Giai điệu ngày thống nhất

1. Ngày 30/4/1975, khi cả đất nước giành được trọn vẹn nền độc lập thì cũng là lúc một ca khúc bất hủ được ra đời. Đó chính là “Như có Bác trong ngày đại thắng” của nhạc sĩ Phạm Tuyên.

Nhạc sĩ Phạm Tuyên cho biết, khi sáng tác bài “Như có Bác trong ngày đại thắng” ông đang công tác tại Đài Tiếng nói Việt Nam. Tin tức chiến thắng từ khắp nơi tới tấp bay về và ngày thống nhất đất nước đến rất gần đã thôi thúc ông phải viết một bài ca mừng ngày giải phóng. Ông nghĩ tới Bác Hồ đã không còn để vui cùng toàn dân tộc trong ngày đất nước thống nhất. Thế là nảy ra trong ông tứ thơ “Như có Bác Hồ trong ngày đại thắng”. Đêm hôm đó, ông ngồi ôm chiếc đàn ghi ta để kí âm và viết xong ca khúc “Như có Bác trong ngày đại thắng”. Sáng 29/4/1975, nhạc sĩ mang tác phẩm lên Đài Tiếng nói Việt Nam. Sáng hôm sau, 30/4/1975, tin tức về giải phóng Sài Gòn làm triệu triệu trái tim đồng loạt reo lên. Ngay trong ngày 30/4 lịch sử ấy, dàn đồng ca và dàn hợp xướng đã được triệu tập gấp, để dàn dựng ngay ca khúc “Như có Bác trong ngày đại thắng”. Đến bản tin phát lúc 17 giờ ngày 30/4, sau tin thông báo miền Nam hoàn toàn giải phóng, non sông thống nhất, bài hát của nhạc sĩ Phạm Tuyên đã lần đầu tiên được phát đi khắp mọi miền Tổ quốc… Ca khúc “Như có Bác trong ngày đại thắng” sau đó được in trên báo Nhân Dân số ra ngày 2/5/1975.

2. Cùng cất lên tiếng reo vui của ngày thống nhất không thể không nhắc tới bài hát “Đất nước trọn niềm vui” của nhạc sĩ Hoàng Hà: “Ta đi trong muôn ánh sao vàng, rừng cờ tung bay/ Rộn ràng và mê say những bước chân dồn về đây/ Sài Gòn ơi! Vững tin đã bao năm rồi, một ngày vui giải phóng…”.

Nhạc sĩ Hoàng Hà từng kể rằng, ông viết bài hát “Đất nước trọn niềm vui” trong đúng một đêm, đêm 26/4/1975. Khi đó, cảm xúc dào dạt lên tới cao trào, trong tim ông bỗng bật ra giọng hò Đồng Tháp của chị văn công giải phóng năm nào, hình tượng tiêu biểu của con người miền Nam. Cũng theo nhạc sĩ, “Đất nước trọn niềm vui” chỉ là một đóng góp nhỏ nhoi vào sự kiện vĩ đại toàn thắng 30/4 của toàn dân tộc nhưng đã là một niềm hạnh phúc lớn giúp ông tự tin hơn trên con đường sáng tác.

Còn có một điều bất ngờ nữa, nhạc sĩ Hoàng Hà viết “Đất nước trọn niềm vui” khi đang ở Hà Nội, chưa đặt chân tới Sài Gòn. Cụ thể hơn, ông viết tại căn lều nứa ở Yên Phụ, ven bờ Hồ Tây, Hà Nội…
Cũng chưa đặt chân tới Sài Gòn mà vẫn để lại một ca khúc hay, đó là trường hợp của nhạc sĩ Hồ Bắc. Giai điệu “Sài Gòn quật khởi” đến nay vẫn vang lên sống động: “Rầm rập bước chân ta đi rung chuyển đường phố Sài Gòn/ Khi con chim én báo mùa xuân về, tin vui chiến thắng bay từ quê nhà/ Sài Gòn ơi ta đang bước trên đường chiến thắng…”.

Tháng 2 năm nay, người nhạc sĩ viết lên ca khúc đó đã qua đời, hưởng thọ 92 tuổi. Sinh thời, nhạc sĩ Hồ Bắc kể với chúng tôi rằng, ông viết bài hát này trong không khí của cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân 1968. Lúc viết bài hát ấy, Hồ Bắc mới tuổi 38. Khi đó ông chỉ muốn viết một cái gì đó để thể hiện tình cảm của mình. Và chợt cảm hứng ùa đến, đó là không khí của cả nước ra trận, cảm xúc từ những năm 50 đi chiến đấu vào giải phóng các thị xã của vùng Đông Bắc, rồi ước nguyện hòa bình thống nhất đất nước của mọi người dân… Tất cả những cảm xúc ấy, cộng với nhiều tư liệu tích lũy khi đọc sách báo và xem phim tư liệu đã giúp tôi chỉ sau một đêm hoàn thành ca khúc “Sài Gòn quật khởi” để sáng hôm sau gửi đến Đài Tiếng nói Việt Nam. Và ngay sau đó ca khúc được Dàn hợp xướng Đài Tiếng nói Việt Nam dàn dựng với sự lĩnh xướng của hai giọng ca Kim Oanh và Tuyết Nhung.

