Thông điệp từ Biển Đen

Cuộc tập trận Sea Breeze 2021 bắt đầu từ ngày 28/6 đến hết ngày 10/7, với sự tham gia chính của Hạm đội 6 Hải quân Mỹ và Hải quân Ukraine. Được tổ chức lần đầu tiên vào năm 1997, Sea Breeze trở thành cuộc tập trận lớn nhất và nổi tiếng nhất của Ukraine kể từ sau khi Liên Xô sụp đổ. Nó bắt đầu từ Bản ghi nhớ năm 1993 về hợp tác quân sự giữa hai nước Mỹ - Ukraine.

Tuy nhiên, “Sea Breeze” có sự hội tụ của nhiều quốc gia Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) và một số đồng minh ở khu vực Biển Đen. Mục tiêu của cuộc tập trận là tăng cường an ninh hàng hải ở khu vực Biển Đen, đồng thời thắt chặt quan hệ quốc phòng giữa các bên tham gia (bao gồm 19 quốc gia trong đó có 15 nước NATO, vào năm 2019). Nga chỉ tham gia “Sea Breeze” một lần vào năm 1998.

Cuộc tập trận năm 2021 này có quy mô lớn nhất trong lịch sử với 40 tàu chiến, 40 máy bay và hơn 5.000 quân nhân, của 30 quốc gia. Ngoài quy mô, cuộc tập trận lần này còn có ý nghĩa là đã huy động được các nước từ cả 4 châu lục, trong đó có 4 quốc gia Arab (Tunisia, Morocco, Ai Cập và UAE).

Cuộc tập trận diễn ra trong bối cảnh Biển Đen là khu vực tiềm tàng nhiều căng thẳng giữa Nga và phương Tây, cụ thể là NATO. Gần đây nhất, vào cuối tháng 6, khu vực này chứng kiến một cuộc đụng độ giữa Anh và Nga.

Trước đó, vào tháng 3 và tháng 4, Nga triển khai ít nhất 100.000 quân cùng hàng loạt xe tăng và thiết bị quân sự tới Crimea và gần biên giới Ukraine, mức cao nhất từ khi cuộc xung đột ở miền Đông Ukraine nổ ra năm 2014. Moscow gọi đây là cuộc tập trận nhanh, nhằm kiểm tra tình trạng sẵn sàng của quân đội trước các mối đe dọa.

Nga đã sáp nhập Bán đảo Crimea năm 2014 và coi các khu vực xung quanh bờ biển Bán đảo là vùng biển của mình, trong khi các nước phương Tây cho rằng Crimea là một phần của Ukraine.

Tài nguyên dồi dào, Biển Đen từ lâu đóng vai trò quân sự và kinh tế quan trọng đối với các quốc gia xung quanh. Do tầm quan trọng chiến lược, Biển Đen đã và đang là nơi diễn ra cuộc cạnh tranh địa chính trị giữa Nga và phương Tây.

Đối với Nga, việc kiểm soát Biển Đen có ý nghĩa sống còn đối với an ninh. Việc kiểm soát Crimea là chìa khóa để điều khiển Biển Đen.

Về phía NATO, vài năm gần đây luôn tìm cách tăng cường hiện diện, nhất là sau sự kiện Nga sáp nhập Crimea. Mỹ và NATO liên tục điều động binh lực đến Biển Đen luân phiên, thông qua hoạt động diễn tập và hợp tác quân sự với Ukraine.

Theo nhà quan sát Robyn Dixon (nhận định trên Washington Post), bất kỳ cuộc tập trận trên quy mô lớn nào gần biên giới của đối thủ đều gửi đi một thông điệp địa chính trị và trong trường hợp này, đó là NATO sẽ tranh giành ảnh hưởng với Nga tại Biển Đen.

“Chúng tôi muốn thế giới biết rằng Biển Đen là một vùng biển quốc tế. Hoạt động đi lại của tàu thuyền đều có thể diễn ra tự do với tất cả các quốc gia và nó không thuộc sở hữu của bất kỳ quốc gia nào” - Phó chỉ huy trưởng Kyle Gantt thuộc Lực lượng tác chiến 65 - đội tàu chiến tàu khu trục của Hải quân Mỹ tại châu Âu nói.

Trong khi đó, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã gọi sự kiện này là một vụ khiêu khích. Ông Putin cũng cho biết NATO sử dụng các cuộc tập trận như Sea Breeze để triển khai cơ sở hạ tầng quân sự ở Ukraine, nơi mà Nga coi là mối đe dọa an ninh trực tiếp.

Nga đã phản ứng với cuộc tập trận Sea Breeze bằng việc phô diễn lực lượng, thử hệ thống phòng không ở Crimea, triển khai 20 chiến đấu cơ và trực thăng, trong đó có các máy bay ném bom Su-24M cùng với các hệ thống tên lửa đất đối không S-400 và Pantsir.

Cùng đó là cuộc tập trận bắn đạn thật khác ở khu vực phía Đông Địa Trung Hải, gần cửa ngõ tiến vào Biển Đen. 2 tàu ngầm cùng nhiều tàu chiến và máy bay ném bom các loại đã được huy động trong tập trận.

Biển Đen, vùng biển chỉ rộng khoảng 440.000 km2. Cả Nga và NATO từng lên tiếng không muốn xảy ra một cuộc xung đột nóng. Tuy nhiên, với việc hai bên liên tục thể hiện sức mạnh quân sự cho thấy nhiều rủi ro an ninh tiềm ẩn tại khu vực này.

Thế Tuấn