Chính phủ báo cáo Quốc hội 6 dự án trọng điểm ‘đội’ vốn, ‘lụt’ tiến độ

Trong báo cáo của Chính phủ việc thực hiện các nghị quyết của Quốc hội về giám sát chuyên đề và chất vấn trong nhiệm kỳ khóa XIV và một số nghị quyết trong nhiệm kỳ khóa XIII về lĩnh vực giao thông vận tải, Chính phủ nêu rõ các dự án chậm tiến độ, tăng tổng mức đầu tư.

Điểm danh những dự án trọng điểm

Dự án đường sắt đô thị Hà Nội, tuyến Cát Linh - Hà Đông: Hiện nay đã cơ bản hoàn thành và đang được các bên hoàn thiện các thủ tục để nghiệm thu, bàn giao đưa vào khai thác.

Tuy nhiên, còn một số tồn tại, vướng mắc liên quan đến thiết bị khu Depot, đánh giá an toàn đoàn tàu, công tác vận hành toàn hệ thống và thanh quyết toán... Bộ Giao thông vận tải (GTVT) đang chỉ đạo giải quyết vướng mắc, khắc phục các tồn tại và hoàn thiện các hạng mục còn lại.

“Khó khăn chính hiện nay là công tác huy động nhân sự là các chuyên gia nước ngoài sang Việt Nam hoàn thành công tác đánh giá an toàn hệ thống để nghiệm thu, bàn giao đưa vào vận hành khai thác. Bộ Giao thông vận tải đã đề nghị Bộ Ngoại giao có công hàm đề nghị cấp có thẩm quyền của Pháp hỗ trợ, tháo gỡ để các chuyên gia tư vấn ACT (Tư vấn đánh giá an toàn hệ thống) sớm sang Việt Nam thực hiện dự án”, báo cáo của Chính phủ nêu rõ.

Dự án đường sắt đô thị Hà Nội, tuyến số 1 Yên Viên - Ngọc Hồi: Bộ GTVT đã có văn bản báo cáo và xin ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về định hướng phát triển đường sắt khu vực thành phố Hà Nội, phương án tổng thể triển khai dự án, đề xuất cơ quan chủ quản đầu tư, xử lý Hiệp định vay VN12-P4,...

Xét đề nghị của Bộ GTVT, Phó Thủ tướng Chính phủ Trịnh Đình Dũng đã có ý kiến về việc xử lý các vướng mắc liên quan đến kế hoạch thực hiện và thủ tục điều chỉnh dự án. Bộ GTVT đang chỉ đạo các cơ quan tham mưu, Ban Quản lý dự án Đường sắt triển khai thực hiện.

Dự án đường cao tốc Bến Lức - Long Thành: Sản lượng đạt khoảng 78,19% (chậm 17,20%). Tiến độ thực hiện chậm. Nguyên nhân các gói thầu vốn ADB chậm do bị dừng giải ngân vốn nước ngoài và vốn đối ứng.

Nguyên nhân các gói thầu JI, J3 sử dụng vốn JICA chậm do vốn đầu tư công từ năm 2019 chưa được bố trí cho Tổng Công ty Đầu tư phát triển đường cao tốc Việt Nam (VEC). Nghị quyết số 71/2018/QH14 ngày 12 tháng 11 năm 2018 của Quốc hội yêu cầu “chưa phân bổ nguồn vốn nước ngoài cho Tổng công ty Đầu tư đường cao tốc Việt Nam”.

Dự án đường sắt đô thị Bến Thành - Suối Tiên: Dự án do UBND TP HCM làm chủ đầu tư. Sản lượng ước đạt 76,3%. Một số thủ tục về vốn, cơ chế tài chính và Hiệp định vay của dự án đang được Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh làm việc với Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính để giải quyết.

Dự án đường sắt đô thị Bến Thành - Tham Lương: Dự án do UBND TP HCM làm chủ đầu tư. Dự án đã hoàn thành 1/8 gói thầu; các gói thầu còn lại đang thực hiện giải phóng mặt bằng, triển khai thủ tục thiết kế, dự toán, lựa chọn nhà thầu. Một số thủ tục về cơ chế tài chính, khoản vay của ngân hàng KfW của dự án đang được Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh làm việc với Bộ Tài chính để giải quyết.

