Dân gian nâng cánh bay

Những sản phẩm ấn tượng

Có lẽ “Công cha ngãi mẹ sinh thành” của nữ ca sĩ Tân Nhàn là một trong những MV đáng để thưởng thức nhất trong những ngày đón chào xuân mới 2022. Bởi lẽ, MV là một tác phẩm nghệ thuật thực sự được kết hợp ở cả hai yếu tố âm nhạc và hình ảnh. Về âm nhạc, Tân Nhàn đã chọn điệu thập ân cổ truyền của nghệ thuật hát xẩm để giới thiệu. Trong phần giai điệu thể hiện, Tân Nhàn giữ vẹn nguyên lời ca, còn trong cách thể hiện phần nhấn nhá cũng được nữ ca sĩ tôn trọng và có sự gần gũi với cách hát cổ truyền.

Trong khi đó những phần còn lại gần như đã được biến tấu khai thác rất nhiều yếu tố mới chưa từng có với hát xẩm. Toàn bộ phần phối khi do nhạc sĩ Đồng Quang Vinh đảm nhận đã có những sự phá cách thú vị với sự tham gia của những nhạc cụ trong dàn nhạc giao hưởng, sự xuất hiện của những âm hưởng nhạc giao hưởng thính phòng cùng với nhạc đại chúng đã tạo nên sự đa dạng trong sắc màu âm nhạc. Việc thay thế cây đàn hồ truyền thống gắn liền với hát xẩm cổ truyền bằng cây đàn cello cũng là một sáng tạo khá táo bạo.

Trong xu hướng thế giới hội nhập cùng sự bùng nổ của thế giới mạng, việc khai thác tinh hoa âm nhạc dân tộc kết hợp với những tinh hoa âm nhạc thế giới sẽ góp phần thúc đẩy sự phát triển của nền nghệ thuật âm nhạc nước nhà.

Trên thực tế, cây đàn cello cũng có nét tương đồng với cây đàn hồ ở những điểm nổi bật như dùng là đàn dây vĩ, không có phím định âm, cùng có âm thanh dầy, đầy đặn, gần gũi với giọng nói của con người ở âm khu trung trầm. Tất cả sự kết hợp giữa âm nhạc Việt Nam với thế giới, giữa giao hưởng và đại chúng... đã tạo nên một tác phẩm âm nhạc mới lạ nhưng vẫn đậm đà tính dân tộc.

Trong khi một trong những giọng ca mang màu sắc dân gian hàng đầu hiện nay chọn kết hợp giữa âm nhạc dân gian Việt Nam với âm hưởng giao hưởng thì nhiều ca sĩ, nhất là các ca sĩ trẻ lại muốn kết hợp cùng với âm nhạc điện tử khi khai thác âm nhạc dân gian. Quán quân phong cách dân gian giải Sao Mai 2019 Quách Mai Thy và Á quân Giọng hát hay Hà Nội 2020 Hà Myo (tức Ngọc Hà) là hai trong số đó.

Sau gần hai năm, kể từ khi giành giải cao nhất ở Sao Mai, giữa năm 2021 vừa qua Quách Mai Thy bất ngờ tái xuất hiện với công chúng khi ra mắt MV “Mục hạ vô nhân” cũng là một bài xẩm theo điệu Xẩm chợ được nhiều người biết đến. Trong tác phẩm này, Quách Mai Thy cũng cố gắng giữ những nét đặc trưng của xẩm nhiều nhất có thể, đồng thời giữ nguyên phần lời ca trong khi bản hòa âm được sử dụng là nhạc điện tử.

