Lời cảnh tỉnh về phát triển vaccine ngừa Covid-19

Tìm đúng mục tiêu

Hiện nay, hầu hết các loại vaccine ngừa Covid-19 thế hệ đầu tiên đều nhắm mục tiêu vào gai protein đột biến trên bề mặt bên ngoài của virus SARS-CoV-2 được sử dụng để lây nhiễm tế bào người. Trong khi đó, Omicron đã khiến các nhà khoa học phải sững sờ vì nó có đột biến hơn rất nhiều so với các biến thể trước đó, với hơn 30 đột biến.

Các nhà virus học và miễn dịch học cho biết, cần phải nghiên cứu để xác định liệu Omicron có khả năng kháng vaccine hiện có hay sự lây nhiễm trước đó đang tiến triển. Cho đến nay, ngay cả khi các mũi tiêm hiện tại vẫn có hiệu quả, thì sự phát triển mạnh mẽ của virus cho thấy, việc phát triển các vaccine nhắm vào các bộ phận ít bị đột biến hơn của virus là điều cần thiết.

Tiến sĩ Larry Corey, nhà virus học tại Trung tâm Ung thư Fred Hutchinson ở Seattle, Mỹ, người đang giám sát các thử nghiệm vaccine ngừa Covid-19 do chính phủ Mỹ hậu thuẫn cho biết: “Một điều rõ ràng từ sự xuất hiện của Omicron là virus sẽ không biến mất. Chúng ta cần có vaccine tốt hơn”.

“Kể từ khi bắt đầu đại dịch, virus SARS-CoV-2 đã “biến hình” nhiều lần, trong đó có cả biến thể siêu lây nhiễm Delta, biến thể đang chiếm ưu thế trên toàn cầu. Tuy nhiên, các loại vaccine ngừa Covid-19 hiện nay phần lớn vẫn duy trì khả năng bảo vệ con người trước nguy cơ bị bệnh nặng và tử vong”, ông Richard Hatchett, Giám đốc Điều hành Liên minh Đổi mới Chuẩn bị sẵn sàng dịch (CEPI), một liên minh quốc tế được thành lập để chuẩn bị cho các mối đe dọa về bệnh truyền nhiễm đã đầu tư vào nhiều loại vaccine ngừa Covid-19 cho biết.

Hầu hết các vaccine Covid-19 hàng đầu đều nhắm mục tiêu duy nhất vào các phần của gai protein đột biến kích thích phản ứng miễn dịch mạnh mẽ, sớm thể hiện một cuộc đánh cược nhằm ngăn chặn sự lây nhiễm.

Ấn tượng nhất trong số này là các loại vaccine được phát triển theo công nghệ RNA thông tin (mRNA), ban đầu có hiệu quả tới 95% đối với những trường hợp mắc Covid-19 có triệu chứng, đây là kết quả vượt xa mong đợi. Thành công của họ đã mang lại thêm doanh thu trị giá hàng tỷ đôla Mỹ và định giá lại cho các nhà phát triển Pfizer của Mỹ với các đối tác BioNTech và Moderna của Đức.

Một trường hợp ngoại lệ là vaccine ngừa Covid-19 do Sinovac Biotech và công ty Nhà nước Sinopharm sản xuất tại Trung Quốc, thay vì chọn ra các gen cụ thể, họ lại sử dụng phiên bản bất hoạt của toàn bộ virus SARS-CoV-2. Các nghiên cứu ban đầu cho thấy, khả năng bảo vệ của kháng thể từ những loại vaccine đó suy yếu nhanh chóng và nó có thể bị hạn chế đối với những người cao tuổi.

Trong khi đó, Công ty công nghệ sinh học Pháp Valneva có vaccine cũng sử dụng phiên bản bất hoạt của toàn bộ virus SARS-CoV-2, cho biết hồi tháng 10 rằng, mũi tiêm của họ vượt trội hơn so với vaccine AstraZeneca, loại vaccine nhằm vào gai protein đột biến.

Tuy nhiên, gần đây hơn, một nghiên cứu của Anh cho thấy, vaccine của Valneva's là trường hợp duy nhất trong số 7 loại không có khả năng tăng cường miễn dịch khi được tiêm sau hai liều vaccine Pfizer/BioNTech. Vaccine của Valneva đang được Cơ quan Quản lý Dược phẩm của Liên minh Châu Âu xem xét.

Trước mắt, đối với mối đe dọa biến thể từ Omicron, hầu hết các công ty đang nghiên cứu phát triển các phiên bản mới của vaccine hiện có nhắm vào biến thể này. AstraZeneca cho biết, họ sẽ sớm có dữ liệu thử nghiệm ban đầu về vaccine tập trung vào biến thể Beta, có chung điểm tương đồng với Omicron.

Nỗ lực xứng đáng

Hiện nay, một số nhóm nghiên cứu và các công ty đã bắt đầu nghiên cứu các loại vaccine bảo vệ rộng rãi hơn, chẳng hạn như những loại vaccine có thể đảm bảo sự tồn tại của nó là không thể thay đổi, nhắm vào các bộ phận của virus. Cùng với đó, các chuyên gia cảnh báo rằng, có thể sẽ mất hơn 1 năm và cần số tiền đầu tư khổng lồ để đạt được thành công.

"Đó chắc chắn là một nỗ lực xứng đáng. Nỗ lực này có thể không phải là câu trả lời chính xác cho Omicron ..., nhưng nó có khả năng là câu trả lời cho các biến thể tiếp theo" - Tiến sĩ Dan Barouch, một nhà nghiên cứu vaccine thuộc Đại học Harvard, người đã góp sức phát triển vaccine ngừa Covid-19 của Johnson & Johnson cho biết.

Moderna đang nghiên cứu cách nhắm mục tiêu vào các phần của virus SARS-CoV-2 ít bị đột biến hơn. Họ đang nghiên cứu một phiên bản vaccine dành riêng cho Omicron và xem xét một phiên bản vaccine có thể đối phó với tối đa bốn biến thể một lúc.

Ông Stephen Hoge, Chủ tịch công ty cho biết, một loại vaccine như vậy sẽ cần các thử nghiệm lâm sàng quy mô lớn và mất nhiều tháng để hoàn thành. “Thực tế, tôi không nghĩ rằng những phương pháp tiếp cận vaccine thế hệ thứ hai này sẽ có hiệu quả trong vòng 6 đến 12 tháng tới, nó cần nhiều thời gian hơn”, ông Hoge nói.

CEPI đang cung cấp 4,3 triệu đô la Mỹ cho MigVax Corp, một chi nhánh của Viện nghiên cứu Migal Galilee của Israel, nơi đang phát triển một loại vaccine dạng uống và lên đến 5 triệu đô la cho Tổ chức Vaccine và Bệnh truyền nhiễm của Đại học Saskatchewan, Canada. Cả hai đều đang trong giai đoạn đầu phát triển vaccine có khả năng chống biến thể.

Ngày 9/12, Tổng Giám đốc Tổ chức y tế thế giới Tedros Adhanom Ghebreyesus cho rằng, hiện còn quá sớm để đánh giá mức độ hiệu quả bảo vệ của các loại vaccine hiện hành đối với biến thể mới, khi lưu ý về bằng chứng ban đầu của BioNTech và Pfizer về hiệu quả của vaccine do hai hãng này phát triển đối với việc trung hòa biến thể Omicron.

Hà Anh