Hiểu thêm về nghi lễ Tết Việt
PGS.TS Nguyễn Mạnh Hùng (Viện Nghiên cứu Việt Nam học) đã sưu tầm hàng trăm tư liệu, bài viết về những nghi lễ, phong tục, thú chơi thấm đẫm “tâm hồn Việt Nam” của Tết Việt.
Từ kho tư liệu quý về Tết Việt này, nhóm dịch giả của MaiHa Books đã lựa chọn và giới thiệucác bài dịch về Tết Việt in trên Tạp chí Đông Dương của các học giả: Nguyễn Văn Vĩnh, Phạm Quỳnh, Trần Văn Giáp, Paul Boudet, Jean Marquet, Georges Pisier, Nguyễn Tiến Lãng, Mạnh Quỳnh... trong một cuốn sách có tên là “Tết Việt Nam xưa”.
Cuốn sách tập hợp những bài viết khá thú vị với nhiều góc nhìn về nguồn gốc của Tết, ý nghĩa của Tết, những phong tục và quan niệm đón Tết Việt Nam xưa… Đặc biệt, sách được minh họa bằng hơn 50 bức tranh Tết, sống động.
“Tết Việt Nam xưa” được chia thành 3 phần chính: Nghi lễ Tết, Phong tục Tết và Thú chơi Tết. Trong đó, phần Nghi lễ Tết là những bài viết về các chủ đề: Tết và thờ cúng gia tiên; Ông Tam Đa; Lễ nghinh xuân ở Huế; Đại lễ Nam Giao; Lễ tế Đất Trời tại kinh đô Huế; Lịch của người An Nam; Tâm lý ngày Tết.
Phong tục Tết hiện lên đầy màu sắc trong phần 2 với: Lá thư Đêm Giao Thừa; Tết ở làng quê qua góc nhìn của nhà văn Pháp Jean Marquet; Tết qua cái nhìn của một người An Nam; Tết qua câu chuyện của những du khách và nhà truyền giáo người Âu (thế kỷ XVII và XVIII); Tết Việt Nam trong mắt sử gia Georges Pisier.
Phần 3 Thú chơi Tết xoay quanh các chủ đề: Hoa thủy tiên trong ngày Tết; Đối liễn; Phúc và Thọ; Nguồn gốc và ý nghĩa của tranh dân gian ngày Tết; Hội Lim…
Học giả Phạm Quỳnh có bài viết thú vị Tâm lý ngày Tết lý giải ý nghĩa diệu kỳ, thiêng liêng của Tết. Theo đó, ông cho rằng: Tết là sự náo nức vô cùng của những người con An Nam, những người mà nhân dịp có sự đổi mới chung của thiên nhiên và con người, thể hiện niềm tin yêu vào cuộc sống và khát vọng hạnh phúc, sung túc.
Một trong những điểm thú vị của Tết Việt Nam xưa là những bài viết về những nghi lễ Tết gần như không còn nữa hoặc mới được phục dựng. Chẳng hạn, Lễ nghinh xuân ở Huế hay đúng hơn là lễ cầu khấn các thần nông nghiệp để xin họ bảo vệ đất đai trồng trọt, mang lại sự phì nhiêu và vụ mùa bội thu. Hay, Đại lễ Nam Giao qua lời kể của nhà văn hóa Phạm Quỳnh - là buổi lễ gây ấn tượng mạnh, thu hút sự tò mò chú ý của người dân nhưng ít người biết đến ý nghĩa sâu xa của nó. Lễ tế đất trời tại Kinh đô Huế qua góc nhìn của giáo sư, nhà nghiên cứu người Pháp Paul Boudet cũng rất chi tiết về những ý nghĩa và từng nghi thức.
Ở ngay phần mở đầu cuốn sách là một bài nghiên cứu sâu sắc, cũng là góc nhìn tổng quan về Tết cổ truyền Việt Nam của học giả Nguyễn Văn Huyên. Ông khẳng định, Tết theo lịch âm ở châu Á là một ngày lễ được người An Nam tổ chức long trọng nhất năm. Lý giải và giới thiệu bằng lối viết hấp dẫn, học giả Nguyễn Văn Huyên đã đem đến những mô tả rõ ràng, chi tiết và sinh động về Tết Nguyên đán.
Thời điểm đón Tết, ý nghĩa thiêng liêng của Tết với từng cá nhân, với dân tộc, chuẩn bị cho ngày Tết, lễ cúng thần ông Táo ngày 23 tháng Chạp, đón Tết, vui Tết, suy nghĩ của người dân về Tết… được học giả Nguyễn Văn Huyên kể lại vô cùng chi tiết và thi vị. Cũng bởi ý nghĩa thiêng liêng của Tết, ông cho rằng Tết vẫn tồn tại mãi mãi với chúng ta, bất chấp sự khắc nghiệt của thời đại và sự đóng góp ít nhiều rời rạc của những quan niệm mới về đạo đức hay về những phản xạ tâm lý mới.
Đánh giá về bản dịch từ tiếng Pháp sang tiếng Việt, PGS.TS Nguyễn Mạnh Hùng cho hay: “Tôi thấy, người dịch khá thấu đáo về Việt Nam học, có sự tìm hiểu kỹ và so sánh về ngôn ngữ nên sách dễ đọc, dễ hiểu, dễ cảm”.
Cuốn “Tết Việt Nam xưa” nằm trong tủ sách “Di sản Việt Nam” do MaiHa Books liên kết với NXB Thế giới ấn hành.