Nghệ nhân Nhân dân Lý Ngọc Minh: Người đưa gốm sứ Việt Nam lên đỉnh cao

Danh hiệu cao quý Nghệ nhân nhân dân là thành quả xứng đáng, đáng tự hào dành cho doanh nhân, nghệ nhân Lý Ngọc Minh bởi những cống hiến, tâm huyết không mệt mỏi với nghề gốm sứ truyền thống Việt Nam. Sự tận tụy của ông với nghề, với những sản phẩm gốm sứ Minh Long I tinh xảo, độc đáo, đã trở thành sản phẩm tiêu dùng được ưa chuộng trên bàn ăn và bếp Việt, thống lĩnh thị trường xuất khẩu trong nhiều năm qua.

“Ông vua” của ngành gốm sứ Việt Nam

Với việc được trao danh hiệu Nghệ nhân nhân dân, và trở thành một trong 4 nghệ nhân tiêu biểu nhất cả nước được vinh danh trong năm 2020, xin nghệ nhân cho biết cảm xúc và suy nghĩ của bản thân sau khi nhận danh hiệu này?

Nghệ nhân nhân dân Lý Ngọc Minh: Đây là danh hiệu mà tôi rất tự hào. Nghệ nhân nhân dân nhằm tôn vinh và ghi nhận đóng góp của những nghệ nhân trên khắp cả nước có nhiều cống hiến, tâm huyết, tận tụy với nghề, là những đại diện tiêu biểu cho các ngành nghề thủ công mỹ nghệ truyền thống Việt Nam.

Với các tiêu chí rất khắt khe, cho đến nay mới có hơn 30 nghệ nhân ưu tú được xét danh hiệu Nghệ nhân nhân dân và trung bình mỗi đợt truy tặng, trao tặng cũng chỉ có 4-5 nghệ nhân được vinh danh. Điều đó cho thấy việc bản thân tôi được vinh dự đón nhận danh hiệu Nghệ nhân nhân dân thì điều tôi càng đáng tự hào là “đứa con tinh thần” - Gốm sứ Minh Long I của mình đã được Đảng, Nhà nước ghi nhận, tri ân là thương hiệu Việt Nam tiêu biểu.

Thưa nghệ nhân, được biết ông đã có bài phát biểu đầy tâm tư, tâm huyết và trăn trở đối với nghề làm đồ gốm truyền thống (vốn đang mai một dần, nhất là lớp trẻ kế cận). Xin ông chia sẻ thêm về chủ đề này?

- Tôi muốn đề cao vai trò của nghệ nhân, bởi vì nhờ có họ mà chúng ta có những sản phẩm giá trị, nổi tiếng. Việc được trao danh hiệu Nghệ nhân nhân dân vừa là vinh dự lớn với cá nhân tôi, vừa là vinh dự của ngành gốm sứ Việt Nam. Gốm sứ là một ngành khó, lưu giữ nhiều giá trị văn hóa, lịch sử của Việt Nam, vì thế tôi luôn trăn trở và muốn mình truyền ngọn lửa ấy cho các thế hệ trẻ.

Như PV có hỏi, đúng là ngành gốm sứ Việt Nam đang mai một dần, không chỉ bởi vấn đề cạnh tranh trên thị trường mà còn bởi vì các lớp nghệ nhân trẻ, những người trẻ tuổi làm gốm sứ ngày càng ít về số lượng và kể cả chất lượng. Các em muốn giỏi trong nghề này phải có quá trình đam mê, học hỏi kéo dài, chưa kể phải gắn bó với một thương hiệu, làng nghề cụ thể để phát triển bản thân. Do đó, sự cạnh tranh là rất khốc liệt và không ít bạn trẻ đã đuối sức trong hành trình ấy. Có thể nói, công nghiệp hoá và công nghệ đang làm lu mờ vai trò của người nghệ nhân song tôi xin khẳng định rằng những giá trị tinh thần không bao giờ mất đi. Người nghệ nhân truyền thống có thể làm số lượng sản phẩm ít hơn nhưng ẩn chứa trong đó là văn hóa dân tộc, tinh hoa ngành nghề, truyền từ đời này qua đời khác.Ở Minh Long I, chúng tôi luôn cố gắng truyền cảm hứng nghề nghiệp và cái tâm với nghề để các nghệ nhân trẻ tiếp bước được truyền thống, tiếp tục đưa Minh Long I vươn lên tầm cao mới ở trong nước và các thị trường xuất khẩu của mình.

