Ngẫm về văn hoá ứng xử của người nổi tiếng...

“Mua danh ba vạn bán danh ba đồng”

Thời gian gần đây, ứng xử của nghệ sĩ và một số người hoạt động trong lĩnh vực giải trí được dư luận đặc biệt quan tâm. Từ vụ việc hai nghệ sĩ Việt bị cáo buộc hiếp dâm đến những hành vi vi phạm đạo đức của một số cá nhân đang hoạt động trong lĩnh vực nghệ thuật khiến dư luận có thiện cảm xấu về người nổi tiếng.

Có lẽ, nguồn cơn của điều này xuất phát từ một số nghệ sĩ (và cả một số người mang danh nghệ sĩ) có hành vi, cách ứng xử chưa phù hợp, phản cảm, có tác động tiêu cực tới nhận thức, tình cảm của công chúng...

Trong bối cảnh đáng “báo động”, văn hóa ứng xử của người nổi tiếng trên mạng xã hội, trong không gian công cộng lại rơi vào diện cấp thiết. Những phát ngôn phóng túng, những hành vi vi phạm pháp luật diễn ra với mật độ dày đặc đã khiến nhiều nghệ sĩ mất điểm trong lòng công chúng. Lời nói, ngôn ngữ, hành vi vốn là “cái vỏ vật chất của tư duy” nên hiện tượng “lệch chuẩn” trong văn hóa ứng xử của một số văn nghệ sĩ nhanh chóng bị tẩy chay.

Khác với thời gian trước, ngày nay công chúng không dễ dàng khỏa lấp sự mất niềm tin, yêu mến của họ đối với những nghệ sĩ có hành vi “lệch chuẩn”. Và cũng không phải ngẫu nhiên mà nhiều người hâm mộ đề nghị với các cơ quan quản lý phải có những hình thức kiểu “phong sát” giống như ở Trung Quốc, Hàn Quốc đối với những nghệ sĩ này.

Xây dựng hình ảnh đẹp trong mắt công chúng vốn không phải là chuyện mới, càng không phải là chuyện một sớm một chiều. Chính vì vậy, nghệ sĩ đừng vì những suy nghĩ tầm thường mà đánh mất hình ảnh của mình trong lòng công chúng. Bởi, mua danh ba vạn mà bán danh thì chỉ có 3 đồng.

Thực tế, câu hỏi đã là người nổi tiếng, làm sao để hành xử chuẩn mực, tránh rơi vào tình trạng bị... "lố", thậm chí bị dư luận chỉ trích? Đến nay vẫn chưa tìm được lời giải đáp thỏa đáng.

Nhìn nhận về tầm ảnh hưởng của người nổi tiếng đến công chúng, chuyên gia xã hội PGS.TS Lưu Hồng Minh cho biết việc ứng xử chuẩn mực để trân trọng vai trò của công chúng đối với nghệ sĩ là điều cần thiết. Muốn làm được điều đó, người nghệ sĩ nhất thiết phải cân nhắc kỹ trong khi phát ngôn, hành động, đặc biệt khi những phát ngôn, hành động ấy có thể khiến một bộ phận fan hâm mộ dậy sóng.

PGS.TS Lưu Hồng Minh cho rằng sự phát triển nhanh chóng của Internet và mạng xã hội, nhiều nghệ sĩ có những cách thức đến gần hơn với công chúng tuy nhiên điều này lại khiến mặt trái của mạng xã hội phát huy hết tác dụng. Bởi ăn nói phản cảm, cư xử không đúng chuẩn mực, thậm chí là vi phạm nghiêm trọng đạo đức diễn ra ngày càng nhiều.

Người nổi tiếng… làm cách nào để giữ gìn hình ảnh?

Theo một số chuyên gia để xây dựng hình ảnh, người nổi tiếng đã phải bỏ ra rất nhiều công sức tập luyện, biểu diễn. Có được vị trí trong lòng người hâm mộ cần rất nhiều thời gian thế nhưng chỉ cần một lần "vạ miệng" là công sức của họ bao năm sẽ bị đổ sông, đổ biển.