Vẫn là nhạc điện tử kết hợp với một bài xẩm, ca sĩ Hà Myo vừa giới thiệu tới công chúng bài “Xẩm xuân chúc phúc”. Bài xẩm này vốn của tác giả Nguyễn Quang Long soạn dựa trên điệu hát Trống quân, một điệu hát đã được khai thác vào nghệ thuật hát xẩm cổ truyền. Cũng giống Quách Mai Thy, Hà Myo không hát theo đúng lối cổ truyền mà đã chọn phần hòa âm là âm nhạc điện tử do nhà sản xuất âm nhạc Thế Phương - VBK đảm nhiệm.

Bài “Xẩm xuân chúc phúc” như một món quà, một lời chúc đầu năm mới mà Hà Myo cùng ekip gửi tới khán giả và đã được đón nhận nồng nhiệt thể hiện qua số lượng lượt tài khoản tiếp cận trên kênh YouTube cá nhân của nữ ca sĩ với trên 200 nghìn lượt nghe sau chưa đầy một tuần ra mắt.

Cũng trong những ngày này, nữ NSƯT Diệu Hương một giọng ca Huế ngọt ngào và quen thuộc trên sóng Đài Tiếng nói Việt Nam cũng đang kết hợp cùng nhạc sĩ hòa âm Nguyễn Tân Châu ra mắt một sản phẩm âm nhạc là một bản Mashup 2 trong số các làn điệu trong ca Huế trên nền hòa âm nhạc điện tử.

Mỗi người một cách đi

Trên đây chỉ là bốn trong số rất nhiều nghệ sĩ chọn nhạc dân gian làm nền tảng để từ đó tạo nên những sản phẩm có sự kết hợp với thể loại âm nhạc khác giới thiệu tới công chúng yêu nhạc. Và những tác phẩm chúng tôi nhắc tới ở trên cũng không phải duy nhất của các nghệ sĩ, đồng thời không phải lần đầu tiên họ thực hiện điều này.

Nữ nghệ sĩ Tân Nhàn từng thể hiện đầy ấn tượng các tác phẩm kết hợp giữa âm nhạc dân gian với phần phối khí là đan xen hài hòa giữa dàn nhạc giao hưởng với ban nhạc điện tử cùng ban nhạc dân tộc qua tài phối khí của nhạc sĩ Trần Mạnh Hùng. Cụ thể những tác phẩm cổ truyền được khai thác là: “Mục hạ vô nhân” (Hát xẩm), “Tương phùng tương ngộ” (Quan họ), “Cô đôi thượng ngàn” (Hát văn)... trong live show “Trở về” của Tân Nhàn thực hiện tháng 3 năm 2019.

Trước đó, Tân Nhàn cũng đã giới thiệu tới công chúng album “Yếm đào xuống phố”. Vẫn là nhạc sĩ Trần Mạnh Hùng đảm nhiệm phần phối khí, trong album Tân Nhàn thể hiện 7 làn điệu/bài nổi tiếng trong âm nhạc dân gian thuộc các thể loại Chèo, hát xẩm như: “Đường trường phải chiều”, “Tò vò”, “Đào liễu”, “Quân tử vu dịch”, “Mục hạ vô nhân”, “Xẩm Nhị tình”, “Chèo mở lái ra”.

Không chỉ phát hành sản phẩm đơn lẻ, “Mục hạ vô nhân” chỉ là một trong 3 tác phẩm nằm trong dự án có tên là Thy - Nương của Quách Mai Thy. Hai tác phẩm còn lại của dự án là “Chờ chàng” và “Ngọc họa tự khúc”. Có điểm khác biệt ở hai ca khúc này ở chỗ đây là những sáng tác mới của tác giả Trần Khánh Ly. Dẫu là ca khúc mới nhưng chất dân gian lại rất đậm đặc trong cả ca từ và âm nhạc.

“Chờ chàng” lấy cảm hứng từ trích đoạn “Xúy Vân giả dại” trong vở chèo cổ “Kim Nhan” trong khi “Ngọc họa tự khúc” được lấy cảm hứng từ nhân vật Mỵ Nương trong truyện cổ “Sơn Tinh - Thủy Tinh”. Những gì thể hiện trong dự án Thy – Nương như khai thác nhân vật dân gian, chủ động đặt hàng nhạc sĩ sáng tác và âm nhạc kết hợp giữa dân gian với hiện đại là cách mà Quách Mai Thy chọn để xây dựng con đường âm nhạc cho riêng mình.

