Bát nháo khai thác cát
Các điểm mỏ khai thác cát đều xảy ra tình trạng mất an ninh trật tự, người dân tập trung đông người khiếu kiện. Trong khi đó, nhiều doanh nghiệp khoáng sản phớt lờ công tác bảo vệ môi trường… Đó là thực trạng xảy ra trên địa bàn tỉnh Hòa Bình vừa được Thanh tra Chính phủ (TTCP) chỉ rõ.
Mất an ninh trật tự kéo dài
Theo kết quả thanh tra của TTCP, sau khi cấp phép, các điểm mỏ khai thác cát trên địa bàn tỉnh Hòa Bình đều xảy ra tình trạng mất an ninh trật tự, người dân tập trung đông người khiếu kiện, có nguyên nhân là do xung đột lợi ích giữa doanh nghiệp được cấp phép và các cá nhân khai thác cát trái phép. Thực trạng trên dẫn đến việc một số điểm mỏ sau khi được cấp phép không thể khai thác được hoặc khai thác cầm chừng.
TTCP xác định, công tác phối hợp giữa các cơ quan, đơn vị, địa phương chưa thực sự hiệu quả, việc phối hợp giữa các ngành, các lực lượng của các tỉnh trong việc ngăn chặn, xử lý các đối tượng khai thác cát trái phép có lúc còn chưa chặt chẽ nên hoạt động khai thác cát trái phép vẫn còn diễn ra.
Bên cạnh đó, các đối tượng khai thác cát sử dụng nhiều phương thức, thủ đoạn để khai thác trái phép, đối phó với cơ quan chức năng. Nhiều tàu thuyền nổi trên sông, chủ một số bến bãi trên địa bàn tỉnh tranh thủ lợi dụng khai thác trái phép vào ban đêm, khai thác tại các khu vực giáp ranh.
Theo TTCP, việc xử lý vi phạm nhiều thời điểm còn chưa triệt để, dứt khoát. Sự phối hợp giữa cơ quan chức năng, cơ quan hành chính với cơ quan công an, cơ quan quản lý đường sông chưa tốt.
TTCP cũng phát hiện, việc di dời các bến bãi khu vực Thành phố Hòa Bình hiện nay còn gặp nhiều khó khăn, do việc cho thuê đất đối với các doanh nghiệp kinh doanh tập kết vật liệu xây dựng đã được thực hiện từ lâu, vì vậy, khi triển khai giải tỏa các doanh nghiệp thường chây ì, không hợp tác, không di dời do chưa bố trí được vị trí thích hợp để các doanh nghiệp chuyển đến.
Cơ quan thanh tra đã kiểm tra cụ thể tại dự án khai thác cát của Công ty cổ phần khai khoáng Sahara. Cho thấy, quá trình khai thác xảy ra xung đột với đối tượng khai thác cát trái phép, ảnh hưởng việc bảo đảm trật tự an toàn xã hội khu vực khai thác, đã bị tỉnh yêu cầu tạm dừng khai thác để khắc phục từ năm 2017.
Tại dự án khai thác cát của Công ty TNHH xây dựng Hùng Yến, quá trình khai thác cũng xảy ra xung đột như trên, gây ảnh hưởng an ninh trật tự trên địa bàn. Tại thời điểm thanh tra, Công ty không xuất trình được các biên bản cắm mốc giới của mỏ, không có báo cáo quan trắc định kỳ hàng năm của các năm 2016, 2017.
Theo kết luận của thanh tra, công tác quản lý các bãi tập kết cát trên địa bàn tỉnh Hòa Bình cũng có nhiều tồn tại. Nhiều bến bãi sử dụng đất vượt quá diện tích được thuê, sử dụng đất ven sông làm nơi tập kết vật liệu xây dựng, xây dựng công trình, đổ phế thải ra sông, gây ô nhiễm môi trường.
Kiểm tra nguồn cung cấp cát tại một số bến bãi cho thấy, khối lượng cát nhập vào bến bãi chủ yếu từ các tàu trôi nổi trên sông Đà, mua vào không rõ nguồn gốc. Tuy vậy, việc kiểm tra, xử lý của cơ quan chức năng tỉnh Hòa Bình chưa thực sự hiệu quả, chưa có biện pháp hữu hiệu để giám sát, kiểm soát nguồn gốc cát.
Coi nhẹ công tác bảo vệ môi trường
Giai đoạn năm 2008-2018, tỉnh Hòa Bình không ban hành quyết định quy định về tỷ lệ quy đổi khoáng sản thành phẩm sang khoáng sản nguyên khai để tính phí bảo vệ môi trường. Đến năm 2019, UBND tỉnh Hòa Bình ban hành Quyết định số 1521/QĐ-UBND quy định về khối lượng riêng, hệ thống nở rời từ thể tự nhiên sang thể nguyên khai, tỷ lệ quy đổi khoáng sản thành phẩm sang khoáng sản nguyên khai của một số loại khoáng sản trên địa bàn tỉnh, tuy nhiên tại Quyết định này có một số nội dung nhầm lẫn, không phù hợp với thực tế.
Qua kiểm tra 17 dự án khai thác khoáng sản, TTCP phát hiện còn một số chủ đầu tư chưa thực hiện đầy đủ quy định về pháp luật bảo vệ môi trường như: chưa có giấy xác nhận hoàn thành công trình bảo vệ môi trường trong giai đoạn vận hành nhưng vẫn khai thác. Việc quan trắc, giám sát không khí, môi trường nước, môi trường đất chưa đầy đủ tần suất, vị trí, chưa lắp đặt trạm cân tại khu vực khai thác…
Trong 17 dự án được thanh tra, có 7 dự án chưa có giấy xác nhận hoàn thành công trình bảo vệ môi trường trong giai đoạn vận hành. Cá biệt, có 2/7 dự án chưa được cấp nhưng vẫn hoạt động khai thác gồm dự án khai thác và chế biến đá vôi làm vật liệu xây dựng thông thường tại xóm Rụt, xã Tân Vinh, huyện Lương Sơn của Công ty CP Vinh Quang Hòa Bình và Dự án khai thác đá vôi làm vật liệu thông thường tại xã Cao Dương, huyện Lương Sơn của Công ty TNHH khai thác và chế biến khoáng sản Hiền Lương.
TTCP cũng chỉ rõ, một số doanh nghiệp khoáng sản kê khai phí bảo vệ môi trường chưa đúng quy định.
Dự án khai thác và chế biến đá vôi làm vật liệu thông thường tại xã Tân Vinh của Công ty CP Quang Vinh Hòa Bình chưa lắp đặt trạm cân tại khu vực khai thác dẫn đến không quản lý được khối lượng khoáng sản khai thác, không quản lý được trọng tải xe trước khi ra khỏi mỏ theo yêu cầu của Báo cáo đánh giá tác động môi trường đã được phê duyệt.
Ngoài ra, qua kiểm tra, TTCP phát hiện vẫn còn một số phương tiện vận tải trong khu vực khai thác, chế biến khoáng sản của một số dự án đã hết kiểm định nhưng vẫn hoạt động, tiềm ẩn mất an toàn giao thông, an toàn lao động trong quá trình vận chuyển khoáng sản.