Những món ăn đặc trưng cho ẩm thực ngày Tết Việt Nam

Tết là dịp để gia đình sum họp, con cháu thể hiện lòng thành kính tri ân, để vui vẻ hưởng thụ sau một năm làm việc vất vả và nguyện ước cho năm mới suôn sẻ, hạnh phúc, thành công. Tất cả những ý nghĩa này được thể hiện qua nhiều phương diện như cách trang trí, sắp xếp nhà cửa… và thể hiện qua cả những món ăn đặc trưng cho ẩm thực ngày Tết Việt Nam.

Có lẽ vì vậy mà người Việt ta xưa nay thường gọi là ăn Tết, hiếm ai lại gọi là lễ Tết. Mâm cỗ đặc trưng ngày Tết chính vì thế không chỉ đơn thuần là những món ăn, đồ uống mà còn thể hiện rất nhiều ý nghĩa tâm linh mang đậm nét truyền thống của người Việt nói riêng và người Á Đông nói chung.

Bên cạnh câu đối đỏ, hoa mai, hoa đào nở rộ khắp nẻo đường, ẩm thực ngày Tết với bánh chưng, bánh tét, dưa hành cũng là nét văn hoá đa dạng, phong phú và mang đậm dấu ấn Việt.

Bánh chưng, bánh Tét

Bánh chưng: Nhắc đến Tết là người ta nhắc đến bánh chưng xanh. Một món ăn truyền thống mà trong mỗi gia đình đều có, không phân địa vị, không kể giàu nghèo cứ đến Tết là mỗi nhà đều có bánh chưng. Từ xa xưa, thời vua Hùng dựng nước, bánh chưng xanh đã là món ăn không thể thiếu được trong dịp Tết cổ truyền của người Việt ta.

Ở miền Bắc, từ khoảng giữa tháng Chạp, nhiều nhà đã chuẩn bị đậu xanh, lá dong, gạo nếp, ống giang để chẻ lạt gói bánh chưng. Ai nấy đều cố gắng chuẩn bị những nguyên liệu tốt nhất để bánh chưng nhà mình Tết đó được thơm ngon nhất.

Nguyên liệu làm bánh chưng khá cầu kỳ, tùy thuộc mỗi nơi và có thể tăng giảm những nguyên liệu khác nhưng nhất định phải có là gạo nếp cái hoa vàng, đậu xanh, lá dong, thịt ba chỉ và các loại gia vị khác. Nguyên liệu phải sạch, chuẩn bị kỹ lưỡng thì bánh chưng gói xong mới xanh, mới dẻo và thơm lại bảo quản được lâu mà không bị hư hỏng.

Thường thì mỗi nhà vẫn tự gói bánh chưng trong mỗi dịp xuân về. Gói bánh chưng không chỉ là chế biến một món ăn trong dịp Tết mà đó còn là một dịp để gia đình sum họp, quây quần bên nhau. Bên bếp lửa hồng, bên nồi bánh chưng đang sôi trên bếp, mỗi thành viên trong gia đình kể cho nhau nghe về những điều đã qua, những dự định tương lai và bao câu chuyện khác. Từ đó tình cảm gia đình thêm gắn kết, bền chặt hơn.

Bánh tét: Nếu ở miền bắc đón Tết bằng bánh chưng xanh thì miền Nam cũng đón Tết bằng những cặp bánh tét. Dù gia đình có khó khăn đến mấy, cuối năm người Nam Bộ vẫn gói được năm bảy đòn bánh tét để đặt lên bàn thờ cúng tổ tiên, biếu cha mẹ, anh em, họ hàng rồi xóm giềng thân thiết.

Nguyên liệu cũng không khác gì bánh chưng nhưng bánh tét không vuông mà lại dài hình trụ, nhìn giống cây giò lụa, bánh được gói bằng lá chuối chứ không phải lá dong như bánh chưng. Bánh thường đi theo đôi, theo cặp để khi bày bàn thờ cúng tổ tiên hay đem biếu tặng người thân mang ý nghĩa may mắn, tốt lành.

Không chỉ nguyên liệu truyền thống là lá chuối, gạo nếp, đậu xanh, thịt ba chỉ mà tùy vào khẩu vị mỗi gia đình lại có những cách chế biến sáng tạo như bánh tét nhân chuối, nhân đậu đen, nhân thập cẩm...

