Củng cố, phát triển doanh nghiệp nhà nước: Thực sự là cánh chim đầu đàn
Bộ Kế hoạch và Đầu tư đang chuẩn bị Đề án phát triển doanh nghiệp nhà nước (DNNN) đặc biệt là các tập đoàn kinh tế, để đưa một số tập đoàn kinh tế giữ vai trò dẫn dắt mở đường cũng như kết nối cho các DN tư nhân.
Đề án phát triển DNNN quy mô lớn, đặc biệt là tập đoàn kinh tế nhà nước đa sở hữu nhằm phát huy vai trò mở đường, dẫn dắt cho các DN thuộc các thành phần kinh tế khác, phù hợp với chủ trương, đường lối của Đảng trong thời kỳ mới.
Dự thảo đề án đề xuất các DN: 3 DN thuộc lĩnh vực công nghiệp công nghệ cao (Viettel, VNPT, MobiFone), 2 DN thuộc lĩnh vực năng lượng tái tạo (Tập đoàn Điện lực Việt Nam và Tập đoàn Dầu khí Việt Nam), 1 DN thuộc lĩnh vực cảng biển và logistics là Tổng Công ty Tân Cảng Sài Gòn, và Vietcombank thuộc lĩnh vực tài chính ngân hàng.
Ngoài tổng tài sản sản trên 20 nghìn tỷ đồng, các tiêu chí chung khác của các DN này là chiếm thị phần từ 30% trở lên, bảo đảm các quy định về cạnh tranh; ROE (lợi nhuận trên vốn) lớn hơn 6; được quản trị tốt trên cơ sở nguyên tắc OECD…
Các tiêu chí để xác định ngành, lĩnh vực để nghiên cứu thí điểm cơ chế, chính sách phù hợp là: Có tính chất mở đường, dẫn dắt; hướng tới làm chủ công nghệ số; có vai trò cần thiết trong phát triển, định hướng công nghiệp; cần thiết duy trì sự hiện diện của Nhà nước.
Dự thảo Đề án cũng đề xuất các chính sách chung, với nguyên tắc phù hợp các định hướng phát triển kinh tế - xã hội, tuân thủ các cam kết quốc tế, không làm méo mó các quan hệ trên thị trường, tạo sự cạnh tranh, bình đẳng và tăng cường minh bạch, công khai của chính sách.
Cụ thể, nghiên cứu, xây dựng hệ thống cơ chế, chính sách theo hướng đổi mới quản lý của chủ sở hữu, tạo điều kiện cho DNNN được hoạt động bình đẳng, chủ động và cạnh tranh với các DN khác. Nhà nước quản lý theo mục tiêu: giao quyền chủ động, tự quyết trong sản xuất kinh doanh, đầu tư cho DN … Kiểm tra, giám sát theo hướng đánh giá hiệu quả hoạt động/đầu tư theo chỉ tiêu tài chính tổng thể, không đi theo từng dự án/hoạt động cụ thể.
Trao quyền hoặc giao nhiệm vụ cho một số DNNN để phát triển các hạ tầng nền tảng để có thể ứng dụng kinh tế chia sẻ, đẩy mạnh phát triển công nghệ số trong tương lai với một số chính sách thử nghiệm có kiểm soát đối với các sản phẩm, dịch vụ, mô hình kinh doanh mới ứng dụng công nghệ số (sand box).
Về cơ chế riêng với các lĩnh vực, Đề án đề xuất cơ chế khuyến khích phát triển dịch vụ số, nghiên cứu hình thành Quỹ phát triển công nghệ cho Viettel; ban hành cơ chế hỗ trợ việc kết nối các cụm cảng; với lĩnh vực tài chính - ngân hàng, nghiên cứu hoạt động ngân hàng đầu tư (investment banking), hình thành quỹ đầu tư trong đó có đầu tư mạo hiểm…
Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho hay, hiện DNNN số lượng không lớn, chỉ chiếm khoảng 0,07% số DN cả nước, nhưng chiếm tới 7% tổng tài sản, 10% tổng vốn các DN trên thị trường và đóng góp 30% GDP, chưa kể tới đóng góp về lao động, việc làm và vai trò điều tiết, ổn định thị trường khi có bất ổn, góp phần bảo đảm an sinh xã hội, quốc phòng - an ninh…
Theo Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng, vai trò của DNNN phải thực sự là những cánh chim đầu đàn, dẫn dắt, lan tỏa khu vực DN khác. Chủ trương cổ phần hóa, thoái vốn là đúng đắn để DNNN tập trung vào những vấn đề mới, lớn, khó, còn lại để cho DN tư nhân làm.
Hiện nay, phần lớn các tập đoàn, tổng công ty lớn, nắm giữ phần lớn số vốn nhà nước, thống lĩnh hoặc chi phối nhiều lĩnh vực, ngành hàng quan trọng. Khối DN này được hưởng nhiều ưu đãi về cơ chế chính sách. Trong khi, DN tư nhân lại không có cơ hội hoặc không thể tham gia và cạnh tranh bình đẳng vì thiếu nguồn lực, điều kiện hỗ trợ.
Theo giới chuyên gia, muốn có tập đoàn đầu đàn trước hết phải áp đặt cơ chế, kỷ luật thị trường đối với các DNNN một cách đầy đủ, nghiêm túc để thúc đẩy tiến trình cải cách cũng như tạo dựng, bảo đảm môi trường kinh doanh minh bạch, bình đẳng thật sự.