Dự án đường sắt đô thị Nhổn - Ga Hà Nội: Dự án do UBND TP. Hà Nội làm chủ đầu tư. Dự án có 09 gói thầu chính xây lắp và thiết bị. Sản lượng thực hiện đạt 64,27%, riêng đoạn trên cao đạt 79,09%.

Một số vướng mắc chính của dự án chủ đầu tư đang giải quyết như vướng mắc mặt bằng tại các ga S5, S7, ga ngầm S10; làm việc với Bộ Tư pháp, Bộ Tài chính về thủ tục vay lại khoản vay bổ sung 20 triệu EURO của DGT.

Nguyên nhân do đâu, trách nhiệm thế nào?

Về nguyên nhân chậm tiến độ, Chính phủ cho biết hầu hết các dự án trọng điểm đều là dự án quy mô lớn, đòi hỏi quy trình quản lý, công nghệ thi công phức tạp; có những dự án lần đầu tiên được xây dựng tại Việt Nam (các dự án đường sắt đô thị), trong khi chủ đầu tư chưa có kinh nghiệm quản lý thực hiện; năng lực nhà đầu tư, ban quản lý dự án, tổng thầu, nhà thầu, tư vấn còn hạn chế, chưa thực sự chuyên nghiệp… dẫn đến các khó khăn, vướng mắc không được xử lý triệt để, nhiều nội dung phải điều chỉnh, dẫn đến việc thời gian thực hiện bị kéo dài, điều chỉnh làm tăng tổng mức đầu tư.

Bên cạnh đó, nguyên nhân khách quan như biến động lớn về giá đầu vào cho các công trình xây dựng, tỷ giá hối đoái thay đổi làm tăng tổng mức đầu tư của dự án; công tác xử lý kỹ thuật, xử lý lún kéo dài, điều kiện địa chất phức tạp, thời tiết không thuận lợi ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện các dự án…

“Về cơ bản, việc để chậm tiến độ, tăng tổng mức đầu tư các dự án trách nhiệm trước tiên thuộc về các chủ đầu tư, tuy nhiên các yếu tố chủ quan khác như giải phóng mặt mặt, công tác quy hoạch tại địa phương... cũng là nguyên nhân chính gây ra việc chậm tiến độ, tăng tổng mức đầu tư”, báo cáo của Chính phủ khẳng định.

Về vấn đề tăng tổng mức đầu tư dự án, nguyên nhân chính của việc tăng tổng mức đầu tư là do chất lượng công tác lập, thẩm định dự án đầu tư.

Đặc biệt đối với các dự án đường sắt đô thị, do chưa có kinh nghiệm với loại hình mới này nên tư vấn lập dự án tính toán tổng mức đầu tư chưa xác thực với tình hình thực tế, phải điều chỉnh nhiều nội dung thiếu sót và chưa phù hợp trong thiết kế cơ bản ban đầu.

Ngoài ra, yêu cầu điều chỉnh quy mô đầu tư dẫn đến tình trạng tăng tổng mức đầu tư. Trách nhiệm thuộc về chủ đầu tư, tư vấn thực hiện dự án.

Chính phủ cũng cho rằng cơ chế thực hiện các dự án (đặc biệt là các dự án ODA) còn bất cập, như kế hoạch vốn ODA hàng năm không được bố trí đủ làm chậm trễ thanh toán cho các nhà thầu, tình trạng thiếu vốn đối ứng kéo dài dẫn đến tiến độ thi công bị ảnh hưởng; công tác đấu thầu lựa chọn nhà thầu gặp nhiều vướng mắc, khó khăn do các ràng buộc phức tạp quy chế đấu thầu của các nhà tài trợ.

Một số công trình hình thành yếu tố quan trọng quốc gia có tổng mức đầu tư lớn hơn 10.000 tỷ đồng, kéo theo quy trình thẩm định, phê duyệt điều chỉnh dự án thường mất nhiều thời gian do Chính phủ phải xem xét, báo cáo Quốc hội thông qua trước khi phê duyệt điều chỉnh...