Quảng cáo thuốc lá tràn lan: Cơ quan quản lý vẫn bó tay
Để hạn chế tác hại của thuốc lá, nhiều quốc gia trên thế giới, trong đó có Việt Nam, đã áp dụng quy định cấm hoàn toàn quảng cáo thuốc lá.
Dẫu thế, một câu hỏi lớn đang đặt ra, tại sao thuốc lá vẫn đang được quảng cáo tràn lan?
Quảng tràn lan trên mạng xã hội
Mối nguy hiểm từ thuốc lá truyền thống hay thuốc lá điện tử không hề là một vấn đề mới, với 8 triệu trường hợp tử vong vì nó trong 1 năm trên toàn thế giới.
Thông quá báo cáo và theo dõi thông tin trên mạng xã hội, nghiên cứu của Trường ĐH Y tế công cộng mới đây cho biết, số lượng tin tức/bài viết liên quan tới thuốc lá trong giai đoạn 6 tháng đầu năm 2020 (212,192 bài) đã tăng đáng kể so với 6 tháng đầu năm 2019 (71,881 bài), tăng 140.311 bài.
Các bài đăng chủ yếu tập trung trên Facebook, Youtube, Blog, diễn đàn dưới dạng bài đăng cá nhân về các điểm bán lẻ thuốc lá điện tử, shisha, xì gà và thuốc lá hay video và các bài đăng của người sử dụng thuốc lá. Lượng tin tức về quảng cáo thuốc lá điện tử chiếm 53%; thuốc lá truyền thống chiếm 47%.
Theo thống kê của Trường Đại học Y tế công cộng, các công ty sản xuất thuốc lá đang hướng tới sử dụng những người nổi tiếng (KOLs) có nhiều người theo dõi trên mạng xã hội trẻ như ca sĩ, nhóm nhạc, diễn viên… để quảng cáo, đăng ảnh sản phẩm, bài viết trên các trang mạng xã hội. Chỉ tính riêng 6 tháng đầu năm 2020, có 72 bài đăng quảng cáo thuốc lá trên Facbook là từ tài khoản của các Macro-influencer (là những tài khoản có hơn 100.000 người theo dõi), tất cả đều là quảng cáo thuốc lá điện tử.
Lý giải từ Trường ĐH Y tế Công cộng, khi hoạt động phòng, chống tác hại thuốc lá được các quốc gia liên kết lại với mục tiêu bảo vệ các thế hệ hiện tại và tương lai khỏi những tổn thất do các căn bệnh liên quan đến thuốc lá thì ngành công nghiệp thuốc lại tiếp tục có những chiêu thức mới nhằm mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm. Cùng với sự phát triển của các mạng xã hội, các công ty thuốc lá thường coi thanh thiếu niên là những khách hàng tiềm năng.
Đặc biệt hơn, với sự xuất hiện của thuốc lá điện tử, việc quảng cáo sản phẩm này đến với thanh thiếu niên chưa bao giờ đơn giản hơn, cùng với đó là những biểu tượng hào nhoáng, sành điệu hay những lời mời gọi cho thấy việc hút thuốc lá điện tử là mốt thời thượng.
Cần siết bằng chế tài
Theo bà Hoàng Thị Thu Hương, Vụ Pháp chế, Bộ Y tế, quảng cáo thuốc lá là hành vi bị cấm theo các quy định về quảng cáo tại Việt Nam. Tuy nhiên, ngành công nghiệp thuốc lá vẫn tận dụng nhiều khe hở nhằm quảng cáo thuốc lá thế hệ mới, đặc biệt là nhắm vào giới trẻ Việt Nam thông qua các kênh quảng cáo như sử dụng giới trẻ, người nổi tiếng/người có ảnh hưởng để quảng cáo sản phẩm, sử dụng hashtag trên mạng xã hội như Facebook, Instagram, Twitter để thu hút giới trẻ, quảng cáo tại các sự kiện thể thao, âm nhạc, in quảng cáo trên các sản phẩm như mũ, quần áo, bao đựng thiết bị sử dụng cho thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng,…
Các quy định cấm quảng cáo thuốc lá đã có trong: Luật Quảng cáo; Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá; Nghị định 158/2013/NĐ-CP ngày 12 tháng 11 năm 2013 của Chính phủ quy định xử phạt hành chính trong lĩnh vực văn hóa, thể thao, du lịch và quảng cáo; Nghị định 185/2013/NĐ-CP và 124/2015/NĐ-CP sửa đổi Nghị định 185/2013/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thương mại, sản xuất buôn bán hàng giả, hàng cấm…
Việt Nam cấm hoàn toàn việc quảng cáo các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới, đặc biệt là thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng dưới mọi hình thức, bao gồm báo chí, trang thông tin điện tử, người chuyển tải sản phẩm quảng cáo, sự kiện thể thao, âm nhạc…
Việc ngành công nghiệp thuốc lá sử dụng những người nổi tiếng, người có ảnh hưởng lớn quảng cáo các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới trên mạng xã hội là hoàn toàn trái pháp luật. Cần có các ban ngành chức năng vào cuộc để xử lý nghiêm minh các trường hợp vi phạm này.
Bên cạnh đó, việc quảng cáo thuốc lá điện tử tràn lan trên mạng xã hội, các trang thông tin điện tử hiện nay đều không có sự kiểm soát và ngăn chặn kịp thời và việc quảng cáo các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới chưa được phép lưu hành tại thị trường Việt Nam là bị cấm tại Việt Nam, do đó cũng cần sự vào cuộc của các cơ quan chức năng nhằm thực thi các quy định của pháp luật cũng như ngăn ngừa các quảng cáo này tiếp cận đến với giới trẻ Việt Nam.
Theo các chuyên gia, cần sớm có chế tài quy định về các nội dung quảng cáo cho thuốc lá điện tử trên mạng xã hội để sớm ngăn ngừa nguy cơ này.
Chỉ tính riêng 6 tháng đầu năm 2020, có 72 bài đăng quảng cáo thuốc lá trên Facbook là từ tài khoản của các Macro-influencer (là những tài khoản có hơn 100.000 người theo dõi), tất cả đều là quảng cáo thuốc lá điện tử.