Thị trấn ‘săn cá voi’ tại Nhật Bản trong cuộc đấu tranh bảo tồn truyền thống 400 năm

Truyền thống của cộng đồng ven biển suốt 400 năm

Không cần phải tìm đâu xa bằng chứng về mối liên hệ hàng thế kỷ của thị trấn Wada với hoạt động săn bắt cá voi. Du khách đến thăm thị trấn trên bờ biển Thái Bình Dương của Nhật Bản này sẽ ngay lập tức được chào đón bởi một bộ xương sao chép của một con cá voi xanh trước khi bước vào bảo tàng dành cho ‘người khổng lồ đại dương’.

Tại một nhà hàng địa phương, thực khách có thể ăn cốt lết cá voi chiên giòn và mua những món quà theo chủ đề động vật biển có vú ở một cửa hàng quà tặng gần đó. Bên bờ biển sẽ đặt một boong gỗ, nơi những con cá voi săn mồi sẽ được làm thịt trước khi bán cho những tay buôn và nhà hàng.

Năm 2019, khi Nhật Bản rút khỏi Ủy ban săn bắt cá voi quốc tế (IWC) - cơ quan đã ra lệnh cấm đánh bắt cá voi vào cuối những năm 1980, người dân thị trấn Wada vui mừng trước hy vọng quay trở lại hoạt động săn bắt thương mại, tiếp tục ngành nghề truyền thống đã nuôi sống các cộng đồng ven biển bền vững trong suốt 400 năm.

Nhưng tại Wada và các thị trấn ‘săn cá voi’ khác ở Nhật Bản, việc giết cá voi để kiếm sống lần đầu tiên sau hơn ba thập kỷ không có nhiều lý do để tổ chức lễ kỷ niệm.

Trong khi sự lên án từ các nhóm bảo tồn đã giảm bớt trong ba năm kể từ khi hạm đội Nhật Bản rời Nam Cực, những người săn bắt cá voi của quốc gia này vẫn phải đối mặt với những trở ngại khác: ngư dân lớn tuổi và tàu thuyền lạc hậu, những thay đổi bí ẩn trong hành vi của loài động vật biển có vú có thể liên quan đến biến đổi khí hậu và đặc biệt, người Nhật không còn đủ ưa chuộng thịt cá voi để tạo ra một công việc kinh doanh có lãi.

Từ lâu, Nhật Bản đã lập luận rằng chỉ có quay trở lại hoạt động săn bắt cá voi thương mại mới đảm bảo nguồn cung cấp thịt ổn định và kích thích sự hồi sinh trong tiêu dùng.

Ông Patrick Ramage, Giám đốc cấp cao tại Quỹ Quốc tế về Phúc lợi Động vật nhấn mạnh: “Cho dù với lý do nào, hoạt động săn bắt cá voi thương mại ở Nhật Bản vẫn là kẻ thua cuộc đối với nền kinh tế, chỉ có thể duy trì nhờ trợ cấp của chính phủ”.

Ông Ramage tin rằng, tương lai của các thị trấn ‘săn cá voi’ già cỗi tại Nhật Bản sẽ phải phụ thuộc vào du lịch sinh thái. “Trải nghiệm ngắm cá voi đang đóng góp ngày càng lớn cho các nền kinh tế địa phương trên toàn thế giới, đặc biệt là ở những địa điểm trước đây đã từng tham gia vào hoạt động săn bắt cá voi. Nên để khách du lịch chi trả cho việc ngắm cá voi hơn là để người dân Nhật Bản tiếp tục hỗ trợ việc săn bắt cá voi thông qua việc đóng thuế”, ông Ramage quả quyết.

Một truyền thống ‘dần bị lãng quên’

Theo số liệu của chính phủ, chỉ có 300 người dân ở Nhật Bản có liên quan trực tiếp đến việc săn bắt cá voi, trong khi cá voi chỉ chiếm khoảng 0,1% tổng lượng thịt tiêu thụ của cả nước vào năm 2016. Khoảng 4-5.000 tấn thịt cá voi được bán vào thị trường nội địa mỗi năm - tương đương với khối lượng khoảng nửa quả táo cho mỗi người.

Nhưng Yoshinori Shoji, Chủ tịch Gaibo Hogei, một công ty đánh bắt cá voi có tuổi đời hơn 70 năm ở thị trấn Wada, nói việc từ bỏ hoạt động săn bắt cá voi là điều không tưởng. “Tôi biết điều đó đang gây tranh cãi ở những nơi khác trên thế giới, nhưng đối với chúng tôi, cá voi chỉ đơn giản là một nguồn thực phẩm”.

Để giữ cho nét truyền thống săn bắt cá voi của thị trấn tồn tại, thịt cá voi thường được phục vụ hai lần một năm tại các trường tiểu học địa phương và trẻ em sẽ được mời đến xem những người thợ săn cá voi.

“Vì sao lại không được ăn thịt cá voi? Con người luôn săn bắt động vật hoang dã, tùy vào môi trường sống. Nhiệm vụ của chúng tôi là cung cấp cho mọi người cơ hội để thưởng thức món thịt cá voi của địa phương. Chúng tôi không bắt ép ai phải ăn chúng”, ông Shoji nhấn mạnh.

Nhưng ngành công nghiệp cá voi của thị trấn Wada đang gặp rất nhiều khó khăn. Trong mùa săn bắt từ tháng 4 đến tháng 10 năm ngoái, họ chỉ bắt được 9 con cá voi và năm nay con số này vẫn tương tự. Shoji tin rằng những vùng biển ấm hơn có thể đã khiến những con cá voi di cư xa hơn về phía bắc, trong khi những cơn bão mạnh thường xuyên đã khiến hai chiếc thuyền săn cá voi của thị trấn phải cập cảng trong nhiều ngày liên tục.

Theo Junko Sakuma, chuyên gia kinh tế về hoạt động săn bắt cá voi của Nhật Bản, ngành nghề này sẽ không thể tồn tại nếu không được chính phủ trợ cấp 5,1 tỷ yên/năm (khoảng 44,5 triệu USD).

“Đã từng có những tranh cãi giữa người Nhật và người nước ngoài về vấn đề săn bắt cá voi”, bà Sakuma nói. “Nhưng đến nay hầu như không còn tranh cãi nữa, người Nhật Bản chỉ đơn giản là đang dần quên đi món thịt cá voi truyền thống”.

Mai Nguyễn (Theo The Guardian)