STEM, tại sao không?

Phát triển nhiều kỹ năng cho học sinh

Chương trình giáo dục phổ thông (GDPT) tổng thể 2018 và chương trình môn học, Thông tư 32 và Công văn 3089/BGDĐT-GDTrH của Bộ GDĐT đã đề cập đến STEM trong từng môn học, định hướng dạy các môn khoa học thành bài học STEM, trải nghiệm STEM, nghiên cứu khoa học. Hoạt động trải nghiệm STEM là sự kết nối giữa kiến thức trong nhà trường với các vấn đề thực tiễn, gắn sản xuất với kinh doanh, nghiên cứu khoa học để học sinh (HS) tạo ra sản phẩm mang tính mới cho xã hội. Đồng thời, hoạt động này cũng rèn luyện cho HS khả năng nghiên cứu, thiết kế kỹ thuật, vận dụng kiến thức vào thực tiễn, qua đó hình thành năng lực, định hướng nghề nghiệp và gieo mầm khởi nghiệp cho các em.

Tính đến nay, chương trình thí điểm giáo dục STEM tại cơ sở giáo dục trung học do Bộ GDĐT phát động đã triển khai được hơn 3 năm. Đánh giá về quá trình thực hiện, ông Nguyễn Xuân Thành-Vụ trưởng Vụ Giáo dục Trung học cho biết đã thu được nhiều kết quả. Việc đưa giáo dục STEM vào trường trung học mang lại nhiều ý nghĩa, phù hợp với định hướng đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông. Trong những năm gần đây, ngoài những trường học tại các thành phố lớn như Hà Nội, TPHCM, những trường học tại các tỉnh Quảng Ninh, Nam Định… cũng triển khai hiệu quả hoạt động giáo dục STEM.

Một giáo viên Trường THPT Hòn Gai, Quảng Ninh chia sẻ: Khi tham gia thí điểm giáo dục các trường THPT Việt Nam, tôi có giảng dạy 1 số tiết học liên quan đến STEM và nhận thấy các em rất hào hứng với những tiết học này. Ví dụ như cho HS làm sản phẩm sữa chua. Các em tự ra mua nguyên vật liệu, tự tính toán sử dụng giá trị sản phẩm (tích hợp môn Toán). Nhóm khác tự làm men sữa chua, nghiên cứu ở nhà bằng cách sử dụng môn Hóa học, nhóm khác nghiên cứu về nhiệt độ ảnh hưởng quá trình lên men liên quan môn Vật lý, nhóm thực hiện liên quan đến mặt công nghệ như nghiên cứu các loại sữa chua mới như sữa chua hoa quả, thực hành ý tưởng mới…

Giáo viên này nhận định: Các em hoạt động thực tế, làm việc nhóm, kết hợp các kiến thức liên quan trong chương trình phổ thông như vậy, giúp các em hình thành nhiều kỹ năng hướng đến cả khi học xong.

TS Tưởng Duy Hải- Phó Trưởng bộ môn Phương pháp giảng dạy, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội nhận định: STEM là nhóm ngành thuộc mảng khoa học công nghệ và Toán rất quan trọng trong sự phát triển của các quốc gia, dựa trên nền tảng công nghệ số, chuyển đổi số. Trong khuôn khổ nhà trường, STEM là hình thức dạy học mang tính tích hợp liên môn của các môn khoa học, công nghệ kỹ thuật và Toán để HS phát triển các năng lực, vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Ở tầm cao hơn, giáo dục STEM định hướng nghề nghiệp cho HS, để khi các em ra trường có thể tiếp cận với các lĩnh vực nghề nghiệp trong thời đại công nghệ số ngày nay.

