Cá tầm Trung Quốc ‘đội lốt’ cá tầm Việt tràn ngập thị trường: Do lỗ hổng quản lý?

Cá tầm Trung Quốc có chất lượng thịt kém

Theo Tiến sĩ Lê Thanh Lựu, Hội Nghề cá Việt Nam khẳng định: Cần phải có một cuộc rà soát tổng thế, đánh giá chất lượng, giá cả của cá tầm nhập từ Trung Quốc để tăng cường hơn nữa công tác quản lý mặt hàng này nhằm tránh những rủi ro đối với sản xuất cá tầm trong nước.

Lý giải về cá tầm Trung Quốc ngập thị trường Việt, ông Lựu cho rằng có 2 nguyên nhân chính: Một là nạn nhập qua đường tiểu ngạch, không rõ nguồn gốc xuất xứ, không rõ chất lượng như thế nào. Hai là thông tin cá tầm Trung Quốc sử dụng thức ăn, nuôi công nghiệp nhằm rút ngắn chu kỳ nuôi nên giá thành thấp hơn nhiều so với cá Việt Nam.

“Theo nghiên cứu của chúng tôi, cá tầm Trung Quốc, đặc biệt là số lượng nhập qua đường tiểu ngạch có chất lượng kém hơn, kiểm soát chất lượng, kiểm soát dịch bệnh yếu, thậm chí là không có kiểm soát.

Điều này vô cùng nguy hiểm, ảnh hưởng trước hết là người tiêu dùng bởi vì đem ra so sánh rõ ràng cá tầm Trung Quốc thịt nhão hơn rất nhiều so với cá tầm Việt Nam.

Thứ hai là nguy cơ lây lan dịch bệnh bởi vì cá tầm nhập qua đường tiểu ngạch thì không ai kiểm soát được, chưa kể khi vào đến thị trường Việt Nam là cá tầm sống, phải trải qua nhiều công đoạn thay nước, thậm chí phải trà trộn vào cá tầm Việt Nam nên chắc chắn gây ra những rủi ro về dịch bệnh”, Tiến sĩ Lê Thanh Lựu phân tích.

Theo thống kê của Hiệp hội Cá nước lạnh, ở khu vực miền núi phía Bắc có khoảng hơn 165 trang trại nuôi cá nước lạnh. Phần lớn các cơ sở, trang trại nuôi có quy mô vừa và nhỏ. Khi cá tầm Trung Quốc nhập nhèm nguồn gốc và chất lượng đổ bộ với giá bán tại chợ chỉ khoảng 120 nghìn/kg thì cá tầm Việt của người người dân nuôi không thể cạnh tranh nổi. Hiện tượng hồ cá bị bỏ hoang phế, nước đọng cạn đáy, rêu mốc… đang diễn ra ngày một phổ biến.

Còn theo ông Nhữ Văn Cẩn, Vụ trưởng Vụ Nuôi trồng thủy sản (Tổng cục Thủy sản) cho biết: “Sau khi tổ chức nghiên cứu, thí điểm kinh doanh, hiện nay có 5 loài được phép kinh doanh, vấn đề cá tầm Trung Quốc có nằm trong 4 loài trong danh mục hay không thì Tổng cục Thủy sản không được biết”.

Mặt khác, một cán bộ của Tổng cục Thủy sản cũng cho biết, phải xem xét lại quy trình nhập khẩu cá tầm Trung Quốc, đặc biệt là khâu kiểm tra chất lượng, bởi vấn đề này vẫn đang là một "lỗ hổng".

Cụ thể, trong danh mục các loài thủy sản sống được phép nhập khẩu vào Việt Nam hiện nay, 5 loài cá tầm gồm: Cá tầm Beluga (huso huso), cá tầm Nga (Acipenser gueldenstaedtii), cá tầm Sterlet (Acipenser ruthenus), cá tầm Trung Hoa (Acipenser sinensis) và cá tầm Xibêri (Acipenser baerii).

Đây là những loài đã được Bộ NN-PTNT đưa vào danh mục sản xuất thông thường và được kiểm tra chặt chẽ nguồn gốc từ cơ quan CITES Việt Nam và từ các cơ quan quản lý chuyên ngành của Bộ NN-PTNT.

Từ khảo sát của các chuyên gia, kiến nghị của các doanh nghiệp sản xuất trong nước, vấn đề nhập khẩu cá tầm Trung Quốc qua đường tiểu ngạch đã có hiện tượng trà trộn các giống lai không nằm trong danh mục trên.

Các loại cá nhập về không có hình thái đồng nhất, thuộc nhiều dòng lai khác nhau của cá tầm Amur (Acipenser schrenckii), cá tầm Kaluga (Huso dauricus), dòng lai cá tầm Xibêri (Acipenser baerii) không được kê trong danh mục cho phép…

Khảo sát tại một số khu vực chợ đầu mối lớn còn bày bán cá tầm Kaluga từ Trung Quốc, trông không khác gì “thủy quái”. Theo Tiến sĩ Nguyễn Viết Thùy, Viện Nghiên cứu nuôi trồng Thủy sản III, đây là loài không nằm trong danh mục được cấp phép nhập khẩu của Bộ NN-PTNT.

