Tôn vinh vai trò lịch sử của Thái sư Lưu Cơ
Hướng tới kỷ niệm 1010 năm ngày mất của Thái sư Lưu Cơ (1013-2023), ngày 15/5, tại Khu Di sản Hoàng Thành Thăng Long, Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam chủ trì phối hợp với Trung tâm Bảo tồn di sản Thăng Long - Hà Nội và Hội đồng Lưu Tộc Việt Nam đã tổ chức Hội thảo khoa học “Vai trò lịch sử của Thái sư Lưu Cơ”.
Đến dự buổi lễ có Thứ trưởng Bộ VHTTDL Trịnh Thị Thủy, PGS. TS. Trần Đức Cường, Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam; GS. TSKH. Vũ Minh Giang, Phó Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam; Nhà sử học Dương Trung Quốc; TS Nguyễn Việt, Giám đốc Trung tâm Tiền sử Đông Nam Á… cùng đông đảo các nhà nghiên cứu, nhà khoa học và đại diện hội đồng gia tộc dòng họ Lưu trong cả nước.
Phát biểu tại Hội thảo, TS Nguyễn Việt, Giám đốc Trung tâm Tiền sử Đông Nam Á đánh giá, với 18 báo cáo khoa học đã làm rõ ý nghĩa lịch sử gắn với sự kiện thống nhất đất nước tạo lập nhà nước độc lập đầu tiên sau nhiều trăm năm đô hộ của ngoại bang là quốc gia Đại Cồ Việt. Sự nghiệp đó của Đinh Tiên Hoàng Đế không thể tách rời những cận thần quan trọng trong “nhóm trẻ trâu Cờ Lau” mãi lưu truyền trong dân gian, mà Lưu Cơ là một nhân vật đứng đầu.
Cũng theo TS Nguyễn Việt, nhiều báo cáo khoa học đã đi sâu tìm hiểu về Lưu Cơ trên cơ sở những phát hiện mới, nhận thức mới, ghi nhận nỗ lực của con em Lưu tộc và các nhà khoa học yêu mến Lưu Cơ. Không có sự khác biệt giữa các báo cáo đó về đánh giá vai trò lịch sử to lớn của Ngài, tuy nhiên còn những vấn đề thảo luận khoa học xoay quanh Thân phận, như năm sinh, năm mất, về Danh phận “Thái Sư”, “Sĩ Sư”, về tên vinh tôn trong sắc phong gắn với Ngài…
Bên cạnh đó, một loạt bài viết gửi đến Hội thảo đã liệt kê những đến miếu thờ phụng Lưu Cơ rộng khắp các vùng bắc bộ, giúp chúng ta thấy tầm ảnh hưởng lan rộng công lao và đức độ của Ngài trong dân chúng, làm cơ sở xứng đáng để Lưu Tộc Việt Nam vinh tôn Ngài đại diện cho Tổ họ tộc mình. "Trên cơ sở nhận thức giá trị những đóng góp lịch sử của Đô Hộ Phủ Thái sư Lưu Cơ, một số báo cáo khoa học đã mạnh dạn đề xuất những hành động cụ thể để ghi nhận, vinh tôn và truyền bá công lao của Ngài, như phục hồi, tu bổ di tích đền miếu thờ Lưu Cơ và liên quan, đặt tên đường phố, trường học, giải thưởng… mang tên ông", TS Nguyễn Việt bày tỏ.
Thái sư Lưu Cơ sinh ngày 3 tháng Giêng năm 940 ở Tri Hối, châu Đại Hoàng - nay là xã Gia Tân, huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình. Lưu Cơ cùng quê, là đồng hương, cùng thế hệ của Đinh Bộ Lĩnh, Đinh Điền, Nguyễn Bặc và Trịnh Tú từ thuở cờ lau tập trận. Khi Đinh Bộ Lĩnh phất cờ tụ nghĩa ở động Hoa Lư thuộc Gia Hưng, Gia Viễn ngày nay, Lưu Cơ khi mới ngoài 20 tuổi đã cùng Đinh Điền, Nguyễn Bặc, Trịnh Tú sát cánh cùng Đinh Bộ Lĩnh dẹp loạn 12 sứ quân thu giang sơn về một mối. Ông trực tiếp cầm quân đánh dẹp sứ quân Lý Khuê (tức Lý Lãng Công) ở Siêu Loại - Bắc Ninh.
