Cảnh giác với rối loạn tâm thần

Rối loạn tâm thần đang ngày càng phổ biến

Thông tin từ Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cho biết, năm 2019, ước tính cứ 8 người thì có 1 người đang sống chung với rối loạn tâm thần. Ở các nước có thu nhập thấp, hơn 75% rối loạn tâm thần không được điều trị. Hàng năm, gần 3 triệu người chết do lạm dụng chất kích thích. Cứ sau 40 giây lại có một người chết do tự sát. Khoảng 50% các rối loạn tâm thần bắt đầu từ năm 14 tuổi.

Việt Nam cũng không ngoại lệ, thống kê mới nhất từ Bộ Y tế cho thấy, rối loạn tâm thần đang ngày càng trở nên phổ biến tại nước ta với khoảng 14,9% - gần 15 triệu người mắc ít nhất một trong 10 loại rối loạn tâm thần thường gặp. Thế nhưng, trái ngược với những con số đáng báo động nói trên, nhiều chuyên gia nhận định, sức khỏe tâm thần là một trong những khía cạnh bị xao nhãng nhất của lĩnh vực chăm sóc sức khỏe.

Bác sĩ Vũ Sơn Tùng - Phó trưởng phòng Điều trị rối loạn cảm xúc, Viện Sức khỏe tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai nhận định: Có thể nói một cách thẳng thắn, hằn sâu trong tâm lý người Việt Nam mỗi khi nhắc đến các vấn đề về tâm thần là sự điên loạn. Bởi thế, có rất nhiều trường hợp, chồng đi khám không dám nói với vợ, con đi khám không dám nói với bố mẹ hay ngược lại bởi sợ bị kỳ thị từ chính những người thân trong gia đình. Đặc biệt là các bạn trẻ rất sợ bị bạn bè, gia đình biết được.

Một số liệu thực tế có thể minh chứng rõ ràng sự “sợ hãi” của người Việt khi thăm khám các vấn đề về tâm thần: Trước khi dịch Covid-19 xuất hiện, khoảng 70% người dân khi tới Viện Sức khỏe tâm thần trung ương, Bệnh viện Bạch Mai đều đeo khẩu trang. Chính những e ngại, những sợ hãi và quan niệm sai lầm đã khiến nhiều người cố tình bỏ qua những dấu hiệu ban đầu của các rối loạn tâm thần và để bệnh tiến triển dẫn tới người bệnh buồn chán, mặc cảm, tự ti và hậu quả cuối cùng là tự sát.

Thiếu hụt nhân lực điều trị

Ở một khía cạnh khác, ông Lương Ngọc Khuê - Cục trưởng Cục Quản lý khám chữa bệnh, Bộ Y tế đánh giá: “Việt Nam hiện nay chủ yếu là chuyên khoa tâm thần cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần nghĩa là chủ yếu có ở tuyến trung ương và tuyến tỉnh. Còn tại các trạm y tế xã phường chủ yếu thực hiện khám bệnh, kê đơn điều trị theo các chỉ định của tuyến trên. Hơn thế nữa trị liệu chủ yếu là dùng thuốc. Tâm lý trị liệu và các biện pháp không dùng thuốc chưa được phát triển đầy đủ”.

Được biết, hiện nay trên cả nước có khoảng 30 bệnh viện tâm thần tuyến tỉnh, và các bệnh viện đa khoa cũng có khoa tâm thần. Tuy nhiên, lực lượng nhân viên y tế tại đây không được đầy đủ như các chuyên khoa khác bởi các bệnh viện tuyến tỉnh, các khoa tâm thần rất khó kêu gọi được sinh viên mới ra trường.

Đam mê của sinh viên dành cho ngành tâm thần còn thấp, bên cạnh đó, thu nhập thấp của chuyên khoa này cũng là một vấn đề. Một thực tế đáng tiếc nữa là các bác sĩ có kinh nghiệm cũng có thể chuyển ngành, cũng bởi lý do thu nhập thấp. Chính sự thiếu hụt về nhân lực cũng dẫn tới việc người dân khó tiếp cận được với các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tinh thần. Có trường hợp người dân ở vùng sâu, vùng xa muốn đi khám cũng không biết khám ở đâu” - bác sĩ Vũ Sơn Tùng chia sẻ.

Để giải quyết những vấn đề này, GS. TS Trần Văn Thuấn - Thứ trưởng Bộ Y tế cho biết, cần đẩy nhanh việc xây dựng các văn bản luật pháp, chính sách, hướng dẫn chuyên môn để tăng cường chăm sóc sức khỏe tâm thần bao gồm cả chuyên khoa sâu và chăm sóc sức khỏe tâm thần cơ bản trong các cơ sở y tế khác và tại cộng đồng, cả chữa trị bằng thuốc và không bằng thuốc.

Đối với người dân, cần tăng cường nhận thức về sức khoẻ tâm thần để tự chăm sóc cho mình, cho người thân, bạn bè, đồng nghiệp. Tuyệt đối không kỳ thị, phân biệt với người có vấn đề về sức khỏe tâm thần, có như vậy thì việc điều trị người bệnh tâm thần mới đạt được những hiệu quả khả quan. Bên cạnh đó cần thực hiện lối sống lành mạnh, có chế độ làm việc, học tập và nghỉ ngơi phù hợp, tự theo dõi sức khỏe và có những sẻ chia với mọi người xung quanh.

Đức Trân