Theo Thông tư của Bộ NN-PTNT, những đối tượng nằm ngoài danh mục muốn nhập vào Việt Nam phải có giấy phép của Tổng cục Thủy sản, phải thành lập đội đồng để đánh giá rủi ro của đối tượng mới, nếu không thuộc danh mục, không được Tổng cục Thủy sản đồng ý thì không được phép nhập và tôi được biết Tổng cục Thủy sản không cấp phép cho loài nào ngoài danh mục của Bộ NN-PTNT cả.

Người nuôi cá tầm Việt trước nguy cơ phá sản

Tại Sơn La, nơi có hồ thuỷ điện với dòng nước lạnh phù hợp để nuôi trồng thuỷ sản, đặc biệt là gây dựng thương hiệu cá tầm Việt cũng đang rơi vào tình cảnh điêu đứng.

Theo ông Dương Văn Biểng, Phó Chi cục trưởng Chăn nuôi, Thú y và Thủy sản tỉnh này than thở: "Sơn La là tỉnh tiên phong nuôi cá tầm và đã từng có Kết luận của Ban Thường vụ Tỉnh ủy về việc phát triển nghề nuôi cá tầm chế biến xuất khẩu. Tỉnh cũng đã xây dựng quy hoạch, triển khai chỉ đạo thực hiện, tuy nhiên kể từ khi cá tầm Trung Quốc đổ bộ qua các đường tiểu ngạch thì hàng loạt hộ nuôi, các hợp tác xã nhỏ lẻ không trụ được, phải bỏ hồ.

Hiện nay, toàn tỉnh chỉ còn duy nhất Công ty Cá tầm Việt Nam còn nuôi cá trên vùng lòng hồ sông Đà và duy trì được công việc cho khoảng 20 lao động địa phương".

Bên hồ cạn đáy, ông Nguyễn Xuân Điệp, Giám đốc Công ty TNHH Cá tầm Suối Đại Dương than khi hàng loạt trang trại ở Lâm Đồng và Khánh Hoà của công ty với hàng chục lao động đang đứng trước nguy cơ phải dừng hoạt động.

Ông Điệp cho biết: “Nếu như trước đây cá tầm Việt Nam xuất tại trang trại với giá 160.000 đồng/kg thì cá tầm Trung Quốc nhập khẩu luôn bán ở thị trường thấp hơn vài chục nghìn/kg. Khi chúng tôi hạ giá xuống 140.000 đồng/kg, thì cá tầm Trung Quốc lại hạ tiếp xuống 130.000 đồng rồi 120.000 đồng/kg.

Nói chung mình có chấp nhận lỗ, hạ giá xuống để bán thì cũng không thể cạnh tranh được với cá tầm Trung Quốc nuôi công nghiệp, giá thành rẻ như hiện nay".

Tương tự, ông Hà Trần Quyền, Giám đốc Công ty TNHH MTV Cá tầm Việt Nam - Bắc Giang thống kê, kể từ khi cá tầm giá rẻ Trung Quốc đổ bộ ồ ạt vào Việt Nam, từ chỗ một doanh nghiệp sản xuất với hàng loạt trang trại ở các tỉnh như Bắc Giang, Lạng Sơn, Thái Nguyên… bây giờ Công ty TNHH MTV Cá tầm Việt Nam chỉ dám nuôi cầm chừng, nhiều bể nuôi bỏ trống, cạn trơ cả đáy.

"Chúng tôi dày công tìm hiểu được biết cá tầm Trung Quốc họ nuôi công nghiệp theo mô hình khép kín, 12 tháng đã được xuất bán. Trong khi đó cá tầm Việt Nam nuôi dựa theo điều kiện tự nhiên và phải trên 15 tháng mới được thu hoạch thương phẩm. Đây có thể là lý do khiến cá tầm Việt Nam mặc dù sạch, ngon, giàu chất dinh dưỡng nhưng khó cạnh tranh với cá tầm Trung Quốc do giá thành cao hơn.

Mặt khác, vì lợi nhuận, nhiều thương lái đã nhập cá tầm Trung Quốc với giá rẻ sau đó gắn mác cá tầm Việt Nam để bán ra thị trường. Điều này gây nguy hại và ảnh hưởng vô cùng lớn đến các doanh nghiệp cá tầm Việt Nam", ông Quyền lý giải.

Gửi kiến nghị đến nhiều bộ ngành

Để đối phó với cá tầm Trung Quốc giá rẻ, mới đây, nhiều doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ nuôi cá tầm nhỏ lẻ trên cả nước vừa có thư kiến nghị gửi các bộ ngành liên quan đề nghị làm rõ có hay không việc quản lý lỏng lẻo, lợi dụng khe hở pháp luật để nhập khẩu cá tầm từ Trung Quốc không nằm trong danh mục loài được cấp phép theo quy định.

Thực hiện sát sao công tác quản lý thị trường nhằm tránh việc trà trộn nguồn gốc hoặc tiêu thụ cá tầm nhập khẩu từ Trung Quốc không rõ nguồn gốc xuất xứ, vi phạm Công ước CITES.

Tăng cường công tác kiểm tra an toàn vệ sinh thực phẩm các lô cá tầm nhập khẩu theo quy định để kiểm soát các chất cấm tồn dư trong sản phẩm cá tầm nhập khẩu từ Trung Quốc với mục đích để bảo vệ sức khỏe của người tiêu dùng, cạnh tranh công bằng với cá tầm nuôi trong nước….

Minh Lộc