Năm Mậu Thìn 968, sau khi dẹp loạn 12 sứ quân, Đinh Bộ Lĩnh lên ngôi Hoàng đế, tự xưng là Đại thắng Minh Hoàng, định đô ở Hoa Lư, đặt quốc hiệu là Đại Cồ Việt. Năm 971, Đinh Tiên Hoàng phong Lưu Cơ làm Thái sư Đô hộ phủ, Nguyễn Bặc làm Định quốc công, Lê Hoàn làm Thập đạo tướng quân, Đinh Điền làm Ngoại giáp.
Thái sư Lưu Cơ là vị tướng có tài thao lược, là vị quan đầu triều trông coi hình án, là nhà cai trị giỏi, nhất quán vì độc lập, tự chủ của đất nước.
Cũng từ năm 971, với tư cách là Thái sư Đô hộ phủ, Lưu Cơ được Đinh Tiên Hoàng giao cai quản thành Đại La và quản lý cả vùng Giao Châu cũ - tức Bắc Bộ ngày nay - đóng bản doanh tại thành Đại La, Thủ phủ của Giao Châu. Vai trò này của ông sánh ngang hàng Phó vương, giúp Đinh Tiên Hoàng cai quản phần đất trọng yếu và giàu có nhất của Đại Cồ Việt. Ông có công lớn trong việc cải tạo, xây dựng thành Đại La - tòa thành của An Nam đô hộ phủ từ thời thuộc Đường - thành tòa thành của nước Đại Cồ Việt độc lập, tự chủ. Từ tòa thành hướng vọng về phía Bắc, Lưu Cơ đã cho sửa sang tòa thành hướng về phía Nam - nơi định đô của Đinh Tiên Hoàng tại Hoa Lư.
Khi triều Đinh suy vong, Thập đạo tướng quân Lê Hoàn lên ngôi Hoàng đế lập nên nhà Tiền Lê, Thái sư Đô hộ phủ Lưu Cơ đã giúp Lê Hoàn huy động nhân tài vật lực tổ chức cuộc kháng chiến chống Tống vào năm 981 thắng lợi. Thái sư Lưu Cơ là vị tướng cai quản, tu tạo thành Đại La liên tục trong vòng 40 năm (971-1010) qua ba triều đại, chuẩn bị về mọi mặt cho cuộc dời đô của Lý Công Uẩn từ Hoa Lư về Thăng Long thành công tốt đẹp vào tháng 7-1010. Chính ông là người đã “trao chìa khóa” thành Đại La cho triều đại mới và cáo quan về ở ẩn khi đã 70 tuổi.
Có thể nói, Thái sư Đô hộ phủ sĩ sư Lưu Cơ là nhân vật lịch sử lớn có công dẹp loạn 12 sứ quân lập nên nhà Đinh, liên tục phục vụ đất nước 50 năm qua ba triều đại Đinh - Tiền Lê - Lý.
Với cuộc Hội thảo đầu tiên dành riêng về Thái sư Lưu Cơ, các nhà khoa học hàng đầu nghiên cứu về lịch sử cổ trung đại Việt Nam, ở các cơ quan nghiên cứu của Trung ương và một số địa phương bước đầu làm sáng tỏ những đóng góp của Thái sư Lưu Cơ với đất nước, từ đó có cơ sở khoa học để kiến nghị với các cơ quan nhà nước có trách nhiệm và chính quyền các địa phương liên quan để tôn vinh một nhân vật lịch sử thuộc dòng họ Lưu tộc Việt Nam đã phụng sự đất nước hơn 1000 năm trước.