Nghệ sĩ Nguyễn Mạnh Hùng: Tinh thần văn hóa Việt nằm trong sinh hoạt người Việt
Nghệ sĩ Nguyễn Mạnh Hùng sinh năm 1976 tại Hà Nội, sống và làm việc tại TP HCM. Anh đã tham gia lưu trú và sáng tác tại nhiều quỹ văn hóa và các trung tâm nghệ thuật uy tín trên thế giới.
Các tác phẩm của anh cũng có mặt trong nhiều bộ sưu tập uy tín. Nghệ sĩ Nguyễn Mạnh Hùng chia sẻ cảm hứng của anh trong thời gian qua, khi đưa các hình ảnh lịch sử Việt Nam vào tác phẩm của mình. Tham gia chuyên đề "Giữ gìn bản sắc văn hóa Việt", nghệ sĩ Nguyễn Mạnh Hùng chia sẻ:
Ngay từ những buổi đầu sáng tác, tôi đã luôn nghĩ đến việc sử dụng các hình ảnh liên quan tới lịch sử của Việt Nam để làm chất liệu trong sáng tác. Tôi vẽ tranh siêu thực bằng chất liệu sơn dầu và đôi khi cũng làm các tác phẩm điêu khắc và sắp đặt đa phương tiện.
Các hình tượng xuất hiện trong tác phẩm của tôi thường là những hình ảnh đặc trưng cho một tính chất nào đó nhất, ví dụ như máy bay thì có tính chất hiện đại, nhanh, mạnh mẽ, bạo lực; ốc sên hay con rùa thì có tính chất gần gũi với nông nghiệp, chậm chạp, thư giãn, thân thiện; Tôi còn sử dụng các hình ảnh người lính Việt với trang phục khác nhau qua các thời kỳ lịch sử, từ chế độ phong kiến, thực dân, và thời hiện đại... cũng như một lời nhắc rằng chiến tranh đi qua mảnh đất này rất nhiều lần, nó đã lấy đi những gì và để lại những gì?
Tôi thấy rằng đặc tính văn hóa của người Việt có nhiều nét rất giống với loài cây thân thảo. Khi sống chung với nhau thì phát triển, chiếm lĩnh rộng rãi trên bề mặt, có thể ra hoa rất đẹp, không mọc thành cây to lớn có tầm cao vượt trội. Do chỉ thích nghi điều kiện sinh trưởng ở tầm thấp nên gió bão tuy cực mạnh cũng không bị ảnh hưởng lắm.
Còn những cây cao, là nơi nương tựa của các loài khác nhưng khi có biến cố lớn, gió bão lớn thì không chắc sẽ trụ được, dễ gẫy, dễ đổ, tổn thương nhiều hơn. Người Việt chỉ sống vậy thôi, đủ điều kiện là sinh sôi, đủ điều kiện là ra hoa, và luôn liên kết chặt chẽ với nhau thành những “mảng miếng”, thành khoảnh, thành vùng, tuy thấp nhỏ nhưng rộng rãi và bền chặt.
Do đặc tính xuyên suốt qua các thời kỳ này nên tôi thường đưa vào tác phẩm của mình các yếu tố lịch sử từ xa xưa kết hợp với các yếu tố hiện đại của xã hội ngày nay cũng như một đánh giá của riêng mình về đặc tính dân tộc.
Tác phẩm mỹ thuật rất khác với các loại hình nghệ thuật khác như điện ảnh, âm nhạc, văn học. Bức tranh không có yếu tố thời gian như xem phim, mọi thứ trong tranh đều hiện ra cùng một lúc, người xem sẽ thấy tất cả cùng một lúc, không có khởi đầu, không có kết thúc, người vẽ cũng qua đó mà bộc lộ được các ưu điểm, nhược điểm, phông văn hoá, kiến thức, quan điểm sống...
Do vậy một tác phẩm mỹ thuật mang nhiều tầng lớp ý nghĩa thường được tác giả suy xét kỹ lưỡng khi đưa những hình ảnh gì vào đâu, tỷ lệ lớn nhỏ ra sao, màu sắc và bố cục của tác phẩm gây ấn tượng thế nào với người xem...
Trong các tác phẩm của tôi, việc sử dụng các vật thể quen thuộc (hoặc nhân vật) có tính lịch sử chỉ nhằm kết nối một thời kỳ nào đó trong quá khứ với hiện tại bằng thủ pháp lắp ghép của mỹ thuật siêu thực. Sự lắp ghép này tuy có đối chọi về mặt ý nghĩa nhưng là ăn khớp về mặt tạo hình và không gian nên tác phẩm có thể gây ra hiệu ứng lạ mắt, dễ gây ấn tượng thị giác cho công chúng hơn.
Dù sao, nghệ thuật siêu thực cũng không phải chủ nghĩa hiện thực, cho nên nó là cánh cửa để người xem tự mở ra mà khám phá được, mà chìa khóa là trí tưởng tượng và kinh nghiệm sống của chính họ.
Nghệ thuật đa dạng lắm! Mỗi tác giả tùy theo sở thích, khuynh hướng tâm lý của mình mà họ sẽ chọn yếu tố gì để đưa vào tác phẩm. Có người tìm thấy tinh thần văn hóa Việt qua họa tiết chạm khắc ở đình, chùa; có người thì thấy tinh thần Việt qua các làn điệu dân ca, văn, thơ; có người lại thấy trong ẩm thực...
Nhưng với tôi, tinh thần văn hóa Việt nằm ở mọi sinh hoạt của người Việt, thậm chí ngay trong đời sống đương đại này cũng rất rõ ràng để thấy như: thể dục buổi sáng, hát karaoke, ăn phở, lái xe trên đường, nuôi dạy con cái... Dù trải qua biến cố dịch bệnh, cách ly xã hội... nhưng nếp sống này vẫn mãnh liệt như những mảng cỏ xanh, sống hết mình, vẫn ra hoa khi đủ điều kiện, và tàn lụi khi hết duyên.
Bạn đã từng đi chợ, tự nấu ăn, khi bạn nhìn thấy ai đó đi chợ với những nguyên liệu đã mua được, bạn sẽ đoán được người đó sẽ nấu món này, món kia. Cũng vậy, tác phẩm của tôi giống như những nguyên liệu đã sắp sẵn cho một bữa ăn, bằng kinh nghiệm sống của mình ra sao mà chính bạn sẽ là người đầu bếp. Bạn thấy đó, so với một bức tranh trừu tượng màu mè khó đoán, hay bản nhạc không lời mông lung thì nguyên liệu này của tôi dễ nấu hơn. Dù sao ngoài số ít những khán giả chưa làm quen với thể loại mỹ thuật siêu thực thì những khán giả còn lại thường đồng cảm và động viên tôi rất nhiều.