Israel – UAE bình thường hóa quan hệ: Phá vỡ thông lệ?
Việc mở ra trang mới khi Israel - UAE bình thường hóa quan hệ đang nhận được sự chú ý của dư luận thế giới. Câu hỏi đặt ra là: Liệu rằng hận thù đã đủ hay chưa? Trong khi dù có bình thường hóa quan hệ với Israel đi chăng nữa thì UAE vẫn khẳng định cam kết về một nhà nước Palestine.
Cuối tháng 8, Tổng thống Sheikh Khalifa bin Zayed Al Nahyan của UAE (Các Tiểu vương quốc Arab thống nhất) đã ban hành sắc lệnh chính thức chấm dứt việc tẩy chay Israel; cho phép các hoạt động giao thương và buôn bán giữa hai bên. Đây là một bước đi mới tiến tới bình thường hóa quan hệ giữa hai nước sau một thỏa thuận do Mỹ làm trung gian hồi trung tuần tháng 8/2020. Cụ thể là vào ngày 13/8, Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố Mỹ lãnh đạo Israel - UAE đã đạt được thỏa thuận về vấn đề này.
Theo Hãng thông tấn WAM của Nhà nước UAE, sắc lệnh đã đưa ra “một lộ trình hướng tới việc khởi động các dự án hợp tác chung, có tác động tích cực tới quan hệ song phương qua việc kích thích tăng trưởng kinh tế và thúc đẩy đổi mới khoa học công nghệ”.
Sắc lệnh này đã chính thức chấm dứt một đạo luật năm 1972 với nội dung thiết lập hoạt động tẩy chay đối với Israel - nằm trong chính sách chung của thế giới Arab. Hiện chỉ có 2 quốc gia Arab là Ai Cập và Jordan có quan hệ ngoại giao bình thường với Israel.
Sau động thái của Tổng thống UAE, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đã hoan nghênh sắc lệnh này, khi cho rằng “đây là một bước quan trọng để thúc đẩy hòa bình và thịnh vượng trong khu vực”.
Sau khi sắc lệnh được công bố, Hãng hàng không El Al của Israel thực hiện chuyến bay thương mại trực tiếp đầu tiên tới UAE vào ngày 31/8, với các hành khách gồm các quan chức Israel và Jared Kushner - con rể của ông Trump. Trước đó, từ ngày 16/8, người dân hai nước đã có thể gọi điện thoại cho nhau. Nói như nhà báo Mahmood Alawadi của UAE thì người dân UAE rất lạc quan, “rất nhiều bạn bè và người thân của chúng tôi nói thế là quá đủ rồi. Họ cần kinh tế. Họ cần một khu vực ổn định. Thù hận thế là đủ rồi”.
Tuy nhiên, nhiều người Palestine đã lên tiếng bày tỏ sự thất vọng trước việc UAE phá vỡ thông lệ đã được thiết lập giữa các quốc gia Arab về việc tẩy chay quan hệ với Israel, do cách đối xử của nước này với người Palestine. Mặc dù Israel đã đồng ý tạm dừng xây dựng các khu định cư ở Bờ Tây. Cùng đó, nhóm chiến binh Hồi giáo Hamas cũng chỉ trích thỏa thuận UAE - Israel. Ông Bassem Naim - một quan chức của Hamas, cho rằng “sắc lệnh đã hợp pháp hóa các hoạt động chiếm đóng của Israel trên lãnh thổ của người Palestine”.
Theo giới quan sát tình hình Trung Đông, việc Israel - UAE bình thường hóa quan hệ suy cho cùng cũng là câu chuyện về lợi ích. Người ta cho rằng, một thỏa thuận được xây dựng khi các bên tìm thấy lợi ích và mong muốn đạt được lợi ích đó thông qua sự chấp thuận lẫn nhau, “thông qua một cái bắt tay”.
Đánh giá của Foreign Policy, việc bình thường hóa quan hệ ngoại giao giữa Israel và UAE là thành quả từ hơn 20 năm quan hệ bí mật giữa hai quốc gia Trung Đông sau vụ tấn công khủng bố ngày 11/9 tại Mỹ. Trong hai thập kỷ qua, quan hệ kinh tế giữa hai quốc gia đã mở rộng từ an ninh mạng, an ninh sân bay tới vận tải, khử muối nguồn nước, kỹ thuật nông nghiệp, bất động sản và du lịch.
Vậy, Mỹ có lợi gì trong cái bắt tay này? Giới quan sát cho rằng, khi cuộc bầu cử đang đến gần thì ông Trump muốn hiện thực hóa tầm nhìn về khu vực Trung Đông mà ông từng công bố vài tháng trước - mà thỏa thuận Abraham giữa Israel và UAE nằm trong số đó. Rõ ràng, đây là một chiến thắng cần thiết đối với cá nhân ông Trump trong bối cảnh đang phải đương đầu với những đòn tấn công đến từ ứng cử viên đảng Dân chủ Joe Biden.
Nhắc lại, ngày 13/8, ba nước Mỹ, Israel và UAE thông báo thỏa thuận hòa bình do Mỹ làm trung gian, với tên gọi “Hiệp ước Abraham” hướng tới việc Israel và UAE bình thường hóa hoàn toàn quan hệ và thiết lập quan hệ ngoại giao. Ngoài ra, Israel sẽ đình chỉ kế hoạch sáp nhập các vùng lãnh thổ Palestine bị chiếm đóng.