Như một nét văn hóa của người Nam Bộ từ thuở khai hoang, lập cõi đến nay, gói bánh tét như một món ăn chắt chiu những gì tinh túy mà gần gũi nhất trong nông nghiệp để tạ ơn thần đất, ông bà tổ tiên...

Dưa hành, dưa món và củ kiệu muối

Dưa hành: Món ăn dân giã cũng không thể thiếu trong dịp Tết. Câu ca xưa truyền bao đời nay về Tết Việt đó là “Thịt mỡ, dưa hành, câu đối đỏ. Cây nêu, tràng pháo, bánh chưng xanh.” Dưa hành ăn cùng bánh chưng, thịt đông, thịt luộc... những đồ ăn béo, dễ ngấy và khó tiêu để làm tăng hương vị, lại dễ tiêu hóa thức ăn trong những ngày Tết.

Ở miền Trung và miền Nam thì lại chính là món dưa món và kiệu muối. Tác dụng cũng giống như dưa hành của miền Bắc nhưng củ kiệu chua ngọt và dưa món lại mang hương vị khá đặc biệt, phù hợp với ẩm thực miền Trung và Nam Bộ. Nhờ món dưa món và củ kiệu mà mâm cỗ Tết ở miền Trung và Nam hấp dẫn, ngon miệng hơn rất nhiều.

Thịt đông, thịt kho tàu

Thịt đông là món đặc trưng của Tết cổ truyền miền Bắc với tiết trời lạnh. Trời càng lạnh, ăn món này lại càng ngon. Thịt đông thường được nấu từ thịt chân giò cùng với nấm hương, mộc nhĩ, vừa béo ngậy lại vừa thơm ngon, càng ăn càng thấy hấp dẫn. Đặc trưng của món thịt đông là phải nấu thật nhừ, đến khi có một lớp mỡ sánh trên bề mặt thì mới đạt tiêu chuẩn.

Người miền Nam lại đón Tết không thể thiếu món thịt kho tàu. Thịt lợn được lấy là phần ba chỉ ngon nhất, kho chung với trứng vịt hoặc trứng cút, Người Nam bộ coi món thịt kho tàu có ý nghĩa cho gia đình yên ấm, thịnh vượng, đó là món ăn giản dị, thân quen gắn bó với các thành viên trong gia đình.

Giò chả

Là một món ăn quen thuộc và phổ biến trong dịp Tết trên khắp cả nước ta. Trong những ngày Tết bận rộn, khi khách đến chơi nhà, chỉ cần sắp một đĩa giò ra đĩa, ăn cùng bánh chưng và dưa hành hoặc củ kiệu là đã có ngay món ngon đãi khách.

Có ba loại giò phổ biến nhất là giò lụa, giò xào (giò thủ) và giò bò (dùng nhiều ở Tết miền Trung). Mỗi loại có mỗi hương vị thơm ngon khác nhau nhưng đều thơm ngon ai nấy đều yêu thích.

Nem rán

Nem rán nhìn thì đơn giản, nguyên liệu cũng không khó kiếm nhưng lại thể hiện hết những tài hoa, tinh tế của người chế biến nó. Nem là món ăn quen thuộc và phổ biến ở tất cả các vùng miền trên cả nước.

Nguyên liệu chính là thịt nạc băm nhỏ, miến, nấm hương, trứng, hành lá, giá đỗ... trộn đều cùng nhau, nêm nếm gia vị rồi đem gói vào từng chiếc bánh tráng tròn trịa rồi đem chiên vàng. Tùy vào khẩu vị và sở thích mà các nguyên liệu và gia vị có thể tăng giảm cho vừa miệng.

Ở miền Nam, nem rán còn có tên gọi là chả giò hay miền Trung được gọi là chả cuốn. Trong mâm cỗ Tết, món nem rán thì đó chính là món đắt khách nhất, được nhiều người yêu thích nhất.

Ngoài ra, còn rất nhiều những món ăn đặc trưng trong dịp Tết Việt Nam như các loại mứt Tết, canh măng, canh bóng thả, chân giò ngâm nước mắm, bò kho mật mía... Mỗi món ăn đều là một nét đẹp trong văn hóa ẩm thực mỗi vùng miền, đều gợi nhớ những hương vị khó quên, để mỗi dịp Tết về, lại mong muốn được thưởng thức những món ăn thật ngon, thật đậm đà phong vị Tết.

An Chi