Nhận thức đúng, đủ về STEM

TS Hải chia sẻ: Thông qua giải pháp giáo dục STEM, bài học STEM, có thể rèn cho HS những nhóm năng lực cụ thể. Ví dụ thông qua nền tảng số, phần mềm hệ thống số, công nghệ số để HS có thể kết nối được với nhau, điều khiển tự động các phương tiện, thiết bị. Đồng thời gắn kết những nền tảng này luôn vào trong bài học của môn Tin học, Công nghệ vì những môn này có sự tích hợp nền tảng công nghệ số rất mạnh.

Cùng với đó, có thể dùng công nghệ số, nền tảng số để HS học những bài học STEM trong các môn Vật lý, Toán học, Sinh học, Hóa học giúp thu thập, xử lý thông tin, xây dựng các mô hình, mô phỏng quá trình hiện tượng xảy ra trong tự nhiên. Như vậy, từ trong nhà trường, HS đã tích hợp năng lực công nghệ số, chuyển đổi số thông qua các bài học STEM.

Dựa trên nền tảng công nghệ số, HS có thể đưa ý tưởng sáng tạo, sau đó thực thi, trải nghiệm và hình hành nên những sản phẩm công nghệ, phần mềm hữu ích. Năng lực thứ ba là làm việc trong môi trường hợp tác, tiếp cận đa nền tảng, từ nguồn lực tài chính đến con người, công nghệ để chuyển hóa các ý tưởng sơ khai thành sản phẩm có thể đáp ứng nhu cầu của cuộc sống.

Tuy nhiên, việc triển khai giáo dục STEM cũng còn một số khó khăn, hạn chế, trong đó có hạn chế về nhận thức của cán bộ quản lí, giáo viên, HS và cộng đồng. Khái niệm giáo dục STEM còn được hiểu khác nhau. Hoạt động giáo dục STEM là vấn đề còn mới mẻ đối với nhiều trường học và nhiều giáo viên. Một số địa phương, đơn vị chưa nhận thức đầy đủ mục đích, ý nghĩa của hoạt động giáo dục STEM. Tâm lý nhiều học sinh và phụ huynh HS vẫn chỉ quan tâm đến các môn văn hóa để chuẩn bị cho các kỳ thi. Vì vậy, có những em có năng lực khoa học nhưng không được cha mẹ học sinh ủng hộ tham gia hoạt động STEM.

Là chủ nhiệm một đề tài nghiên cứu về giáo dục STEM, PGS.TS Lê Huy Hoàng -Trưởng khoa Sư phạm Kỹ thuật, ĐHSP Hà Nội, Chủ biên Chương trình môn Công nghệ trong Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 cũng nhấn mạnh vai trò của nhận thức đúng, đủ về STEM. “Khi phỏng vấn giáo viên, phục vụ đề tài nghiên cứu về giáo dục STEM, tôi thấy thầy cô có góc nhìn khác nhau, quan niệm chưa thống nhất về giáo dục STEM, mặc dù Bộ GDĐT đã có nhiều tài liệu trình bày môt cách tương đối tổng quát, dễ hiểu liên quan đến nội dung này. Do đó, để triển khai giáo dục STEM được hiệu quả, việc đầu tiên cần thực hiện là giúp giáo viên, học sinh, hiểu đúng, đủ, sâu về hoạt động này”- ông Hoàng nói.

Để hỗ trợ cho các nhà trường thực hiện tốt nhiệm vụ giáo dục STEM, Công ty CP Phát hành sách giáo dục thuộc Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam đã phát hành bộ sách “Giáo dục STEM trong nhà trường phổ thông”. Bộ sách giáo dục STEM trong nhà trường phổ thông (từ lớp 1 đến 12) là sản phẩm của một nhóm nghiên cứu hơn 10 người từ năm 2018 đến nay, tích hợp các bài học STEM vào chương trình GDPT. Là thành viên biên soạn, TS Tưởng Duy Hải - Phó Trưởng bộ môn Phương pháp giảng dạy, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội cho biết, bộ sách sẽ có nhiều hỗ trợ cho giáo viên và HS trong giảng dạy và học STEM.

Tùng Linh