Thương quyền và địa vị pháp lý của hộ kinh doanh

Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân cùng các ĐBQH, trong phiên họp ngày 21/5. Ảnh: Quang Vinh.

Không nên “luật hóa” hộ kinh doanh vào Luật Doanh nghiệp

Theo ông Vũ Hồng Thanh- Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, việc đưa “hộ kinh doanh” vào Dự thảo Luật Doanh nghiệp (DN) sửa đổi hiện đang có 2 loại ý kiến.

Theo đó, loại ý kiến thứ nhất nhất trí “đưa nội dung quy định về hộ kinh doanh vào Dự thảo Luật như phương án Chính phủ đã trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 8” vì việc quy định hộ kinh doanh trong Dự thảo luật sẽ có tác động tích cực, xóa bỏ hạn chế về thương quyền và nâng cao địa vị pháp lý của hộ kinh doanh.

Còn loại ý kiến thứ hai đề nghị không quy định nội dung về hộ kinh doanh vào Dự thảo luật, mà xem xét, ban hành một luật riêng về hộ kinh doanh. Bởi việc đưa hộ kinh doanh vào Dự thảo luật là không phù hợp vì hộ kinh doanh không phải là DN nên không thuộc phạm vi điều chỉnh và đối tượng áp dụng của Luật Doanh nghiệp.

Ở góc độ cơ quan thẩm tra, ông Thanh cũng cho biết Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề xuất lựa chọn loại ý kiến thứ 2.

ĐB Trần Văn Tiến (đoàn Vĩnh Phúc) nhìn nhận, việc cần có khung khổ pháp lý đối với hộ kinh doanh là việc cần thiết, bởi hộ kinh doanh cũng cần có sự quản lý của Nhà nước, được tiếp cận các chính sách của Nhà nước trong hoạt động kinh doanh, bảo đảm sự bình đẳng giữa các chủ thể, tuân thủ pháp luật, và phù hợp với thông lệ quốc tế.

Tuy nhiên ông Tiến cho rằng: Hiện nay số lượng hộ kinh doanh cao gấp 5-6 lần số lượng DN. Mặc khác về bản chất hoạt động và quy mô của hộ kinh doanh khác so với DN. Do đó không nên đưa hộ kinh doanh vào trong Dự án Luật DN sửa đổi lần này. Vì hộ kinh doanh có quy mô, ngành nghề kinh doanh nhỏ bé. Việc “luật hóa” hộ kinh doanh vào trong Luật này sẽ quản lý theo phương thức nào? Từ đó có thể gây khó khăn cho hoạt động kinh doanh của hàng triệu hộ kinh doanh hiện tại.

“Vì thế cơ quan soạn thảo cần nghiên cứu, xem xét chưa đưa hộ kinh doanh cá thể, gia đình vào Dự án luật lần này, mà xem xét ban hành thành một luật riêng về hộ kinh doanh, còn luật DN chỉ điều chỉnh đối với doanh nghiệp”- theo ông Tiến.

Đưa ra phân tích: “Hộ kinh doanh có 3,5 triệu hộ được cấp mã số thuế, trên 2 triệu hộ sản xuất nhỏ lẻ, ước tính tổng tài sản khoảng 625 nghìn tỷ đồng, nộp hơn 12 nghìn tỷ đồng tiền thuế, giải quyết 7,945 triệu lao động. Vì vậy hộ kinh doanh cần được có luật quy định nhằm nâng mức quản lý cao hơn để hộ kinh doanh bình đẳng với các loại hình kinh doanh khác”; tuy nhiên theo ĐB Dương Minh Tuấn (đoàn Bà Rịa-Vũng Tàu), hiện hộ kinh doanh có nhiều khác biệt, hoạt động theo truyền thống gia đình, quy mô nhỏ cho nên cần có luật phù hợp để điều chỉnh, vì vậy tách hộ kinh doanh thành một luật riêng để quản lý sẽ chặt chẽ hơn.

“Việc đưa hộ kinh doanh vào Luật DN sửa đổi sẽ không bao hàm nội dung hướng dẫn riêng về quản lý. Do đó không nên đưa hộ kinh doanh vào trong Dự án luật lần này”- ông Tuấn bày tỏ.

Nói như lời ĐB Phạm Thị Thu Trang (Quảng Ngãi) thì: “Không nên đưa hộ kinh doanh vào trong Dự án luật này mà nên ban hành một luật riêng về hộ kinh doanh để dễ thực hiện, tránh lúng túng. Vì vậy hộ kinh doanh nên để quy định trong luật riêng. Sau này nếu đủ điều kiện có thể chuyển đổi thành doanh nghiệp theo quy định của Luật DN. Như vậy sẽ đơn giản hơn, tránh sự ảnh hưởng đến hoạt động của hộ kinh doanh”.

