghị định 99, Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ thông tin, thời hạn để triển khai Nghị định không phải là vô tận. Tới thời điểm quy định, nếu các trường vẫn chưa hoàn thành sẽ bị xử phạt, không chấp nhận “than khó”.
Tại Hội nghị, một trong những vấn đề được nhiều đại biểu quan tâm đặt câu hỏi nhất liên quan đến vai trò của hội đồng trường (HĐT) trong hoạt động GDĐH hiện nay. Cụ thể, PGS.TS Nguyễn Tiến Công - Chủ tịch HĐT Trường ĐH Sư phạm TPHCM cho biết, trường đã thành lập HĐT theo đúng Luật 34, nhưng hiện vẫn còn một số băn khoăn cần được làm rõ. Đó là thời điểm tính nhiệm kỳ của HĐT được tính thế nào, có theo nhiệm kỳ của hiệu trưởng?
“Theo tôi hiểu, nhiệm kỳ HĐT theo nhiệm kỳ hiệu trưởng có đúng không? HĐT Trường ĐH Sư phạm TPHCM hiện nay được thành lập theo quyết định ngày 6-12-2019 nhưng nhiệm kỳ 2018 -2025. Trường đã có hiệu trưởng thì có cần làm lại nhân sự hiệu trưởng hay không”- ông Công thắc mắc.
Từ điểm cầu Đà Nẵng, PGS.TS Đỗ Ngọc Mỹ - Hiệu trưởng Trường ĐH Quy Nhơn đặt câu hỏi: Những HĐT đã được thành lập trước ngày Nghị định 99 có hiệu lực 15-2-2020, như vậy phải thực hiện ra sao?
Tương tự, GS.TS Nguyễn Thanh Phương- Chủ tịch HĐT Trường ĐH Cần Thơ - cũng kiến nghị làm rõ việc những HĐT còn thời hạn nhiệm kỳ hơn 6 tháng phải điều chỉnh lại cho phù hợp với Luật mới. Những HĐT nhiệm kỳ còn dài nhưng không đủ điều kiện quy định của Đảng, phải xử lý thế nào? Như vậy có cho các trường có thời điểm quá độ hay bắt buộc phải điều chỉnh ngay?- ông Phương nêu các băn khoăn.
Giải đáp những băn khoăn này, Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ cho biết, theo tinh thần của Nghị quyết 19 TƯ, Bí thư Đảng ủy sẽ kiêm Chủ tịch HĐT. Như vậy, người cao nhất trong các trường công lập là Bí thư Đảng ủy kiêm Chủ tịch HĐT. Các trường cần phải thực hiện theo đúng Luật và hướng dẫn của Nghị định. Nghĩa là khác với trước, HĐT bây giờ phải thực quyền.
Không chỉ có Bộ GDĐT, mà chính cơ quan chủ quản các đơn vị này phải thay đổi nhận thức. Các nhà trường, hiệu trưởng bây giờ phải nhìn nhận khác đi. “Chủ tịch HĐT và HĐT có vai trò quyết định các quyết sách lớn chứ không phải là nơi thông qua cho hiệu trưởng. Có thể nói, đây là một cuộc cách mạng trong nhận thức, cần phải quyết tâm để thực hiện thiết chế này”- Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ lưu ý.
Khi lựa chọn thành viên và cơ cấu của HĐT, ngoài thành phần đương nhiên thì thành phần mở rộng hết sức quan trọng. Chủ tịch HĐT phải thực sự có đủ năng lực, đủ trách nhiệm. Trước kia vị trí này có thể kiêm nhiệm, nhưng bây giờ là chuyên trách.
Tự chủ gắn với trách nhiệm giải trình
Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ cho rằng, tới đây, cũng cần thống nhất việc phân công trách nhiệm giữa các bên liên quan. Trong đó, Bộ GDĐT, các cơ quan chủ quản tập trung vào quản lý nhà nước, không can dự sâu vào công tác điều hành của các trường bằng biện pháp hành chính; cùng với đó là trách nhiệm giám sát, kiểm tra của địa phương trên địa bàn quản lý cơ sở GDĐH và các cơ quan tổ chức liên quan đều cùng phải vào cuộc, phải chịu trách nhiệm theo phân công. Nhưng trước hết, vẫn phải là là trách nhiệm giải trình của các cơ sở GDĐH.
Bộ GDĐT sẽ ban hành các văn bản hướng dẫn. Trường phải có trách nhiệm thực hiện các quy định về chuẩn như chuẩn giáo viên, chuẩn chương trình... Bộ GDĐT yêu cầu các trường phải xây dựng bộ cơ sở dữ liệu về chất lượng, công khai văn bằng chứng chỉ. Cùng với đó, Bộ GDĐT sẽ tham mưu cho Chính phủ ban hành Nghị định phạt hành chính cho những đơn vị vi phạm các quy định trong quản lý chất lượng đào tạo.
Hiện nay, Bộ GDĐT cũng đang rà soát, xây dựng tất cả các văn bản, đặc biệt 4 quy chế đào tạo theo tinh thần của Luật 34 như: Quy chế tuyển sinh, tinh thần tự chủ gắn với trách nhiệm giải trình; Quy chế quản lý ĐH; Quy chế thạc sĩ; Quy chế tiến sĩ.
4 quy chế đào tạo này sẽ được rà soát, tích hợp những điều hợp lý, mạnh dạn bãi bỏ những quy định có tính hành chính để tạo ra hệ thống hành lang pháp lý mạch lạc, bớt những quy định hành chính.
“Lãnh đạo các cơ sở giáo dục ĐH cần quán triệt sâu cho cán bộ, giảng viên, viên chức, người lao động trong đơn vị mình để hiểu rõ Luật 34 và Nghị định 99, cũng như quyền, trách nhiệm của đơn vị mình, của từng cá nhân. Phải tự chủ sâu đến từng đơn vị trong khoa, đến từng viên chức, nhất là các giáo sư. Các nhà khoa học phải được tự chủ cao. Tự chủ không thể dừng lại ở một vài lãnh đạo bên trên, còn ở dưới không được tự chủ”- Bộ trưởng đề nghị.
Giải pháp để HĐT có thực quyền, theo Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ là phải xây dựng được quy chế tổ chức hoạt động của HĐT cho chất lượng; tiếp theo là nâng cao năng lực quản trị cho HĐT. Đây là thách thức rất lớn.