Sống bên miệng 'Hà bá'

Tình trạng sạt lở đang diễn ra khá phức tạp tại xã Cẩm Vân.

Mất đất, mất làng…

Đã nhiều năm qua, gia đình ông Lê Xuân Bào- trú tại thôn Quan Bằng, xã Cẩm Vân, huyện Cẩm Thủy (Thanh Hóa) luôn phải sống trong tâm trạng lo lắng, bất an mỗi khi mùa mưa bão về. Chỉ trong vòng gần 3 năm trở lại đây (từ 2017-2019), con sông Mã đã lấy đi của gia đình ông hơn 3 sào đất vườn cùng nhiều cây cối hoa màu.

Dẫn chúng tôi ra phía bờ sông dựng đứng, cách sân nhà còn chưa đầy 15m, ông Bào kể: Khoảng 10 năm trước, bờ sông còn nằm tít ngoài xa. Ranh giới giữa con sông và làng là bãi bồi màu mỡ rộng hàng trăm mét. Tuy nhiên, chỉ sau vài trận lũ lụt lớn, con sông giờ đã nằm ngay sát bên hiên nhà. Đêm nghe cả tiếng sóng ì oạp vỗ vào bờ và cả âm thanh của từng doi đất nhỏ lặng lẽ tụt biến vào lòng sông. Do tình trạng sạt lở có diễn biến phức tạp, hơn 20 hộ dân tại đây đã phải chuyển vào thôn Dò để sinh sống. Thậm chí cả con đường lớn nối 8 thôn chạy dọc bờ sông cũng đã biến mất như chưa từng tồn tại.

Theo quan sát của chúng tôi từ hữu ngạn sông Mã, cả một triền sông kéo dài gần 10km, chạy dọc địa phận xã Cẩm Vân tình trạng sạt lở đang có diễn biến khá phức tạp. Dọc bờ sông dựng đứng, sóng đánh âm vào, tạo những hàm ếch sâu hoắm, đất bãi bồi từng mảng lớn thi thoảng vẫn đổ ụp vào lòng sông, kéo theo nhiều gốc ngô non mới nhú mầm. Nhiều đoạn, sạt lở đã tiến sát vào khu dân cư (như tại thôn Quan Bằng).

“Rất lo lắng! Mỗi năm sông lại tiến đến sát khu dân cư hơn. Cứ tình trạng này, chả mấy chốc mà con sông sẽ “ăn” mất làng. Trong các cuộc họp dân, tiếp xúc cử tri, bà con trong xã đều đề cập đến việc trên, xin Nhà nước khẩn trương có phương án xử lý tình trạng sạt lở, nhưng đến nay vẫn chưa thấy triển khai. Nhiều người vẫn cho rằng, nguyên nhân dẫn đến sạt lở là do các mỏ cát hoạt động trên địa bàn hai xã Cẩm Tân và Cẩm Vân. Nhưng 2 năm qua, các mỏ cát này đều dừng hoạt động, nhưng sạt lở vẫn cứ diễn ra”- ông Bào nói.

Còn ông Nguyễn Văn Vinh (trú xã Cẩm Vân) cho rằng, tình trạng sạt lở trong nhiều năm qua (đặc biệt là trong các năm 2017-2018) là do trước đó, trên địa bàn xã có 3 mỏ cát 45, 46, 47 được cấp phép khai thác. Sự khai thác “lấy được”, vô tội vạ của các mỏ cát này đã khiến dòng chảy của con sông bị thay đổi. Thậm chí vào mùa khô, các giếng khơi trong làng đều bị cạn kiệt do cát ở đáy sông đã bị tận hút quá sâu.

Nên dừng việc cấp phép cho các mỏ cát

Đây là ý kiến của khá nhiều hộ dân đang sinh sống tại xã Cẩm Vân vì theo họ, việc các mỏ cát được tái hoạt động trở lại không đem lại lợi lộc gì cho địa phương mà chỉ đem lại những phiền toái và tiềm ẩn nguy cơ mất đất, mất nhà do tình trạng sạt lở gây ra.

Theo tìm hiểu của phóng viên Báo Đại Đoàn Kết: Từ năm 2017, khi các mỏ cát 45, 46, 47 hết hạn khai thác, UBND tỉnh Thanh Hóa cho thành lập đoàn về kiểm tra thực tế ảnh hưởng tại xã Cẩm Vân. Đồng thời, UBND xã Cẩm Vân có công văn số số 74/UBND-TNMT gửi Sở TNMT tỉnh Thanh Hóa. Nội dung công văn này nêu rõ: Do trữ lượng cát sau khi khai thác còn lại rất ít. Căn cứ vào lý trình khai thác tại mỏ cát số 46 với chiều sâu là 3,9m, nếu tiếp tục gia hạn khai thác sẽ khiến lòng sông bị thay đổi dòng chảy, dẫn đến nguy cơ sạt lở đất nông nghiệp lâu dài của nhân dân xã Cẩm Vân và làm sạt lở các công trình phúc lợi được đầu tư hàng trăm tỷ đồng của địa phương như trạm bơm phục vụ việc tưới tiêu cho hơn 100ha đất lúa của người dân.

Đặc biệt là nguy cơ sạt lở trong khu dân cư thôn Quan Bằng. Bãi cát lộ thiên lâu nay được bồi đắp giữ đất canh tác cho xã vừa là bãi tập kết nông sản để đưa lên đò sau mỗi vụ thu hoạch. Đồng thời, đây còn là nơi phục vụ cho việc đi lại, sản xuất của hơn 500 hộ dân thuộc 3 thôn Quan Phác, Vân Trai, Eo Lê… Vì những hệ lụy trên, UBND xã Cẩm Vân đã đề nghị không cho doanh nghiệp tiếp tục được thăm dò và gia hạn khai thác tại các mỏ cát trên địa bàn xã.

Trao đổi với chúng tôi về những vấn đề đã nêu trên, ông Lê Công Cảnh- Chủ tịch UBND xã Cẩm Vân cũng cho biết: Tình trạng sạt lở bên tả ngạn sông Mã, đoạn qua xã Cẩm Vân là khá phức tạp và diễn ra từ nhiều năm trước. Đặc biệt là chỉ trong 2 năm, 2017-2018, toàn xã đã bị sạt mất hơn 11ha đất bãi bồi. Tuy nhiên, hiện UBND tỉnh Thanh Hóa đã phê duyệt dự án kè sông Mã đoạn qua xã với tổng mức đầu tư lên đến 40 tỷ đồng và dự án đã bắt đầu được triển khai. “Chúng tôi hy vọng, đây sẽ là giải pháp nhằm giúp cho xã Cẩm Vân và các xã nằm tiếp giáp dọc sông Mã giảm thiểu tình trạng sụt lở”- theo ông Cảnh.

Nguyễn Chung