Nguy cơ 12 triệu người cao tuổi không có lương hưu
“Nhận diện các vấn đề về chính sách xã hội để thúc đẩy phát triển bao trùm, toàn diện, hướng tới đảm bảo an sinh xã hội toàn dân, không bỏ ai lại phía sau” - đó là chủ đề hội thảo do Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội phối hợp với Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) tổ chức ngày 29/6, tại Hà Nội.
Theo ông Nuno Cunha - chuyên gia cao cấp về an sinh xã hội của ILO, hiện nay Việt Nam có 16,5 triệu người lao động đang tham gia BHXH, chỉ 33% trong tổng số lực lượng lao động hơn 50 triệu người. Trong 11,4 triệu người cao tuổi mới chỉ có 4,3 triệu người đang được hưởng lương hưu (2,6 triệu từ BHXH và 1,7 triệu từ bảo trợ xã hội).
Với tốc độ già hóa dân số hiện nay, nếu không nỗ lực mở rộng bao phủ BHXH thì đến năm 2030, Việt Nam sẽ đối mặt với nguy cơ có 12 triệu người cao tuổi không có lương hưu. Đây sẽ là gánh nặng lớn đối với hệ thống an sinh xã hội trong tương lai.
Bà Ingrid Christensen - Giám đốc Văn phòng ILO tại Việt Nam nhấn mạnh dù có tiến triển đáng kể nhưng Việt Nam vẫn cần nỗ lực để đảm bảo an sinh xã hội, giải quyết thách thức từ các nhóm chính sách bị bỏ sót, những nhóm người làm việc tự do… thuộc nhóm cấp thiết cần tham gia an sinh xã hội.
Đáng chú ý, các chuyên gia quốc tế chỉ ra rằng hệ thống BHXH ở Việt Nam cho phép người lao động thoát khỏi hệ thống BHXH và yêu cầu rút BHXH một lần cho tất cả các khoản đóng góp trước đây của họ. Việc ngày càng có nhiều người rút BHXH một lần có thể gây ra hậu quả tiêu cực lâu dài đối với an ninh thu nhập của người lao động, cũng như tính bền vững tài chính của hệ thống.
Theo ông André Gama - chuyên gia an sinh xã hội của ILO, nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng gần 70% các khoản BHXH một lần ở Việt Nam được chi trả cho phụ nữ dưới 35 tuổi, cho thấy các khoản rút BHXH một lần đang được người lao động sử dụng để đảm bảo an ninh thu nhập của họ trong giai đoạn đang làm việc (chứ không phải khi họ đã hết tuổi lao động) vì các chế độ BHXH hiện chưa đảm bảo được.
Các chuyên gia quốc tế cũng cho rằng, đặc điểm của thị trường lao động Việt Nam khiến hầu hết người lao động khó có thể tích lũy được 20 năm đóng góp, đây là mức tối thiểu theo quy định của Luật BHXH (2014) để người lao động đủ điều kiện hưởng lương hưu. Điều này cho thấy nhiều người lao động tham gia BHXH nhưng khó có thể hưởng lương hưu.
“Việt Nam cần thúc đẩy sự phối hợp và liên kết các chính sách an sinh xã hội với các khuôn khổ pháp lý, chính sách việc làm như Luật Việc làm và Bộ luật Lao động. An sinh xã hội có thể được thực hiện bền vững hơn và tài chính của an sinh xã hội công bằng hơn khi công nhận an sinh xã hội có liên kết với việc làm” - ông André Gama nói và cho rằng cải cách an sinh xã hội cần đi đôi với tăng đầu tư cho an sinh xã hội, để có thể đạt được những tác động đúng với tiềm năng của chính sách. Đầu tư tăng cường vào an sinh xã hội cũng có thể trở thành một trong những động lực chính thúc đẩy sự phục hồi kinh tế sau đại dịch của Việt Nam.