Những loài cá trước nguy cơ tuyệt chủng
Cá nước ngọt đóng vai trò quan trọng đối với sức khoẻ, an ninh lương thực và sinh kế đối với hàng trăm triệu người trên thế giới. Nhưng một báo cáo mới nhất của 16 tổ chức bảo tồn toàn cầu, cho thấy nhiều loài cá đang bị de doạ nghiêm trọng với 1/3 số loài bị đang trên bờ tuyệt chủng.
Có thể bạn không biết, hiện có tổng số 18.075 loài cá nước ngọt, chiếm hơn nửa số loài cá và ¼ số loài động vật có xương sống trên Trái đất. Chỉ riêng sông Mekong đã có 1.148 loài và có tới 4 trong tổng số 10 loài cá nước ngọt khổng lồ (Báo cáo Những loài cá bị lãng quên của tổ chức WWF).
Sự trù phú của các loài cá là điều thiết yếu đối với sự khoẻ mạnh của các con sông, hồ và các vùng đất ngập nước - hỗ trợ các xã hội và nền kinh tế trên toàn cầu. Thuỷ sản nước ngọt chính là nguồn cung cấp dinh dưỡng chính cho 200 triệu người khắp châu Á, châu Phi và châu Mỹ La tinh, cũng như tạo công ăn việc làm cho hơn 60 triệu người. Còn tại Việt Nam, cá là một trong những nguồn dinh dưỡng phổ biến, cung cấp 30-35% lượng dinh dưỡng cho người dân….
Vậy mà hiện hàng ngàn loài đang đứng trước nguy cơ tuyệt chủng. Suy giảm đa dạng sinh học nước ngọt đang xảy ra với tốc độ nhanh gấp 2 lần so với suy giảm đa dạng sinh học biển và rừng.
Đã có 80 loài cá nước ngọt được liệt vào danh sách “Tuyệt chủng” trong sách Đỏ của IUCN, chỉ riêng trong 2020 đã có 16 loài. Ca tra dầu và cá hô khổng lồ sông Mekong – hai loài cá biểu trưng của con sông đang bị đe doạ nghiêm trọng.
Ngoài ra, số lượng cá đuối nước ngọt cũng giảm rất nhanh do môi trường sống của chúng suy thoái. Sông Mekong cũng được cho là nhà của loài cá da trơn lớn nhất thế giới, có thể nặng gần 300 kg, thế nhưng bây giờ được phân loại là cực kỳ nguy cấp…
Ông Stuart Orr, Quản lý Chương trình Nước ngọt của WWF quốc tế cho biết: “Không nơi nào khác trên thế giới lại thể hiện rõ cuộc khủng hoảng thiên nhiên như tại các con sông, hồ và các vùng đất ngập nước. Minh chứng rõ nhất về sự tàn phá do chính chúng ta gây ra đó là sự suy giảm quần thể các loài cá nước ngọt. Bất chấp tầm quan trọng của chúng đối với cộng đồng địa phương trên toàn cầu, cá nước ngọt luôn bị lãng quên và không được cân nhắc khi đưa ra các quyết định phát triển về đập thuỷ điện, sử dụng nguồn nước hoặc xây dựng trên các vùng lũ.”
Báo cáo Các loài cá bị lãng quên cũng nhấn mạnh những mối đe doạ tàn khốc mà các hệ sinh thái nước ngọt – ngôi nhà các loài cá đang phải đối mặt bao gồm phá huỷ sinh cảnh, xây dựng đập thuỷ điện trên các dòng chảy của sông, khai thác nước quá mức cho tưới tiêu, và ô nhiễm do công nghiệp và nông nghiệp gây ra.
Thêm vào đó, cá nước ngọt cũng bị đe doạ bởi khai thác quá mức và mang tính huỷ diệt, sự xâm lấn của các loài ngoại sinh và tác động của biến đổi khí hậu cũng như khai thác cát không bền vững – hoạt động có thể dẫn tới thay đổi sinh quyển và trữ lượng cá, và buôn bán trái phép.
Trước nguy cơ tuyệt chủng của nhiều loài cá nước ngọt, đã có rất nhiều giải pháp đã được đưa ra. Hy vọng năm 2021 sẽ lật ngược được tình thế, hồi phục quần thể cá nước ngọt đã bị suy giảm trong nhiều thập kỷ qua.
WWF là một trong những tổ chức phi chính phủ về bảo tồn hàng đầu thế giới, với 5 triệu người ủng hộ và một mạng lưới toàn cầu đang hoạt động trên hơn 100 quốc gia. Nhiệm vụ của WWF là ngăn chặn sự xuống cấp của môi trường thiên nhiên của trái đất và xây dựng một tương lai trong đó con người sống hoà hợp với thiên nhiên, bằng cách bảo tồn đa dạng sinh học của thế giới, đảm bảo rằng việc sử dụng bền vững những nguồn tài nguyên có thể tái sử dụng và thúc đẩy việc giảm ô nhiễm và tiêu thụ lãng phí.