Rủi ro giao thương quốc tế

Nhiều doanh nghiệp “dính bẫy lừa”

Cách đây chưa lâu, cộng đồng doanh nghiệp, dư luận xã hội dấy lên sự vụ các doanh nghiệp xuất khẩu điều có nguy cơ bị mất trắng hàng trăm tấn hạt điều về tay đối tác nước Italy. Sự vụ này khiến các doanh nghiệp xuất khẩu điều mất ăn mất ngủ vì đã chót xuất đi một lượng hàng lớn (khoảng 100 container) đến Italy và có nguy cơ không nhận được thanh toán từ phía đối tác.

Phải nhờ đến sự vào cuộc của cơ quan chức năng tại Việt Nam và nước bạn, một số lô hàng mới được trở về với “khổ chủ”, tuy nhiên, số lượng hạt điều mà chúng ta không thể lấy lại không hề nhỏ. Thiệt hại của các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam trong thương vụ này là rất lớn.

Trước đó, hồi năm 2020, đối tác của Hà Lan có hợp đồng xuất khẩu gỗ cho 1 doanh nghiệp Việt Nam với điều kiện đặt cọc 50% tiền hàng. Nhưng sau đó, đối tác Hà Lan lại yêu cầu thanh toán nốt 50% giá trị còn lại của hợp đồng.

Dù doanh nghiệp trong nước chấp thuận và thanh toán toàn bộ tiền hàng, nhưng đối tác Hà Lan tiếp tục yêu cầu doanh nghiệp Việt Nam phải thanh toán thêm 5.000 USD do hàng bị giữ tại cảng. Doanh nghiệp Việt Nam do đã thanh toán đủ 100% tiền hàng nên không đồng ý chuyển tiền thêm, đồng thời phải viết thư đề nghị Thương vụ giúp kiểm tra làm rõ.

Gần đây nhất, đầu năm 2022, một doanh nghiệp Việt chuyên ngành nhựa có ký hợp đồng với một đối tác tại Moroco. Tuy nhiên, sau khi hàng cập cảng Moroco, lấy lý do hàng không chất lượng, đảm bảo theo yêu cầu, đối tác này đã trở mặt đòi trả lại tiền và không hợp tác để xử lý lô hàng, thế nhưng sau đó đối tác Moroco lại thông đồng để lấy trộm hàng rồi lảng tránh mọi liên hệ.

Ngay khi nhận được thông tin, Thương vụ Việt Nam tại Moroco đã cùng doanh nghiệp trao đổi, bám sát, áp dụng các biện pháp nghiệp vụ theo từng bước nhằm xử lý vụ việc và hạn chế rủi ro. Tuy nhiên, dù rất nỗ lực nhưng các doanh nghiệp của chúng ta vẫn bị mất trắng lô hàng khi phía đối tác phía Moroco đã thông quan trộm từ cuối tháng 1/2022.

Những vụ việc kể trên thực sự là bài học cay đắng đối với các doanh nghiệp Việt. Mặc dù đã được cơ quan quản lý cảnh báo nhiều lần, song không ít doanh nghiệp của chúng ta vẫn bị rơi vào “bẫy” lừa đảo của các đối tác nước ngoài.

Điều này được giới chuyên gia nhìn nhận, một phần nguyên nhân do sự chủ quan của các doanh nghiệp nước nhà, song mặt khác đang tồn tại “lỗ hổng” trong thương mại quốc tế mà nếu không kịp thời “bít” lại, những rủi ro sẽ còn tiếp tục xảy ra đối với các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam.

Cẩn trọng không thừa

Nói về câu chuyện này, ông Trần Thanh Hải - Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công thương) cho hay, một số phương thức thanh toán quốc tế và khả năng áp dụng trong thực tế, điển hình có thể kể tới như D/P, CAD hay L/C và bản chất của các hình thức này là người bán và người mua đều sử dụng ngân hàng như một đơn vị trung gian, đảm bảo.

“Tất cả phương thức này đều phải trả tiền cho bộ chứng từ trước khi nhận hàng nên xét về mặt chứng từ đều có tính an toàn tương đương nhau. Tuy nhiên, một khi đối tác đã có nung nấu ý đồ lừa đảo từ trước để lấy mất chứng từ, rủi ro này nằm ngoài phương thức thanh toán” - ông Hải nói.

