NSND Quang Thọ: Giọng hát vàng đen

33 ngày NSND Quang Thọ nằm trên giường bệnh là chuỗi thời gian căng thẳng, khiến nhiều người lo lắng. Không chỉ người thân lo, mà các học trò của ông cũng lo. Tùng Dương, ca sĩ cá tính trên thị trường âm nhạc hiện nay, vừa rồi làm liveshow lần thứ 12 ở Hà Nội cũng không dám mời thầy, để giữ sức khỏe và tâm trí của thầy. Còn chính nghệ sĩ Quang Thọ, đợt bệnh này khiến ông suy nghĩ nhiều hơn về sức khỏe và bảo vệ sức khỏe. Ông càng ý thức hơn, rằng sức khỏe là vô cùng quý giá với tất cả mọi người, đặc biệt là đối với người cao tuổi. Ông cũng chia sẻ, may là cơn tai biến vừa rồi không chạm vào bộ nhớ và giây thanh đới nên không ảnh hưởng đến giọng hát. Thế nên, sắp tới, khán thính giả yêu nhạc lại có thể gặp Quang Thọ trên sân khấu…

Đi qua “cửa tử”, nếu gặp lại nghệ sĩ Quang Thọ, những bạn bè ông, học trò ông và khán giả vốn mộ điệu giọng hát Quang Thọ sẽ thấy ông vẫn nguyên vẹn nụ cười, giọng nói của người trai đất Mỏ. Ước muốn lớn nhất của Quang Thọ bây giờ là được trở lại như… hồi còn trẻ, khỏe mạnh để tiếp tục công việc, sự nghiệp ca hát, tiếp tục cống hiến, tiếp tục thấy sự trưởng thành của học sinh, tiếp tục vui cùng con cháu và bạn bè đồng nghiệp.

Quang Thọ họ Nguyễn, sinh ngày 3/12/1948 trong một gia đình đông anh em ở Hạ Long, Quảng Ninh. Lên 4 tuổi, Quang Thọ cùng gia đình chuyển đến sinh sống ở thành phố Cẩm Phả. Sau khi rời ghế nhà trường, Quang Thọ đã trở thành công nhân thợ điện mỏ than Cọc Sáu. Với năng khiếu âm nhạc, Quang Thọ tham gia hoạt động tích cực trong phong trào văn nghệ của công nhân vùng mỏ Cẩm Phả và tỉnh Quảng Ninh.

Sau 8 năm gắn bó với công việc ở mỏ, Quang Thọ được chuyển sang công tác chính thức tại Đoàn văn nghệ xung kích vùng đất mỏ. Đầu năm 1971, ông có mặt trong Đoàn văn nghệ xung kích của vùng mỏ đi biểu diễn phục vụ cán bộ chiến sĩ đang chiến đấu ở Chiến trường miền Nam, Lào và Campuchia. Tiếp đó, Quang Thọ đã mang tiếng hát của mình đi phục vụ ở nhiều nơi, những ca khúc như “Tình ca” (Hoàng Việt), “Tôi là người thợ mỏ” (Hoàng Vân)... đã vang lên, được nhiều người mến mộ…

Đến năm 1972, Quang Thọ được cử đi học tại Trường Âm nhạc Việt Nam (nay là Học viện Âm nhạc Quốc gia). Đây là một bước ngoặt quan trọng, để Quang Thọ trang bị cho mình những kiến thức âm nhạc bài bản. Sau khi tốt nghiệp, Quang Thọ đã trở thành nghệ sĩ đơn ca của Nhà hát Ca múa nhạc Việt Nam. Với kinh nghiệm từ thực tiễn và năng khiếu thanh nhạc, năm 1987, ông đã trở thành giảng viên Khoa Thanh nhạc - Nhạc viện Hà Nội. Đến năm 2000, nghệ sĩ Quang Thọ trở thành chủ nhiệm Khoa Thanh nhạc. Ông đảm nhiệm vị trí này đến năm 2008 thì nghỉ hưu. Với các huy chương Vàng trong các hội diễn toàn quốc nhiều năm, 3 giải thưởng lớn trong các cuộc thi âm nhạc quốc tế (giải Nhất Tiếng hát sinh viên thế giới tại Đức; giải thưởng Liên hoan ca nhạc tại Mông Cổ), NSND Quang Thọ vinh dự được phong tặng danh hiệu NSƯT năm 1993 và NSND năm 2001.

Là một trong những giọng ca lớn của dòng “nhạc đỏ”, NSND Quang Thọ đã có sự nghiệp âm nhạc trải dài suốt hơn 50 năm. Bằng nỗ lực và nội lực cá nhân, cùng năng khiếu và lòng say mê âm nhạc, Quang Thọ là một trong số hiếm thuộc lớp ca sĩ đầu đàn trưởng thành từ phong trào ca hát quần chúng.

