Haiti trong vòng xoáy bất ổn

Tổng thống bị ám sát

Theo hãng tin Reuters, chiều 7/7 (giờ Việt Nam), Thủ tướng lâm thời Haiti Claude Joseph thông báo Tổng thống nước này, ông Jovenal Moise đã bị ám sát tại nhà riêng.

Theo Thủ tướng Joseph, một nhóm tay súng chưa rõ danh tính đã tấn công vào nhà riêng của Tổng thống Moise trong đêm và bắn chết ông. Đệ nhất Phu nhân Martine Marie Etienne Joseph cũng bị trọng thương trong vụ ám sát.

Thủ tướng Joseph cho biết, tạm thời ông sẽ điều hành đất nước. Ông kêu gọi người dân bình tĩnh đồng thời trấn an rằng cảnh sát và quân đội sẽ đảm bảo sự an toàn của người dân.

Theo hãng AFP của Pháp, Thủ tướng lâm thời Haiti Claude Joseph ngày 7/7 ban bố “tình trạng phong tỏa” ở Haiti không lâu sau khi Tổng thống Jovenel Moise bị ám sát. Ông Joseph cho biết, quyết định này được đưa ra tại cuộc họp bất thường của hội đồng bộ trưởng diễn ra vào sáng ngày 7/7 theo giờ địa phương.

Tình trạng phong tỏa nghĩa là Haiti sẽ đóng cửa toàn bộ biên giới, tạm thời áp đặt thiết quân luật với việc quân đội và cảnh sát sẽ thực hiện quyền hành pháp.

Ông Claude Joseph cũng kêu gọi cộng đồng quốc tế mở cuộc điều tra về vụ ám sát và Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc nhóm họp về tình hình tại Haiti trong thời gian sớm nhất có thể.

Cũng theo AFP, ngày 7/7, Thứ trưởng Truyền thông Haiti, ông Frantz Exantus, cho biết các lực lượng an ninh nước này đã bắt giữ “những kẻ được cho là hung thủ” trong vụ ám sát Tổng thống Jovenel Moise. Thông tin này được đưa ra chưa đầy 24 giờ sau khi ông Jovenel Moise bị ám sát tại nhà riêng.

Trên Twitter, Thứ trưởng Exantus thông tin: “Lực lượng cảnh sát quốc gia ở Pelerin đã bắt giữ những kẻ bị cáo buộc thực hiện vụ ám sát”, đồng thời cho biết sẽ sớm công bố thông tin chi tiết về vụ việc.

Bất ổn chính trị và khủng hoảng nhân đạo

Vụ ám sát Tổng thống Moise diễn ra trong bối cảnh Haiti rơi vào tình trạng bất ổn chính trị khi nhiều vị trí quan trọng trong Chính phủ để trống và Quốc hội nước này đã giải tán. Các nhà lãnh đạo đối lập của Haiti từ lâu đã kêu gọi ông Moise từ chức.

Tình trạng tội phạm bạo lực gần đây đã leo thang ở Thủ đô Port-au-Prince, bao gồm các cuộc tấn công có chủ đích vào cảnh sát và đốt phá nhà dân. Theo Liên hợp quốc, vào tháng 6, hơn 13.000 người đã rời khỏi nhà ở Port-au-Prince để đến các nơi trú ẩn tạm thời.

Các cuộc giao tranh giữa lực lượng cực đoan và cảnh sát để kiểm soát đường phố của thủ đô đã khiến cuộc khủng hoảng nhân đạo của Haiti trở nên tồi tệ hơn. Điều này đã đe dọa nguồn cung thực phẩm và nhiên liệu bị tắc nghẽn.

Bên cạnh đó, số ca mắc Covid-19 đang tăng đột biến ở Haiti. Tháng 6, Tiến sĩ Carissa Etienne - Giám đốc Tổ chức Y tế Pan American, đã kêu gọi cộng đồng quốc tế khẩn cấp hỗ trợ Haiti chống lại Covid-19.

Haiti đã phải đối mặt với tình hình kinh tế tồi tệ trước khi đại dịch Covid-19 bùng phát. Theo Ngân hàng Thế giới, nền kinh tế của nước này suy giảm thêm 3,8% vào năm 2020, với khoảng 60% dân số hiện đang sống trong cảnh nghèo đói.