Cho rằng có những lỗ hổng trong giao dịch thương mại quốc tế, từ đó gây nên những sự vụ đáng tiếc kể trên, chuyên gia nông nghiệp Hoàng Trọng Thủy chỉ rõ: Có 2 điều đáng quan tâm đang tạo nên lỗ hổng thương mại đối với các doanh nghiệp xuất khẩu. Đó là khi kết nối với đối tác nước ngoài, hầu hết các doanh nghiệp chưa nắm rõ thông tin về bạn hàng, đặc biệt là thông tin liên quan đến các hợp đồng, giao dịch mua bán thông qua thương mại điện tử, đây là một hạn chế rất lớn của các doanh nghiệp Việt Nam,

Ngoài ra, do doanh nghiệp thiếu hệ thống thông tin cảnh báo nên rất dễ bị đối tác nước ngoài rất “cài bẫy” trong quá trình thanh toán, thanh khoản. Thực tế là doanh nghiệp vẫn dễ dàng tin tưởng đối tác trong khi mối liên hệ, tính liên kết giữa doanh nghiệp với các cơ quan Thương vụ Việt Nam ở các nước sở tại còn nhiều hạn chế.

Để phòng tránh những sự việc đáng tiếc trong thương mại quốc tế, ông Thủy đưa ra khuyến cáo, khi doanh nghiệp chưa phát triển được thị trường rất cần thiết phải có sự hỗ trợ, bắc nhịp cầu trung gian kể cả nhỏ nhất để từ đó manh nha tạo lập thị trường. Muốn vậy, các doanh nghiệp cần biết dựa vào cộng đồng người Việt, các doanh nghiệp, tổ chức kinh tế của Việt Nam tại các nước sở tại để nắm thông tin.

Trên thực tế, những rủi ro trong giao dịch thương mại quốc tế không mới, nó đã diễn ra nhiều năm nay. Song, nhiều doanh nghiệp Việt vẫn khó tránh “bẫy” khi vẫn quá cả tin vào đối tác.

Giới chuyên gia cho rằng, một mặt các doanh nghiệp Việt cần chủ động nắm bắt thông tin đối tác, mặt khác các cơ quan Thương vụ Việt Nam tại nước ngoài cần phải làm tốt hơn nữa công tác dự báo, cảnh báo về thị trường; Cập nhật thường xuyên, liên tục về những biến động cũng như xu hướng tiêu dùng tại các nước sở tại, trên cơ sở đó thông báo cho các doanh nghiệp, hiệp hội ngành hàng trong nước biết những thay đổi, đặc biệt là về chính sách, pháp luật và tiêu chuẩn hàng hóa để trên cơ sở đó các doanh nghiệp nắm thế chủ động.

Với xu thế chuyển đổi số như hiện nay, rất cần thiết lập các trang thông tin, cổng thông tin thị trường xuất khẩu để từ đó cập nhật và phổ biến thông tin cho cộng đồng doanh nghiệp.

“Nhiều quốc gia vẫn coi Việt Nam chưa phải là nền kinh tế thị trường, nên đối với các thị trường xuất khẩu có giá trị sinh lời cao họ luôn áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại. Hàng hóa của Việt Nam luôn nằm trong “tầm ngắm”, nhất là các vi phạm về bán phá giá, nguồn gốc xuất xứ, lẩn tránh phòng vệ để hưởng ưu đãi thuế quan… Vì thế, các doanh nghiệp, các cơ quan thương vụ và tổ chức kinh tế cần sớm xây dựng lại hình ảnh hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam đối với thị trường EU nói riêng cũng như thị trường thế giới nói riêng, có vậy mới tạo lập được thị trường bền vững, tránh những rủi ro đáng tiếc” – chuyên gia Hoàng Trọng Thủy nhận định.

Thương vụ Việt Nam tại Hà Lan khuyến cáo, khi tiến hành các cam kết giao dịch hoặc chuyển tiền trả trước cho các doanh nghiệp nước ngoài, các doanh nghiệp Việt Nam nên tiến hành kiểm tra để xác thực sơ bộ về công ty/đối tác nước ngoài. Sau đó có thể tiếp tục liên hệ với Thương vụ để tham vấn cũng như tìm hiểu về sự tồn tại và tính hợp pháp của đối tác cũng như rủi ro có thể xảy ra.

DUY KHANG