Sở hữu giọng baritone (nam trung) hào sảng, dày, ấm đầy nội lực, trong suốt nửa thế kỷ hát, NSND Quang Thọ không chỉ ghi dấu ấn đậm nét qua các trường ca thách thức mọi tiếng hát ở mọi thời đại như “Trường ca Sông Lô” (Văn Cao); “Hướng về Hà Nội” (Hoàng Dương), “Ta tự hào đi lên, ôi Việt Nam!” (Chu Minh), “Hà Nội niềm tin và hy vọng” (Phan Nhân)... mà còn chinh phục cả những ca khúc có giai điệu bay bổng như “Sơn nữ ca” (Trần Hoàn), “Biệt ly” (Dzoãn Mẫn), “Lá đỏ” (Hoàng Hiệp)…

Dấu ấn của NSND Quang Thọ cũng không chỉ để lại trên các sân khấu lớn nhỏ, mà điều khiến nhiều người trân trọng, đó là việc ông đã giảng dạy hàng trăm học sinh. Sự thành công của những “ngôi sao” như Đăng Dương, Trọng Tấn, Tùng Dương, Khánh Linh, Lan Anh, Tân Nhàn… đều ít nhiều có dấu ấn của nghệ sĩ Quang Thọ. Nói về công việc này, ông quan niệm mỗi giọng hát là một màu sắc. Với vai trò nâng đỡ, định hướng, ông luôn khuyến khích mỗi người phát triển cá tính. Trước mỗi học trò, NSND Quang Thọ tận tình hướng dẫn, chỉ ra những điểm yếu cần khắc phục, và những điểm mạnh cần phát huy…

Quang Thọ không phải là người khôn ngoan mà là người dám sống hồn nhiên chân thật với chính mình và cuộc đời. Nhưng chính sự chân thật ấy cùng với sự lao động nghệ thuật cần mẫn, nghiêm túc đã đưa anh đến đỉnh cao của một “bậc thầy hát nhạc đỏ” bây giờ. Cùng với đỉnh cao của một nghệ sĩ hát, Quang Thọ còn mang tầm vóc đỉnh cao của một người thầy thanh nhạc. Nhạc sĩ Nguyễn Thụy Kha.

Nửa thế kỷ ca hát và giảng dạy, từ người thợ mỏ đến nghệ sĩ nhân dân không thiếu những gập ghềnh nhưng Quang Thọ đã đi trên một con đường âm nhạc đẹp. Hơn cả những danh hiệu, tiếng hát của ông được coi là một trong những giọng ca hàng đầu của dòng nhạc chính thống, là cội rễ của thính phòng cổ điển Việt Nam.

Nhà phê bình âm nhạc - nhạc sĩ Nguyễn Thụy Kha cho rằng, Quảng Ninh nơi những cánh rừng hóa thạch để trở thành miền “vàng đen” của Tổ quốc, cũng là nơi sinh ra những giọng hát vàng đen mà đỉnh cao trong dòng hát Belcanto một thuở chính là cặp nam thanh nữ tú Quang Thọ và Lê Dung. Song ngược lại với Lê Dung, phận mỏng “nửa chừng xuân thoắt gãy cành thiên hương”, Quang Thọ cứ thế lừng lững, cứ thế bền bỉ, cứ thế tỏa sáng giọng hát vàng đen của mình vào thăng trầm của đời sống suốt nửa thế kỷ qua. “Quang Thọ không phải là người khôn ngoan mà là người dám sống hồn nhiên chân thật với chính mình và cuộc đời. Nhưng chính sự chân thật ấy cùng với sự lao động nghệ thuật cần mẫn, nghiêm túc đã đưa anh đến đỉnh cao của một “bậc thầy hát nhạc đỏ” bây giờ. Cùng với đỉnh cao của một nghệ sĩ hát, Quang Thọ còn mang tầm vóc đỉnh cao của một người thầy thanh nhạc. Qua sự giáo dưỡng của anh, đã trưởng thành nhiều tên tuổi như Quốc Hưng, Việt Hoàn, Đăng Dương, Trọng Tấn, Hoàng Tùng, Tùng Dương, Khánh Linh…”- nhạc sĩ Nguyễn Thụy Kha nhận xét.

Hai năm trước, NSND Quang Thọ đã có đêm nhạc “Hãy đến với anh” để đánh dấu nửa thế kỷ ca hát. Khi ấy, ông nói rằng, nghề ca hát nếu không tập luyện thì sức bền không có. Chính vì thế ông vẫn tập luyện hàng ngày. Lại thêm là người dạy hát, hàng ngày ông phải hát lại những bài đã hát để còn dạy cho học trò của mình. Theo nghệ sĩ Quang Thọ, ca sĩ ngoài giọng hát được trời phú thì rất cần việc luyện tập thường xuyên, chính là để kéo dài khả năng của mình.

Bước sang tuổi 73, mái tóc đã pha sương, nhưng nếu đối diện với NSND Quang Thọ vẫn nhận ra trong ông còn nhiều dự định. Sức sống của một thời “Tôi là người thợ lò” vẫn lấp lánh qua ánh mắt, qua nụ cười.

Trong số các nghệ sĩ cao tuổi, NSND Quang Thọ vẫn khá “đắt show”. Nhiều tỉnh thành khi tổ chức các sự kiện, các đêm nhạc đều mời ông tham gia. Vì thế, dù nghỉ hưu 12 năm rồi nhưng lịch làm việc của ông cũng vẫn khá kín. Ông vẫn tham gia giảng dạy tại Khoa Thanh nhạc của Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam, Trường Sư phạm Nghệ thuật Trung ương và các trung tâm nghệ thuật khác để đào tạo các ca sĩ, nghệ sĩ tương lai. Ngoài ra, ông đang soạn một số giáo trình cho Khoa Thanh nhạc - Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam. Trước khi cơn tai biến ập đến, hỏi ông làm việc nhiều khi tuổi đã cao có mệt không? Nghệ sĩ Quang Thọ cười, bảo “chẳng là gì”. Và ông vẫn tự hào mình có thể hát liên tục 20 bài trên sân khấu. Với NSND Quang Thọ, mỗi lần cất tiếng hát, ông vẫn có cảm xúc nguyên vẹn như những lần đầu vậy. Đó là một phẩm chất rất đáng quý, điều đó giúp Quang Thọ luôn có chỗ đứng trong lòng khán giả yêu nhạc…

Thư Hoàng