Việc có đưa hộ kinh doanh vào trong Luật Doanh nghiệp hay không vẫn nhận được nhiều ý kiến.

Góp vốn bao nhiêu % có quyền chi phối?

Giải trình ý kiến đề nghị giải thích thêm căn cứ để lựa chọn phương án từ 50% vốn nhà nước thì xác định là DNNN. Đồng thời, xem xét lại tỷ lệ này để bảo đảm quyền chi phối của Nhà nước tại doanh nghiệp, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng: Việc xác định nội hàm “bảo đảm Nhà nước nắm giữ phần vốn góp hoặc cổ phần chi phối” tại khái niệm DNNN là rất quan trọng nhằm bám sát Nghị quyết số 12-NQ/TW. Việc làm rõ nội hàm của việc “chi phối” để bảo đảm quyền chi phối của Nhà nước trong mọi quyết định về quản trị, sản xuất, kinh doanh, bao gồm việc thông qua nghị quyết của Hội đồng thành viên trong công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên và nghị quyết của Đại hội đồng cổ đông trong công ty cổ phần để xác định được tỷ lệ phù hợp. Đồng thời, tỷ lệ này cũng cần phải bảo đảm phù hợp với các cam kết, thông lệ quốc tế.

ĐB Phạm Văn Hòa (đoàn Đồng Tháp) cho rằng, căn cứ để lựa chọn phương án từ 50% vốn Nhà nước thì được xác định là DNNN sẽ tác động lớn tới cách quản lý. Do đó tỷ lệ này cần nâng ở mức cao hơn.

Theo ông Hòa, thực tế tư nhân nắm giữ 49%, còn DNNN trên 50% là có sự chênh lệch không đáng kể, chưa hợp lý, vì sự chi phối của Nhà nước cũng rất khó khăn, không hiệu quả vì tư nhân còn tác động rất lớn.

Theo ĐB Nguyễn Quốc Bình (đoàn Hà Nội), trong Nghị quyết số 12-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương xác định, Nhà nước nắm giữ cổ phần góp vốn chi phối thì được gọi là DNNN nhưng lại không xác định tỷ lệ bao nhiêu %. Còn theo Luật năm 2014 có quy định 2 mức. Mức 65% sẽ quyết định phương án đại hội cổ đông và đại hội cổ đông quyết định phương án sản xuất kinh doanh, quyết toán tài chính, đầu tư tài sản, bán tài sản.

“Đã là DNNN không chỉ giữ cổ phần chi phối mà phải quyết định được vấn đề trọng yếu của doanh nghiệp như đầu tư, mua bán tài sản của DN. Cho nên 65% sẽ có quyền quyết định các vấn đề của DN. Còn nếu quy định trên 50% sẽ không có quyền biểu quyết những vấn đề trọng yếu của DN. Do đó dự án luật cần nâng lên mức 65% để có thể quyết định được vấn đề trọng yếu của DN. Nếu không quyết được các vấn đề trọng yếu thì không thể coi là DNNN”-ông Bình bày tỏ.

Giải trình, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho biết: Quy định về DNNN tại Dự án luật lần này nhằm cụ thể hóa Nghị quyết Trung ương 5 khóa XII. Đó là DNNN phải nắm giữ 100% quyền chi phối. Khi soạn thảo đã đưa ra nhiều phương án như: 35%, trên 35%, trên 50% trên 65% song cuối cùng thống nhất phương án trên 50%. Lý giải thêm, Bộ trưởng Dũng cho rằng trên 50% đã đảm bảo quyền chi phối của Nhà nước và phù hợp với các cam kết quốc tế.

“Tuy nhiên, từ ý kiến ĐBQH góp ý, tới đây trong quá trình xây dựng các văn bản hướng dẫn chi tiết phần hoạt động của các loại hình DN chúng tôi có thể chia làm 2 loại. Cụ thể, 1 loại 100% vốn nhà nước, và 1 loại từ 50% trở lên. Có quy định riêng như vậy sẽ đảm bảo vấn đề hoạt động bình thường, không ảnh hướng tới các cổ đông nắm cổ phần không chi phối, vẫn đảm bảo quá trình cổ phần hóa DNNN diễn ra bình thường”- Bộ trưởng cho biết.

H.Mai - H.Vũ