Buộc phải trung thực kê khai

Như vậy, ước tính số người phải kê khai tài sản thu nhập lần đầu có thể lên tới con số vài triệu.

Đây không phải là lần đầu tiên việc kê khai tài sản, thu nhập của CCVC được đặt ra. Tuy nhiên, với Nghị định mới của Chính phủ thì việc này sẽ được làm rốt ráo. Cách làm mới đi cùng quyết tâm mới, hy vọng hàng triệu bản kê khai không còn bị cất vào ngăn tủ, và cũng sẽ được người kê khai thực hiện trung thực, nghiêm túc, vì rằng những quy định ràng buộc là khá chặt chẽ.

Nghị định 130 của Chính phủ có nhiều điểm mới. Trước hết, cho phép xác minh ngẫu nhiên bất cứ người nào và không vì lý do gì. Đối tượng kê khai tài sản lần này vừa rộng vừa có trọng tâm. Trước kia, đối tượng kê khai chỉ là trưởng phòng cấp huyện trở lên thì nay công chức, kể cả mới tuyển dụng, đều phải kê khai. Riêng viên chức thì từ cấp phó phòng trở lên. Một điểm khác căn bản so với trước là không phải năm nào cũng khai, bây giờ chỉ kê khai lần đầu và chỉ kê khai bổ sung khi tài sản tăng thêm 300 triệu đồng trở lên. Còn những người phải kê khai hàng năm là nhóm có nguy cơ tham nhũng cao.

Theo luật sư Nguyễn Văn Hậu, Phó Chủ nhiệm Đoàn Luật sư TP HCM thì Nghị định 130 đáp ứng được mong mỏi của người dân bởi với người có quyền lực sẽ phải công khai minh bạch, rõ ràng từ đó có thể kiểm soát được tài sản của người đó. Có nghĩa là anh có muốn “u u minh minh” cũng không được nữa. Rất đáng chú ý là nếu như trước đây các bản kê khai tài sản được xác minh trong một số trường hợp (như có khiếu nại tố cáo hoặc trong một vài tình huống đặc biệt), thì Nghị định 130 cho phép các cơ quan kiểm soát tài sản thu nhập được xác minh ngẫu nhiên. Bất cứ người nào cũng có thể bị xác minh vào bất cứ lúc nào và không vì lý do gì.

Đây là hình thức rất hiệu quả để cảnh báo tất cả những người thuộc diện kê khai tài sản. Đặc biệt với những người có chức có quyền, vì nếu kê khai không trung thực, bằng cách nào đó “giấu bớt” tài sản, khi bị phát hiện sẽ phải áp dụng chế tài xử lý. Vì vậy có thể nói, việc kê khai lần này theo Nghị định 130 cũng là một biện pháp để phòng, chống tham nhũng.

Được biết, cùng với việc xác minh ngẫu nhiên, Thanh tra Chính phủ sẽ có định hướng cho việc xây dựng kế hoạch xác minh. Theo đó, khoảng 20% cơ quan trực thuộc sẽ thuộc diện xác minh đột xuất. Ví dụ, Thanh tra Chính phủ có 20 đầu mối thì mỗi năm xác minh 20%, tức là khoảng 4 cơ quan có nhiều vấn đề sẽ được đưa vào kế hoạch xác minh. Trong từng cơ quan, cố gắng xác minh được 10% số cán bộ công chức thuộc diện kê khai hàng năm. Cơ quan có khoảng 50 người thì 5 người được xác minh, và trong 10% này, phải có 1 người đứng đầu hay cấp phó của người đứng đầu.

Để khách quan, vô tư, sẽ có 8 cơ quan kiểm soát tài sản thu nhập, trong đó cơ quan thanh tra giữ vai trò quan trọng vì diện phải kê khai thuộc quyền kiểm soát của cơ quan lớn nhất này. Thanh tra Chính phủ sẽ kiểm soát tài sản thu nhập từ giám đốc sở và tương đương trở lên; còn ở dưới là thanh tra tỉnh. Một số cơ quan khác cũng có trách nhiệm kiểm soát tài sản thu nhập như Tòa án nhân dân, Viện Kiểm sát nhân dân, Kiểm toán nhà nước, kể cả các tổ chức chính trị - xã hội cũng sẽ kiểm soát tài sản thu nhập của những người thuộc quyền quản lý.

Theo ông Đinh Văn Minh, Vụ trưởng Pháp chế (Thanh tra Chính phủ) thì các cơ quan kiểm soát tài sản thu nhập có quyền tự mình đi xác minh, có quyền yêu cầu các bên liên quan cung cấp thông tin tài sản của cá nhân bị nghi ngờ, yêu cầu ngân hàng cung cấp thông tin biến động tài khoản, cơ quan quản lý nhà đất cung cấp dữ liệu về nhà đất. Việc này nhằm hạn chế tình trạng các bên liên quan lấy cớ bảo mật để tránh cung cấp thông tin.

Theo quy định, nếu người kê khai bị kết luận không trung thực có thể sẽ bị cảnh cáo chứ không phải khiển trách như trước. Người vi phạm có thể bị hạ bậc lương, giáng chức, cách chức, buộc thôi việc. Nếu đang được quy hoạch thì bị bỏ ra khỏi quy hoạch; đang ứng cử thì bị gạch tên khỏi danh sách ứng cử; đang được dự kiến bổ nhiệm thì sẽ không được bổ nhiệm.

Nghị định 130 cũng quy định, nếu người kê khai tài sản không trung thực mà chủ động từ chức thì được xét miễn kỷ luật.

Tuy nhiên, một số ý kiến cho rằng việc kê khai tài sản vẫn còn hạn chế là chỉ kiểm soát tài sản của CCVC đó, trong một số trường hợp họ sẽ “né” bằng cách đứng tên người khác (vợ/chồng, con, cha mẹ, họ hàng). Và nữa, khi mà việc chi tiêu phổ biến vẫn dùng tiền mặt thì cũng không kiểm soát chặt được dòng tiền. Tuy thế thì với việc Nghị định 130 của Chính phủ chính thức có hiệu lực, dư luận chung cho rằng đây là bước tiến mới trong việc kê khai thu nhập tài sản của không ít đối tượng mà trước đó vì nhiều lý do đã không được làm rốt ráo.

Nam Việt