Tình trạng bạo lực gia tăng gần đây ở thủ đô Port-au-Prince đã làm gia tăng những khó khăn mà người dân đang phải đối mặt, đồng thời làm phức tạp công việc của các nhóm viện trợ như Bác sĩ không biên giới và UNICEF trong việc tiếp cận những người dễ bị tổn thương.

Cộng đồng quốc tế lên tiếng

Trước vụ việc nghiêm trọng tại Haiti, nhiều lãnh đạo thế giới đã đồng loạt lên án hành động bạo lực xấu xa và yêu cầu nhanh chóng đưa tội ác ra ánh sáng.

Ngày 8/7, phát biểu với báo giới, Tổng thống Mỹ Joe Biden cho biết, ông bị sốc và lên án vụ sát hại Tổng thống Haiti, đồng thời gửi lời chia buồn tới người dân nước này. Tổng thống Biden cũng bày tỏ quan ngại về tình hình tại Haiti và cho biết Mỹ cần thêm thông tin về vụ việc trên. Các thành viên Quốc hội Mỹ cũng đã lên án vụ tấn công và kêu gọi chính quyền Tổng thống Biden sớm đưa những kẻ phạm tội ra công lý để mang lại ổn định và hòa bình cho Haiti.

Thủ tướng Anh Boris Johnson cũng bình luận trên Twitter: “Tôi vô cùng sốc và lấy làm tiếc về sự ra đi của Tổng thống Moise. Xin gửi lời chia buồn đến gia đình ông và người dân Haiti. Đây là một hành động man rợ và tôi kêu gọi sự bình tĩnh vào lúc này”.

Lãnh đạo các nước như Pháp, Canada, cũng gửi lời chia buồn đến nhân dân Haiti và lên án vụ tấn công.

Cùng ngày, Đại diện cấp cao phụ trách chính sách an ninh và đối ngoại của Liên minh châu Âu (EU), ông Josep Borrell cũng cho biết, ông bị “sốc” về vụ ám sát Tổng thống Haiti Jovenel Moise và cảnh báo điều này có thể gây mất ổn định hơn nữa cho quốc gia Caribe này.

Tổng thống Mexico Andres Manuel Lopez Obrador - một trong những người đầu tiên chia sẻ phản ứng của mình sau thông tin về vụ ám sát người đồng cấp Haiti, gửi lời chia buồn sâu sắc tới nhân dân Haiti và gia đình Tổng thống Moise, cũng như phản đối mạnh mẽ những hành động bạo lực và hy vọng sự ổn định và hòa bình sẽ sớm đến với quốc gia vùng Caribe.

Trong một dòng trạng thái trên mạng Twitter, Chủ tịch Cuba Miguel Diaz-Canel cũng lên án vụ sát hại nhà lãnh đạo Haiti, đồng thời đưa ra lời kêu gọi hòa bình trước nguy cơ bùng nổ một cuộc khủng hoảng chính trị và bất ổn tại quốc gia láng giềng này.

Các nhà lãnh đạo và giới chức Colombia, Chile, Ecuador, Argentina, Peru, Bolivia, Honduras, Venezuela và nhiều nước khác trong khu vực Mỹ Latinh cũng đồng thời đưa ra những phản ứng tương tự và kêu gọi nhanh chóng “xác định được thủ phạm gây ra tội ác và khiến chúng phải chịu trách nhiệm về hành vi của mình”.

Ngày 8/7, Tổng Thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres đã kêu gọi mọi người Haiti bảo vệ trật tự Hiến pháp, duy trì khối thống nhất bất chấp hành động đáng ghê tởm này và phản đối mọi hành vi bạo lực. Ông Antonio Guterres khẳng định LHQ sẽ tiếp tục sát cánh với Chính phủ và nhân dân Haiti. Trong khi đó, cùng với việc lên án vụ ám sát Tổng thống Haiti Jovenel Moise, Hội đồng Bảo an LHQ đã kêu gọi tất cả các bên “bình tĩnh, kiềm chế và tránh bất kỳ hành động nào có thể gây thêm bất ổn”.

Hà Anh