Gốm sứ là nghệ thuật

Sự sáng tạo ở Minh Long I đã thể hiện sự nổi trội và luôn bắt nhịp được với xu hướng thay đổi của thời đại, trở thành sản phẩm được ưu chuộng suốt nhiều thập kỷ qua. Xin ông chia sẻ những kinh nghiệm để làm nên được thành tựu đặc biệt ấy?

- Đây là điểm mạnh của Minh Long I. Bản thân tôi luôn động viên anh em và sau đó xây dựng thành mục tiêu chung cho Minh Long I. Đó là phải luôn sáng tạo và sáng tạo, tìm kiếm các chất liệu mới mà ở đó thể hiện được hơi thở và sự biến đổi của cuộc sống vào trong các sản phẩm gốm sứ của mình.

Dù đã lớn tuổi nhưng bình thường khi không tiếp các đoàn khách, tôi vẫn trực tiếp quan sát và hướng dẫn các nghệ nhân và nhân viên tại Minh Long I nghiên cứu và sáng tạo thêm những sản phẩm mới. Hầu như mỗi năm, chúng tôi đều cho ra thị trường các sản phẩm thương hiệu Minh Long I được ưu chuộng, nhất là ở các thị trường xuất khẩu truyền thống.

Nói tóm gọn lại thì triết lý làm gốm của tôi là “Gốm sứ là nghệ thuật”. Trên những bộ chén bát hay bình sứ truyền thống Minh Long I, chúng tôi muốn thổi hồn cuộc sống vào đó và nhất là mục tiêu quảng bá hình ảnh văn hóa, con người Việt Nam ra toàn thế giới.

Có thể nói, từ hơn 50 năm qua Gốm sứ Minh Long I đã đi theo triết lý hết sức đặc biệt của mình để tạo ra các sản phẩm gốm sứ, chất lượng cao, 100% làm từ nguồn nguyên liệu thiên nhiên, không sử dụng chất hoá học độc hại, nung ở nhiệt độ cao, đảm bảo sức khỏe cộng đồng và nhất là không gây ô nhiễm môi trường. Đây có phải là điều đã làm nên thương hiệu của Minh Long I?

- Đó là điều chúng tôi luôn hướng đến và xây dựng trong suốt hàng chục năm qua. Từ những năm 90, chúng tôi đã chế tác được các bộ sản phẩm mỹ nghệ cao cấp nổi bật được biết đến trên khắp cả nước và bạn bè năm châu. Đáng tự hào là nhiều lần sản phẩm Minh Long I được chọn làm tặng phẩm cho lãnh đạo, nguyên thủ các nước tại các sự kiện trọng đại như ASEAN 2020, APEC Việt Nam 2017, APEC Việt Nam 2006, 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội, Hội nghị ASEAN 17, Đại hội Đảng toàn quốc,…Chẳng hạn vào năm 2005, bộ sản phẩm “Hồn Việt trong mỗi nếp nhà” của Minh Long đã được chọn làm tặng phẩm tại Hội nghị ASEM 5. Tiếp đó tại APEC 2017, bộ “Hoàng Liên” cũng được sử dụng để tiếp đãi và Chén ngọc APEC làm quà tặng cho lãnh đạo các nền kinh tế tham dự hội nghị.

Gần nhất là năm 2020, gần 50 bộ trà Huyền Liên của doanh nghiệp được chọn làm quà tặng lãnh đạo các nước tham dự Hội nghị ASEAN lần thứ 37 tại Hà Nội.

Triết lý song hành cùng thời đại

Xin nghệ nhân cho biết mục tiêu và đường hướng, triết lý phát triển của gốm sứ Minh Long trong 2021 và những năm tiếp theo?

