Điều chỉnh tên gọi Lễ giỗ bà Phi Yến để tránh hiểu lầm

Theo đó, công văn nêu rõ, ngày 5/5/2022, Bộ VHTTDL nhận được Thư kiến nghị thu hồi quyết định công nhận di sản văn hóa phi vật thể quốc gia đối với “Lễ giỗ bà Thứ phi Hoàng Phi Yến ở huyện Côn Đảo, Bà Rịa - Vũng Tàu” của Hội đồng Nguyễn Phúc tộc Việt Nam. Thực hiện chỉ đạo của Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam, giao Bộ VHTTDL chủ trì, phối hợp với Hội đồng Di sản văn hóa quốc gia và các cơ quan liên quan xem xét, xử lý kiến nghị của Hội đồng Nguyễn Phúc tộc Việt Nam theo thẩm quyền và quy định pháp luật về di sản văn hóa.

Sau khi nghiên cứu, thống nhất với Hội đồng Di sản văn hóa quốc gia và các cơ quan liên quan, Bộ VHTTDL cho rằng, đối với di sản “Lễ giỗ bà Thứ phi Hoàng Phi Yến ở huyện Côn Đảo, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu”, sau khi được Bộ trưởng Bộ VHTTDL quyết định công bố đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, Bộ VHTTDL nhận được thư của Hội đồng Nguyễn Phúc tộc Việt Nam kiến nghị thu hồi quyết định công nhận di sản. Với kiến nghị trên, Bộ VHTTDL đã tổ chức khảo sát về di sản trong cộng đồng chủ thể di sản tại Côn Đảo, làm việc với các cơ quan, đơn vị, tổ chức liên quan để xem xét lại quy trình kiểm kê, lập hồ sơ khoa học và những nội dung liên quan đến kiến nghị của Hội đồng Nguyễn Phúc tộc Việt Nam. Đồng thời, thực hiện ý kiến chỉ đạo của Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam, Bộ VHTTDL đã chủ trì, phối hợp với Hội đồng Di sản văn hóa quốc gia tổ chức Đoàn công tác làm việc với Hội đồng Nguyễn Phúc tộc Việt Nam tại tỉnh Thừa Thiên Huế về nội dung kiến nghị.

Qua kết quả làm việc, nghiên cứu hồ sơ, tư liệu liên quan, Bộ VHTTDL cho rằng, Di sản “Lễ giỗ bà Thứ phi Hoàng Phi Yến”, với các tên gọi khác là: Lễ giỗ bà, Lễ hội bà Phi Yến (theo hồ sơ đề nghị của UBND tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu) có giá trị đáp ứng các tiêu chí của một di sản văn hóa phi vật thể để ghi danh vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Việc ghi danh di sản nhằm ghi nhận những giá trị sáng tạo văn hóa tinh thần của cộng đồng chủ thể di sản tại Côn Đảo và khuyến khích, nâng cao ý thức trong việc thực hành, trao truyền di sản văn hóa, giữ gìn bản sắc văn hóa của chính cộng đồng chủ thể.

Tuy nhiên, việc UBND tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu đề xuất di sản với tên gọi “Lễ giỗ bà Thứ phi Hoàng Phi Yến tại huyện Côn Đảo, tỉnh Bà Rịa- Vũng Tàu”, cùng một số chi tiết trong hồ sơ đề cập tới truyền thuyết bà Phi Yến có thể gây ra hiểu nhầm về một nhân vật lịch sử, trong khi, với cộng đồng, di sản có các tên gọi: Lễ giỗ bà, Giỗ bà Phi Yến, Giỗ bà Hoàng Phi Yến... Để đảm bảo nguyên tắc tôn trọng cộng đồng chủ thể của di sản, tránh gây hiểu nhầm về lịch sử, hoặc gây xung đột giữa các cộng đồng trong khối đại đoàn kết các dân tộc Việt Nam, Bộ VHTTDL đề nghị UBND tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, theo thẩm quyền, trách nhiệm được phân cấp của Luật Di sản văn hóa, xem xét, chỉ đạo các cơ quan chuyên môn căn cứ quy định của Công ước 2003 về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể, Luật Di sản văn hóa, Thông tư số 04/2010, triển khai việc phối hợp với cộng đồng chủ thể của di sản nghiên cứu, điều chỉnh tên gọi chính thức của di sản tại hồ sơ và các thành phần kèm theo cho phù hợp, tránh dùng tên gọi có thể gây ra hiểu nhầm về một nhân vật lịch sử như đã nêu trên.

Bên cạnh đó, nghiên cứu, chỉnh sửa, bổ sung, hoàn thiện hồ sơ khoa học di sản văn hóa phi vật thể theo hướng làm sâu sắc hơn những giá trị cốt lõi, đặc trưng văn hóa, tín ngưỡng truyền thống của cư dân biển đảo, đồng thời, lược bỏ những yếu tố mới, không xác thực về lịch sử trong hồ sơ.

Hoàng Minh