Những lần gặp Bác

Được gặp Người là ước vọng, niềm vinh dự và nguồn hạnh phúc lớn lao của mọi người Việt Nam. Tôi là một trong số những người đã có được niềm vinh dự và nguồn hạnh phúc lớn lao đó.

Lần đầu tiên, tôi cùng các thầy, cô giáo và sinh viên trường Đại học Bách khoa Hà Nội được đón Người tại chính trường mình. Hôm đó là ngày mồng một Tết Nguyên đán năm 1958, ngày Tết cổ truyền của dân tộc ta.

Chuyến thăm không báo trước của Bác giống như một người ông, người cha đến “xông nhà” và chúc Tết con cháu đúng vào ngày đầu Xuân làm cho chúng tôi, lãnh đạo cũng như cán bộ, công nhân viên và sinh viên khá bất ngờ và lúng túng.

Nơi Bác đến đầu tiên là khu ở của sinh viên. Hầu hết sinh viên ở lại ăn Tết tại trường hôm đó là con em đồng bào miền Nam tập kết. Do đêm trước đón giao thừa quá khuya và thao thức nhớ nhà nên ở nhiều phòng, sinh viên vẫn đang say sưa giấc nồng. Tiếp đến, Bác xuống kiểm tra bếp ăn tập thể. May thay, bếp núc gọn gàng, bữa cơm đầu năm đã được chuẩn bị khá tươm tất. Bác khen tinh thần phục vụ chu đáo của các anh chị cấp dưỡng.

Tin Bác đến thăm lay động toàn trường. Mọi người đổ xô ra đón và quây quần quanh Bác. Sau mấy lời chúc Tết, Bác căn dặn chúng tôi: “Giáo dục phải kết hợp với lao động sản xuất; lý luận phải gắn liền với thực tiễn; học phải đi đôi với hành; nhà trường phải gắn liền với xã hội”.

Lời căn dặn đó của Bác đã trở thành phương châm giáo dục của Nhà nước ta sau này.

Bác cũng không quên nhắc nhở cán bộ, nhân viên cần gọn gàng, ngăn nắp. Đặc biệt, đối với sinh viên, con em đồng bào miền Nam, Bác dặn: Phải học tập tốt hơn, rèn luyện tốt hơn và sẵn sàng trở lại miền Nam khi Tổ quốc cần.

Lần thứ hai trường chúng tôi được đón Bác là ngày 17/6/1960, khi Bác cùng đoàn đại biểu Đảng và Chính phủ Anbani đến thăm trường. Bác khen trường đã mở những lớp bổ túc văn hóa, bồi dưỡng kiến thức để đưa được nhiều công nhân, nông dân, con em các dân tộc thiểu số và bộ đội vào trường. Nhưng Bác lưu ý số các cháu gái vào Đại học Bách khoa còn ít, phụ trách nhà trường cần phải chú ý nhiều hơn đến tình hình này. Cuối cùng Bác căn dặn chúng tôi: “Học để phục vụ cách mạng; phục vụ nhân dân. Thầy trò cần thi đua dạy tốt, học tốt”.

Lần thứ ba Bác đến thăm trường là ngày 3/2/1962 cùng Đoàn đại biểu Nhà nước Lào, do Hoàng thân Xuvanna Phuma dẫn đầu.

Song những kỷ niệm sâu sắc nhất chính là những lần được gặp Bác trong thời gian chuẩn bị cho Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ III của Đảng ta diễn ra từ ngày 5 đến ngày 10/9/1960, tại thủ đô Hà Nội.

Hồi đó, tôi đang là cán bộ giảng dạy trường Đại học Bách khoa Hà Nội. Bỗng một hôm, vào cuối tháng 6, tôi được lãnh đạo nhà trường gọi lên thông báo quyết định phải bàn giao ngay công việc và cho nghỉ phép một tuần để sau đó đi nhận công tác đặc biệt. Anh em trong bộ môn đoán già, đoán non nhưng cuối cùng đành chịu, chẳng ai biết công tác đặc biệt đó là gì.

Hết thời gian nghỉ phép, tôi khoác ba lô, đạp xe đến địa điểm đã quy định trong giấy triệu tập. Đó là khu nhà số 8 và số 10 đường Chu Văn An hiện nay.

Qua ít ngày ổn định tổ chức và học tập nội quy, mọi người chúng tôi mới vỡ lẽ ra là mình được triệu tập để phục vụ Đại hội III của Đảng. Sau đó, tất cả được chuyển về trường Tuyên huấn Trung ương, “nội bất xuất, ngoại bất nhập”, mọi việc chỉ được phép tiến hành trong phạm vi của nhà trường.

