Hướng tới sản xuất lớn

Đất đai nhỏ lẻ hạn chế sức cạnh tranh của thị trường nông nghiệp Việt Nam. Ảnh: Quang Vinh.

Ông Hoàng Vũ Quang - Phó Viện trưởng Viện Chính sách và Chiến lược phát triển nông thôn - IPSARD (Bộ NNPTNT) cho rằng, mặc dù thời gian qua, Nhà nước đã có chủ trương chính sách tích tụ ruộng đất theo quy mô lớn và đã có biến chuyển nhưng chưa đáp ứng được kỳ vọng.

Theo Tổng cục Thống kê, 63% hộ nông dân có diện tích đất nhỏ hơn 0,5ha; 26% có diện tích đất nông nghiệp từ 0,5 - 2ha. Ngoài ra, một hộ có nhiều mảnh đất quy mô rất nhỏ, điều này gây ra hạn chế bất cập trong sản xuất nông nghiệp cũng như khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực này.

“Vì vậy, nếu giải quyết được bài toán tích tụ ruộng đất thì mới có thể nâng cao được sức cạnh tranh” - ông Quang nhấn mạnh.

Ông Quang cũng chia sẻ, theo kinh nghiệm của các nước, để thúc đẩy thị trường nông nghiệp phải có môi trường, hành lang pháp lý. Nhà nước có chính sách bổ trợ cho quá trình phát triển thị trường. Hệ thống quản lý đai hiệu quả, minh bạch. Ngoài yếu tố chính sách, quy định pháp luật thì cần có tổ chức cung cấp hạ tầng cho giao dịch thị trường đất hoạt động.

Minh chứng thực tế triển khai mô hình tích tụ, tập trung đất đai thời gian qua, ông Nguyễn Văn Tốn, Vụ Nông nghiệp - Nông thôn, Ban Kinh tế Trung ương nêu: Bước đầu cho thấy có 4 loại mô hình tích tụ, tập trung ruộng đất để sản xuất nông nghiệp gồm: tổ chức, hộ gia đình cá nhân nhận chuyển nhượng (mua) quyền sử dụng đất; thuê đất; góp đất; Nhà nước thu hồi đất. Nhưng hiện vẫn có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến quá trình tập trung đất nông nghiệp ở Việt Nam.

Theo ông Tốn, nguyên nhân là nhận thức về tập trung ruộng đất còn chưa thống nhất, tổ chức thực hiện còn hạn chế. Bên cạnh đó xây dựng, hoàn thiện cơ chế chính sách hỗ trợ phát triển các hình thức liên kết sản xuất kinh doanh trong nông nghiệp còn chưa theo kịp tình hình. Bên cạnh đó, thị trường quyền sử dụng đất nông nghiệp còn sơ khai, thiếu minh bạch, chưa hấp dẫn, thậm chí có xu hướng giảm. Cùng với đó, một số quy định của pháp luật còn chưa thúc đẩy thị trường quyền sử dụng đất nông nghiệp. Các hình thức tích tụ và tập trung ruộng đất còn ẩn chứa các yếu tố chưa bền vững…

Để phát triển thị trường đất nông nghiệp, ông Nguyễn Trung Kiên -Trưởng bộ môn nghiên cứu thị trường và ngành hàng, Viện IPSARD kiến nghị: Cần hoàn thiện, cập nhật hệ thống đăng ký đất đai. Đẩy nhanh tiến độ xây dựng hệ thống thông tin và cơ sở dữ liệu đất đai quốc gia tích hợp, thống nhất trên cả nước… Về tăng cường vai trò của Trung tâm phát triển quỹ đất, cần xây dựng khung pháp lý và hoàn thiện tổ chức bộ máy, cơ chế hoạt động, cơ chế tài chính, đảm bảo để tổ chức phát triển quỹ đất hỗ trợ giao dịch đất nông nghiệp. Đặc biệt cần thực hiện các chức năng cung cấp thông tin thị trường đất nông nghiệp minh bạch, cân đối cung cầu, kích thích và hoàn thiện thị trường. Xây dựng cơ chế, tổ chức hỗ trợ xử lý tranh chấp giao dịch đất nông nghiệp, hợp đồng nông sản.

Ngoài ra, nhiều chuyên gia cũng khuyến nghị, Nhà nước cũng nên xem xét bỏ hạn mức nhận chuyển nhượng, bỏ thuế vượt hạn điền và thay bằng đánh thuế tài nguyên đối với đất nông nghiệp, bỏ thời hạn giao đất cho hộ gia đình, cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp, thay vào đó là giao đất sản xuất ổn định lâu dài cho người dân. Hay việc nâng thời hạn thuê đất công ích của xã từ 5 năm lên 20 năm để khuyến khích đầu tư sản xuất kinh doanh dài hạn. Xem xét giảm thuế, phí liên quan đến chuyển nhượng đất nông nghiệp, đơn giản hóa thủ tục hành chính trong giao dịch.

Theo Tổng cục Thống kê, hiện có 63% hộ nông dân có diện tích đất nhỏ hơn 0,5ha; 26% có diện tích đất nông nghiệp từ 0,5 - 2ha. Ngoài ra, một hộ có nhiều mảnh đất quy mô rất nhỏ, điều này gây ra hạn chế bất cập trong sản xuất nông nghiệp cũng như khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực này.

Hạnh Nhân