Nâng sức cạnh tranh cho ngành mía đường
Ngành đường Việt Nam có 22/38 doanh nghiệp (DN) có năng lực sản xuất nhỏ hơn 3.000 tấn, tương đương khoảng 300.000 tấn đường trên thị trường (28% thị phần). Những nhà máy này chủ yếu bán đường qua thương lái, cung cấp đường cho các khách hàng tiêu dùng, khách hàng tiểu thủ công nghiệp, các DN vừa và nhỏ. Những DN này được cho là gặp khó khăn trong cạnh tranh về giá và chất lượng đường cũng như có khả năng sẽ dừng hoạt động khi đường nhập ngoại tăng cao.
Rất cụ thể là sau khi xoá hạn ngạch mặt hàng đường từ đầu năm nay, với các DN nội địa, nguồn đường nhập khẩu từ Thái Lan tràn vào Việt Nam vẫn là một nỗi lo lớn. Thực ra thì nhiều năm nay đường Thái Lan vẫn được xem là đối thủ chính của toàn ngành và các DN mía đường Việt Nam. Thậm chí, một số DN ngành đường và DN chế biến thực phẩm - đồ uống có thể nhập khẩu trực tiếp đường thô giá rẻ từ Thái Lan để luyện đường, hoặc dùng làm nguyên liệu chế biến
Tuy nhiên, mọi dự báo đều có thể thay đổi khi ngay năm đầu tiên Việt Nam xoá hạn ngạch thì sản lượng đường của Thái Lan lại giảm xuống mức thấp nhất trong 9 năm qua do ảnh hưởng của hạn hán.
Trong niên vụ 2019/2020, sản lượng đường Thái Lan dự báo sẽ chỉ đạt 10,5 triệu tấn, giảm 28% so với niên vụ trước. Lượng đường xuất khẩu của Thái Lan trong năm 2020 dự kiến chỉ đạt từ 6-7 triệu tấn, giảm mạnh so với mức 11 triệu tấn trong niên vụ trước. Mặc dù vậy, trong tương lai, nếu so kè thì nguồn đường Thái Lan vẫn áp đảo, nhất là vùng nguyên liệu mía Việt Nam đem lại mía có năng suất trung bình 65 tấn mía/ha, thấp hơn mức 77 tấn/ha của Thái Lan. Bên cạnh đó, hiệu suất sản xuất đường của Việt Nam không cao. Như trong niên vụ 2017/18, với Thái Lan, từ 1 tấn mía có thể sản xuất ra 109 kg đường, còn ở Việt Nam chỉ đạt 99 kg đường.
Mặc khác, như đánh giá của CTCP chứng khoán FPTS, chi phí sản xuất của các DN đường trong nước cao hơn Thái Lan. Chi phí sản xuất đường từ mía của Việt Nam ở mức khoảng từ 13.000 – 15.000 đồng/kg, cao hơn 30% - 40% so với Thái Lan (chỉ mất từ 8.000 – 9.000 đồng/kg đường).
Nguyên nhân chủ yếu do giá mía của Việt Nam cao hơn giá mua mía của Thái Lan từ 60% - 62% và chi phí mía chiếm 75% cơ cấu chi phí sản xuất đường của mỗi nhà máy.
Ngoài ra, công suất trung bình của các nhà máy tại Việt Nam chỉ tương đương với 1/3 công suất trung bình tại Thái Lan mà một trong những nguyên nhân đến từ việc quy hoạch nhà máy đường không hiệu quả trong giai đoạn 1995 - 2000. Điều này dẫn tới hiệu suất sản xuất đường của Việt Nam còn kém, chưa phát huy được khả năng cạnh tranh.