Lợi thế của Hà Myo là đã kịp xây dựng cho mình một ekip khá ăn ý với nhà sản xuất âm nhạc Thế Phương - VBK, rapper Tobby Quốc Trung, đàn nhị Dũng Trần và vũ đoàn The Homiez. Trước “Xẩm xuân chúc phúc”, ekip này đã cùng Hà Myo thực hiện hai sản phẩm tạo được nhiều sự chú ý từ công chúng, thậm chí nó được ví như đòn bẩy tạo bước đột phá cho sự nghiệp ca hát của nữ ca sĩ này, đó là MV “Xẩm Hà Nội” và “Xẩm xuân xanh”. Tất cả 3 sản phẩm này đều là tác phẩm do nhạc sĩ Nguyễn Quang Long biên soạn hoặc sáng tác lời và vận dụng làn điệu dân gian.

Sự chuyển động tất yếu?

Nghệ sĩ Tân Nhàn chọn những làn điệu dân ca đã trở thành kinh điển trong âm nhạc truyền thống. Ca sĩ Hà Myo chọn âm nhạc dân gian có phần lời mới phù hợp với khán giả đương thời. Ca sĩ Quách Mai Thy một mặt tôn vinh các làn điêu/bài dân ca truyền thống, một mặt chọn hướng sáng tác mới đậm đà chất dân gian...

Tất cả đều kết hợp với tinh hoa âm nhạc thế giới từ giao hưởng thính phòng đến nhạc điện tử hiện đại. Chính những điều này đã tạo sự phong phú cho đời sống âm nhạc. Ở một góc độ nào đó có thể nói, nó chính là sự nối dài sức sống, mở rộng thêm đối tượng khán giả dành cho âm nhạc dân gian cổ truyền của dân tộc.

Việc khai thác âm nhạc dân gian và kết hợp với một thể loại âm nhạc khác đã biến những làn điệu/bài bản dân ca trở thành một tác phẩm mới, có thể coi nó thuộc âm nhạc thử nghiệm, một số tác phẩm có thể coi là nhạc đại chúng hiện đại mang màu sắc dân gian. Tức là những sự kết hợp mới này cho thấy sự đang dạng và phong phú về mặt phong cách và thể loại âm nhạc.

Trong xu hướng thế giới hội nhập cùng sự bùng nổ của thế giới mạng, việc khai thác tinh hoa âm nhạc dân tộc kết hợp với những tinh hoa âm nhạc thế giới sẽ góp phần thúc đẩy sự phát triển của nền nghệ thuật âm nhạc nước nhà. Đồng thời, góp phần tạo sự gần gũi giúp khán giả nước ngoài cũng như chính những khán giả trong nước, nhưng thường xuyên nghe những thể loại âm nhạc mới mẻ tiếp cận một cách dễ dàng hơn với những màu sắc và phong cách âm nhạc, làn điệu/bài dân ca cổ truyền dân tộc.

Như vậy cũng có nghĩa, sự thể nghiệm mới mẻ này góp phần nâng cánh cho âm nhạc dân gian truyền thống dân tộc có thêm đôi cánh bay ra thế giới, tiếp cận nhiều đối tượng khán giả một cách dễ dàng hơn. Đồng thời, cũng chính âm nhạc dân gian trong cách khai thác mới mẻ này góp phần nâng đôi cánh cho các nghệ sĩ đã có tên tuổi có thêm những đóng góp, cống hiến được ghi nhận và cho các nghệ sĩ trẻ bay cao hơn, xa hơn vào thế giới âm nhạc.

NGUYỄN QUANG LONG