Chúng tôi sáng lên lớp, chiều thảo luận, tối viết thu hoạch. Gần một tháng miệt mài nghiên cứu và học tập trôi qua. Bỗng một sáng đầu tuần Bác đến. Đi cùng với Bác là đồng chí Lê Văn Lương, Trưởng ban tổ chức Đại hội III của Đảng.

Vẫn bộ áo nâu quen thuộc và đôi dép “Bình Trị Thiên khói lửa”, Bác hòa vào giữa đám đông trong những tiếng hô vang như sấm dậy và những tràng vỗ tay không ngớt. Bác khen chúng tôi học tập tốt. Bác mong chúng tôi phục vụ Đại hội thật tốt vì Đại hội này là Đại hội của một nửa đất nước được giải phóng với số đại biểu tham dự đông nhất, cả đại biểu trong nước cũng như đại biểu nước ngoài.

Học chính trị xong, tôi được Ban tổ chức quyết định cùng anh Đậu Ngọc Xuân và anh Trịnh Ngọc Thái (1) phụ trách bộ phận phiên dịch các văn kiện Đại hội. Anh Đậu Ngọc Xuân phụ trách chuyên môn, anh Trịnh Ngọc Thái lo khâu tổ chức và tư tưởng, tôi nhỏ tuổi hơn lo khâu hậu cần…

Đêm ngày 6/9, một ngày sau hôm khai mạc Đại hội, Bác Hồ đến thăm chúng tôi. Cùng đi có các anh Lê Văn Lương, Tố Hữu, Ung Văn Khiêm. Hôm đó, Bác rất vui. Câu đầu tiên Bác khen các bản dịch chính xác, diễn đạt sát ý, văn phong tốt. Bác hỏi anh Lương:

- Thế tiêu chuẩn ăn hàng ngày của các cô chú dịch, viết là bao nhiêu?

- Thưa Bác là 5 ký gạo - anh Lương thưa.

- Còn đại biểu Đại hội?

- Thưa Bác là 10 ký (2).

Bác nói ngay với anh Lương: Chính sách của chú như vậy là chưa xã hội chủ nghĩa. Còn các cô chú dịch văn kiện phải làm ngày làm đêm mà lại chỉ được hưởng bằng một nửa tiêu chuẩn đại biểu Đại hội là không công bằng. Bác đề nghị chú sửa ngay.

Và thế là từ hôm sau, ba bữa ăn chính của chúng tôi được “nâng cấp”. Ngoài ra, anh Lương còn chỉ thị cho bộ phận hậu cần bổ sung suất “bồi dưỡng ca đêm” vào lúc 12 giờ khuya.

Một kỷ niệm “để đời” của tôi về Bác đó là lần được chụp ảnh chung với Người. Chụp ảnh xong, Bác hỏi tôi:

-Sao da cháu nâu vậy?

-Thưa Bác, mấy hôm nay cháu phải chạy việc nhiều nên da bắt nắng.

-Thế cháu làm việc ở đâu, đã có gia đình chưa?

-Thưa Bác, cháu giảng dạy ở trường Đại học Bách khoa và đang có người yêu.

Bác rất vui và quay sang bảo anh Lương nhớ cho tôi giấy mời để tối hôm đó đưa người yêu đi dự Dạ hội của nhân dân Thủ đô chào mừng thành công Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ III của Đảng được tổ chức tại sân vận động Hàng Đẫy.

61 năm đã trôi qua kể từ Đại hội III của Đảng, 52 năm Bác đã đi xa. Mặc dù, sau này tôi còn được Trung ương triệu tập đi phục vụ một số Đại hội Đảng toàn quốc. Song những kỷ niệm về Đại hội III, Đại hội cuối cùng do Bác trực tiếp chỉ đạo cùng những lời Bác căn dặn và những tình cảm mà Bác dành cho tôi, cho vợ chồng tôi mãi mãi là ngọn đuốc thiêng, chỉ đường, dẫn lối cho gia đình tôi đến bến bờ hạnh phúc. Bác sống mãi trong trái tim tôi.

(1) Anh Đậu Ngọc Xuân, sau này là Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư.

Anh Trịnh Ngọc Thái - Đại sứ Việt Nam tại Pháp.

(2) Thời đó tiêu chuẩn ăn tính theo gạo. Mỗi kilôgam gạo giá 4 hào.