3. Trong những giai điệu âm nhạc về ngày thống nhất, không thể không nhắc tới giai điệu da diết: “Biển trời bao la/ Đẹp như gấm hoa/ Nước mây muôn màu, những con tàu ra Bắc vào Nam…”. Đó là lời bài hát “Bài ca thống nhất” của nhạc sĩ Võ Văn Di.

Nhạc sĩ Võ Văn Di sinh năm 1933 tại Nghi Hải, Nghi Lộc, Nghệ An. Ông từng học Đại học Văn khoa và sau nữa là Trường Âm nhạc Việt Nam (nay là Học viện Âm nhạc quốc gia Việt Nam). Trong cuộc đời âm nhạc của mình, Võ Văn Di viết nhiều thể loại, như: “Người anh hùng dân tộc” - độc tấu violon, “Người lái đò trên sông Pô Cô” - chuyển thể tác phẩm cùng tên của nhạc sĩ Cầm Phong, tứ tấu đàn dây “Tiếng nhạc biên cương” - rondo sonate, “Biển quê hương” - ngũ tấu, “Chồi non lá mới” - độc tấu violon…, và nhiều ca khúc: “Gửi Huế thân yêu”, “Nghệ Tĩnh yêu thương”, “Về quê Bác”… Tuy nhiên, “Bài ca thống nhất” được nhiều người yêu thích, định vị cái tên Võ Văn Di trong lòng nhiều thế hệ người yêu nhạc. Và nhịp hò khoan: “Dô... khoan/ Là khoan dô hò/ Là khoan dô khoan/ Trời Việt Nam gió reo nắng cười/ Đàn bồ câu tắm trong vàng tươi/ Người Việt Nam đón Xuân xây đời…” chắc chắn sẽ còn vang xa, dù người viết đã ra đi cách đây 16 năm…

4. Ngày đất nước thống nhất, cả dân tộc vui mừng khôn xiết, các em thiếu nhi cũng được hòa chung niềm náo nức ấy khi được nhạc sĩ Hàn Ngọc Bích chắp cánh cho cảm xúc của mình bằng giai điệu “Bay lên nào em bay lên nào/ Hội vui toàn thắng tưng bừng pháo hoa/ Bay lên nào em bay lên nào/ Vui bạn Nam - Bắc cùng chung một nhà”...

Sinh thời, nhạc sĩ kể: “Những ngày cuối tháng Tư năm 1975, tin giải phóng từng miền đất căng lên từng ngày ở Hà Nội. Mỗi tỉnh giải phóng sẽ được căng cờ đưa lên và thay đổi từng ngày. Chứng kiến tin vui nối tiếp ấy khiến lòng ta muốn bay lên. Đến ngày chiến thắng thì như mơ. Và giấc mơ đó đã trở thành giấc mơ bay. Không chỉ của trẻ em mà cả người lớn. Tôi đã đặt bút viết ca khúc “Em bay trong đêm pháo hoa” ngay trong đêm 15/5/1975. Đó là đêm cả dân tộc ăn mừng chiến thắng”.

Trong lễ ăn mừng đó, ông và vợ bế con trai đầu lòng mới 1 tuổi đi xem bắn pháo hoa. Nhạc sĩ nhìn vào mắt con, thấy những chùm pháo hoa in trong mắt cháu. Và tự nhiên, ông nghĩ tới hình ảnh mọi người nhìn lên là cố giữ những giọt nước mắt. Với sự xúc động trào dâng, và với “hạt nhân” đó, ông đã nghĩ tới cái tứ “Hoa lưng trời và hoa trong ánh mắt”… Đêm đó, Hàn Ngọc Bích ngồi viết ca khúc “Em bay trong đêm pháo hoa”. Sau đó, bài hát được nhóm Sơn Ca thể hiện. Ca khúc như một tiếng reo vui mừng ngày chiến thắng…

***

Tất nhiên, những giai điệu ngày thống nhất còn rất nhiều, có thể kể tới “Giải phóng miền Nam” và “Tiến về Sài Gòn” của nhạc sĩ Lưu Hữu Phước, “Mùa xuân trên thành phố Hồ Chí Minh” của nhạc sĩ Xuân Hồng… cùng nhiều bài hát của các nhạc sĩ tên tuổi khác. Nhưng tất cả, đều có chung một niềm tự hào, một niềm xúc động khi non sông nối liền một dải, đất nước đã “trọn niềm vui”, người với người “nối tròn một vòng Việt Nam”. Năm nay, 46 năm sau ngày đất nước thống nhất, nghe lại những giai điệu âm nhạc ra đời trước hay trong thời điểm 30/4/1975 vẫn làm ta xúc động và tự hào, nhắc nhớ ta không quên những trang sử hào hùng của dân tộc…

Vũ Trọng Tân