Đề cập đến việc giữ gìn hình ảnh của người nổi tiếng, chuyên gia văn hóa Ngô Hương Giang cho hay việc sở hữu khối lượng người hâm mộ lớn là một lợi thế của những người này nhưng đồng thời cũng đặt ra những thách thức không nhỏ đối với họ.

“Họ không thể buông thả trong lời nói hay tùy tiện trong ứng xử đối với cộng đồng trên mạng xã hội. Bởi vì chỉ một hành vi phản cảm, hoặc một phát ngôn gây sock, ngay lập tức sẽ tạo ra những hệ lụy khó lường. Nếu những phát ngôn hay hành động đấy mang tính công kích cá nhân thì sẽ rất nguy hiểm khi đưa "cộng đồng người hâm mộ" của họ trở thành những "chiến binh anti-fans" trên không gian mạng, khiến truyền thông, xã hội trở nên rối ren. Hoặc nếu hành vi, phát ngôn của người nghệ sĩ về một vấn đề nhạy cảm của xã hội mà không cân nhắc kỹ càng thì rất dễ trở thành phản cảm”, chuyên gia văn hóa nhấn mạnh.

Để có hướng đi đúng, chuyên gia văn hóa đề xuất hướng đi cho người nổi tiếng ở đây là nghệ sĩ cần đặt ra 3 nguyên tắc cho riêng mình. Thứ nhất là cần xác định vai trò, trách nhiệm xã hội của mình trong mỗi phát ngôn hay hành động.

“Chỉ khi các nghệ sĩ xác định rõ trách nhiệm của mình đối với lĩnh vực nghệ thuật mình đang theo đuổi, cũng như trách nhiệm với những người xung quanh thì họ sẽ có những hành động, phát ngôn phù hợp”, chuyên gia văn hóa khẳng định.

Chuyên gia văn hóa Ngô Hương Giang cho hay: “Điều thứ 2 là người nghệ sĩ vốn góp phần làm giàu các giá trị văn hoá, khiến xã hội trở nên đẹp hơn. Vì vậy bất cứ phát ngôn hay hành động thiếu chuẩn mực nào cũng khiến các giá trị văn hoá và xã hội bị ảnh hưởng. Cho nên tính kỷ luật, sự khắc kỷ là yếu tố quan trọng mà các nghệ sĩ cần lưu giữ trong sự nghiệp làm nghề của mình.

Cuối cùng là không ngừng trau dồi tri thức sáng tạo nghệ thuật. Các nghệ sĩ sau một thời gian lao động, dấn thân, hy sinh vì nghệ thuật để vươn đến đỉnh cao sự nghiệp dễ nảy sinh tâm lý “ngủ quên trên chiến thắng”, tự phụ. Nếu không tiếp tục sáng tạo và nuôi dưỡng đam mê, thì sự tự phụ có trong mỗi nghệ sĩ đến một lúc nào đó sẽ khiến họ trở nên ảo tưởng và dễ nảy sinh những hành động, phát ngôn thiếu chuẩn mực”.

Cũng theo chuyên gia văn hóa, người nổi tiếng cần phải đặt ra các tiêu chí ứng xử trên mạng xã hội cho riêng mình, tuân thủ các quy tắc cộng đồng. Chỉ khi các nghệ sĩ sống có nguyên tắc, làm theo các tiêu chí ứng xử lành mạnh trên không gian mạng thì không những tầm ảnh hưởng của họ được lưu giữ, phát triển mà vai trò xã hội của họ cũng được phát huy.

“Hơn nữa ở góc độ cơ quan chức năng quản lý văn hóa, quản lý thông tin cần thiết phải sớm đưa ra bộ quy tắc ứng xử riêng trên mạng xã hội cho người dùng cũng như cho người nghệ sĩ. Bên cạnh đó phải có những chế tài xử lý thật nghiêm những trường hợp phát ngôn hay có hành vi phản cảm, phản văn hóa”, nhà nghiên cứu văn hóa nhận định.

Vân Vân