- Năm vừa qua đánh dấu các ảnh hưởng từ dịch bệnh Covid-19, Minh Long I đã nhanh chóng thích ứng và thực tế các sản phẩm gốm sứ của chúng tôi tiếp tục trở thành sản phẩm được ưu chuộng trên các bếp Việt và bàn ăn gia đình Việt Nam và ở các thị trường xuất khẩu.

Để thích ứng thị trường bền vững cho những mục tiêu lớn, chúng tôi đã dành nhiều tâm huyết, thời gian để tìm hiểu, nghiên cứu tạo ra các sản phẩm gốm sứ mới độc đáo, chất lượng hơn nữa. Ở các sản phẩm này đều đặt ra tiêu chí cao nhất là tạo ra nét riêng và phải truyền tải được những nét đẹp văn hóa mang đậm bản sắc, truyền thống của dân tộc Việt Nam.

Với việc cải tiến nhiều kỹ thuật làm gốm truyền thống kết hợp cùng những công nghệ sản xuất hiện đại để tạo ra các sản phẩm độc đáo, có tính ứng dụng cao, chúng tôi dự kiến cung cấp cho thị trường các sản phẩm gốm sứ Minh Long với những nét sáng tạo riêng mang hồn cốt dân tộc trong năm 2021 và những năm tiếp theo. Đó chắc chắn phải là những sản phẩm vừa được người tiêu dùng trong nước yêu thích vừa được các thị trường cao cấp trên thế giới ưa chuộng.

Xin ông cho biết một xu hướng sản phẩm cụ thể theo hướng bảo vệ sức khỏe và thân thiện với môi trường mà Minh Long I đang hướng đến?

- Khác với đồ gốm sứ thông thường trên thị trường, tôi cùng đội ngũ nghệ nhân ở Minh Long I muốn có một cuộc cách mạng trong sản xuất nồi sứ, vì thế chúng tôi đặt ra yêu cầu rất cao là phải sản xuất nồi sứ chịu được độ sốc nhiệt cao, bền chắc và khó bể vỡ. Bởi vì, hiện tượng sốc nhiệt là nguyên nhân chính khiến đa số các nồi đất, nồi gốm trên thị trường lâu nay dễ bị nứt vỡ.

Và thế là, chúng tôi dành hơn chục năm ròng để nghiên cứu, thử nghiệm, tìm ra công thức chế tác ra chiếc nồi hoàn toàn sử dụng nguyên liệu tinh tuyển từ thiên nhiên, bền chắc, an toàn, tốt cho sức khỏe người sử dụng.

Những kết quả thử nghiệm đầu tiên cho thấy thức ăn nấu trong nồi sứ Minh Long có hương vị thơm ngon, đậm đà. Trong đó, các món canh nấu bằng nồi sứ nước canh trong, vị ngọt dịu; cơm chín đều, dẻo thơm. Đối với món chiên, chảo sứ dưỡng sinh giúp chiên thực phẩm ở nhiệt độ thấp, chỉ dưới 135oC nhưng món ăn vẫn chín ngon, giòn thơm và chín sâu từ bên trong, đặc biệt là chả chiên vàng đều (không cháy hai đầu như chảo kim loại), giòn lâu do được chiên chín bằng tia hồng ngoại. Món ăn được chiên ở nhiệt độ thấp giúp hạn chế lượng độc tố tích tụ, là tác nhân gây ra bệnh tim mạch, ung thư. Đặc biệt, bình sắc thuốc bằng sứ dưỡng sinh Minh Long còn đem lại hiệu quả bất ngờ khi giúp thuốc Bắc sôi đều, ngấm sâu, không nồng mùi. Thuốc sắc xong không bị pha lẫn bất cứ tạp chất nào từ nồi nấu thuốc.

Đó thực sự là kết quả của một quá trình nghiên cứu không mệt mỏi của đội ngũ và những nghệ nhân Minh Long. Thị trường gốm sứ Việt đang chờ đợi những sản phẩm nồi sứ mang thương hiệu gốm sứ Minh Long. Bằng tài năng và tình yêu của mình, chúng tôi muốn tiếp tục đưa những giá trị văn hóa Việt vào trong từng sản phẩm.

Trân trọng cảm ơn Nghệ nhân!

Văn Phong - Thành Luân