Bước tiến của Taliban ở Afghanistan có ảnh hưởng tới sinh mệnh chính trị của ông Biden?

Khi Tổng thống Joe Biden công bố kế hoạch rút quân đội Mỹ khỏi Afghanistan, tình hình chính trị có vẻ tương đối đơn giản: Nhiều cuộc thăm dò cho thấy, người Mỹ ủng hộ việc chấm dứt sự can dự kéo dài suốt gần 20 năm của nước này vào một cuộc chiến mà các mục tiêu hiện đã trở nên mờ mịt.

Nhưng bốn tháng sau, với việc Taliban dồn dập tấn công trên khắp Afghanistan, nhanh hơn và tàn nhẫn hơn rất nhiều so với dự kiến, những rủi ro chính trị mới đang xuất hiện với ông Biden – người đã hy vọng ghi dấu ấn vì đã kết thúc cái mà ông gọi là một trong những “cuộc chiến tranh vĩnh viễn” của nước Mỹ.

Hiện các quan chức Mỹ đang chạy đua với thời gian để sơ tán những người Afghanistan đã phục vụ quân đội Mỹ và có thể là mục tiêu trả thù của Taliban, thậm chí Mỹ còn tính đến cả phương án sơ tán 4.000 người tại Đại sứ quán Mỹ ở thủ đô Kabul.

Mối đe dọa từ việc Taliban có thể quay trở lại nắm quyền điều hành đất nước ở Afghanistan và những rủi ro tiềm ẩn với nhân viên và đồng minh của Mỹ tại Afghanistan có thể khiến cho những người Mỹ vốn ít chú ý đến Afghanistan trong nhiều năm qua phải xem xét lại quan điểm của mình, đặc biệt nếu đảng Cộng hòa tranh thủ khai thác, khuếch đại về thất bại của Mỹ ở Afghanistan.

Brian Katulis, một chuyên gia về chính sách đối ngoại tại Trung tâm Tự do vì Tiến bộ của Mỹ cho rằng, người Mỹ vẫn tập trung vào các vấn đề đối nội như đại dịch Covid-19 và kinh tế và không mấy quan tâm đến việc Taliban chiếm được các thành phố xa lạ như Kunduz. Nhưng điều này sẽ thay đổi khi những diễn biến hiện nay ở Afghanistan leo thang. Nó có thể gợi nhớ ký ức của công chúng về những gì xảy ra ở Iraq hồi năm 2013 và 2014, khi tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tràn vào nước này sau khi quân đội Mỹ rút đi.

Tại Nhà Trắng, hôm 10/8, Tổng thống Biden cho biết ông không hối hận về quyết định của mình, đồng thời lưu ý rằng Mỹ vẫn sẽ tiếp tục hỗ trợ chính phủ và lực lượng an ninh của Afghanistan nhưng nói thêm “họ phải chiến đấu cho chính mình”.

Các quan chức chính quyền Tổng thống Biden nhiều lần bày tỏ hy vọng các cuộc đàm phán giữa Taliban và chính phủ Afghanistan có thể tìm ra một giải pháp hòa bình. Tuy vậy, triển vọng thành công của các cuộc đàm phán này đã nhanh chóng phai mờ.

May mắn cho ông Biden là nhiều thành viên đảng Cộng hòa trong Quốc hội có chung quan điểm không ủng hộ các cuộc phiêu lưu quân sự ở nước ngoài và ủng hộ việc rút lui hoàn toàn khỏi Afghanistan – điều mà ông Donald Trump từng lần đầu cam kết khi Mỹ đạt được thỏa thuận với Taliban hồi tháng 2/2020.

Có vẻ như cả ông Trump và ông Biden đều có những bước đi thuận theo dư luận khi các cuộc thăm dò trong nhiều năm đã cho thấy đa số người Mỹ ủng hộ việc rút khỏi Afghanistan. Nhưng khi chính phủ Afghanistan do Mỹ hậu thuẫn nhanh chóng tỏ ra non yếu trước Taliban, một số đảng viên Cộng hòa ngay lập tức gia tăng chỉ trích nhằm vào ông Biden.

Áp lực dần gia tăng với Tổng thống Biden

“Từ sự lựa chọn kỳ lạ của họ [chính quyền Biden – ND] về thời hạn mang tính biểu tượng vào ngày 11/9 cho đến việc không hề có bất kỳ kế hoạch cụ thể nào, quyết định của chính quyền dường như chỉ dựa trên sự mơ tưởng chứ không phải dựa trên nhiều yếu tố khác”, Thượng nghị sĩ Mitch McConnell nói.

Thượng nghị sĩ Ben Sasse cảnh báo: “Không ai nên giả vờ rằng họ cảm thấy ngạc nhiên khi Taliban đang chiến thắng khi chúng tôi bỏ rơi các đối tác Afghanistan của mình”.

Richard Fontaine, giám đốc điều hành của Trung tâm An ninh Mỹ mới cho rằng, khả năng Taliban tiếp quản quyền lực ở Afghanistan, sau đó là sự trở lại của đồng minh lâu năm của phong trào này – tổ chức khủng bố quốc tế Al-Qaeda - sẽ đặt ra trách nhiệm rất lớn đối với Tổng thống Biden.

“Nếu bạn hỏi người Mỹ về chính sách đối ngoại hoặc mục tiêu an ninh quốc gia của họ thì gần như chắc chắn họ luôn xếp việc ngăn chặn các cuộc tấn công khủng bố nhằm vào nước Mỹ là ưu tiên số 1 hoặc số 2 và họ sẽ xếp việc ngăn Mỹ khỏi các hoạt động quân sự ở nước ngoài ở vị trí thấp hơn rất nhiều trong danh sách thứ tự ưu tiên đó”, ông Fontaine nói.

Mike Pompeo – người từng tham dự lễ ký kết thỏa thuận mà chính quyền Tổng thống Trump ký kết với các nhà lãnh đạo Taliban trong vai trò Ngoại trưởng, đã nhiều lần chê bai chính quyền Biden yếu kém về chính sách đối ngoại.

Tuy nhiên, xuất hiện trên Fox News trong tuần này, ông Pompeo nhận định việc rút quân là “điều đúng đắn cần làm” và “cuộc chiến hiện giờ là của người Afghanistan”.

Kate Kizer, giám đốc chính sách của tổ chức nhóm chống can thiệp Win Without War lưu ý: “Điều quan trọng cần phải nhớ, lý do công chúng ủng hộ việc rút quân khỏi Afghanistan cũng như Iraq là vì họ cho rằng những cuộc chiến này là một sai lầm và thất bại”.

Bà Kizer bày tỏ lo ngại rằng một số thành viên của cơ quan thiết lập chính sách đối ngoại ở Washington đã rút ra bài học với Iraq rằng sự hỗn loạn sẽ xảy ra khi Mỹ rút quân và sẽ nhanh chóng thúc giục giới lãnh đạo tiến hành sự can dự mới.

Katulis cũng cho biết ông có thể hình dung ra áp lực đối với việc người Mỹ quay trở lại Afghanistan, nhiều năm sau khi Tổng thống Barack Obama miễn cưỡng gửi quân trở lại Iraq khi IS bắt đầu bắt giữ và hành quyết con tin người Mỹ. Tuy nhiên, Katulis lưu ý một kịch bản như vậy có thể sẽ chỉ xảy ra khi xuất hiện diễn biến xấu nhất, chẳng hạn như những vụ giết hại người Mỹ hoặc quan chức chính phủ Afghanistan cấp cao nhất./.