Liên kết tiêu thụ nông sản

Thị trường tiêu thụ vẫn còn phụ thuộc

Đánh giá về thị trường nông sản tại Diễn đàn “Đẩy mạnh liên kết vùng - Tăng tốc phát triển kinh tế: Kết nối tiêu thụ sản phẩm cho doanh nghiệp, hợp tác xã” nhiều chuyên gia nhận định, xuất khẩu nông sản tăng nhanh cả về sản lượng và kim ngạch. Nếu như năm 2010 mới chỉ có 3 mặt hàng đạt kim ngạch xuất khẩu trên 1 tỷ USD thì đến hết năm 2021, nhóm hàng nông sản đã có 10 mặt hàng đạt kim ngạch xuất khẩu trên 1 tỷ USD, trong đó 6 nhóm hàng xuất khẩu trên 3 tỷ USD. Tuy nhiên, việc hình thành chuỗi liên kết tiêu thụ sản phẩm vẫn còn rất nhiều điều đáng bàn.

Theo ông Nguyễn Quốc Toản - Cục trưởng Cục Chế biến và Phát triển thị trường (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) thời gian gần đây liên tiếp xuất hiện tin vui từ thị trường nhập khẩu như quả sầu riêng được xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc, quả bưởi da xanh xuất khẩu vào Mỹ… Kim ngạch xuất khẩu không ngừng tăng lên nhưng vấn đề làm sao để duy trì đà tăng trưởng bền vững mới quan trọng.

Đồng quan điểm về xuất khẩu, tiêu thụ nông sản, ông Hoàng Anh Tuấn - Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước (Bộ Công thương) cho biết, hệ thống phân phối nông sản hiện nay còn tự phát, manh mún, nhỏ lẻ, tổ chức kém và thiếu liên kết làm tăng rủi ro, chi phí giao dịch; gây khó khăn cho kiểm soát chất lượng, an toàn thực phẩm và kiểm soát dịch bệnh. Thị trường xuất khẩu nông sản lệ thuộc nhiều vào thị trường truyền thống dễ bị tổn thương.

Đề cập đến vai trò của kết nối tiêu thụ sản phẩm của các hợp tác xã (HTX), ông Nguyễn Văn Thịnh - Phó Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã Việt Nam cho biết, khu vực kinh tế tập thể, HTX hiện thu hút khoảng 7 triệu thành viên tham gia. Các hợp tác xã đã thu hút được 3,28 triệu hộ nông dân (38% tổng số hộ nông dân cả nước). Tuy nhiên, trên cả nước còn gần 70% HTX nông nghiệp chưa tham gia tiêu thụ nông sản, chưa làm được vai trò cầu nối nông dân với doanh nghiệp. Một số HTX có tham gia nhưng cũng ở mức độ, quy mô nhỏ, chủ yếu là thỏa thuận mua bán, tổ chức các vùng nguyên liệu chưa đạt chuẩn về chất lượng, sản xuất theo hợp đồng gắn với thị trường tiêu thụ diễn ra chậm. Bên cạnh đó, việc tiêu thụ sản phẩm còn qua nhiều khâu trung gian nên hiệu quả kinh tế không cao.

Liên kết tạo đầu ra bền vững

Từ thực trạng trên, ông Thịnh cho rằng, cần có “nhạc trưởng” để tái phân công và phối hợp trên quy mô vùng, đột phá thể chế, phát triển kết cấu hạ tầng nhằm tạo đà chuyển dịch cơ cấu kinh tế, trong đó, có kinh tế hợp tác, hợp tác xã. Từ đó, tạo sức hấp dẫn mới thu hút nguồn vốn đầu cho phát triển kinh tế tập thể. Việc liên kết sản xuất nông nghiệp, hình thành chuỗi liên kết hoàn chỉnh cần sự vào cuộc mạnh mẽ hơn nữa của các chủ thể là HTX, doanh nghiệp và chính quyền địa phương.

Sự liên kết này giúp các HTX xây dựng quy trình sản xuất theo hướng an toàn; kêu gọi doanh nghiệp đầu tư, liên kết theo chuỗi gắn với tiêu thụ; tổ chức nâng cao năng lực, trình độ, kỹ năng cho cán bộ quản lý HTX, kỹ năng đàm phán ký kết hợp đồng…

Từ đó, giúp nông dân và thành viên HTX hiểu được nhu cầu của người tiêu dùng, làm ra những sản phẩm theo yêu cầu với giá trị kinh tế cao hơn, thay vì sản xuất và tiêu thụ theo truyền thống “bán cái mình có” như trước. Hay nói cách khác chuyển từ sản xuất nông nghiệp sang kinh tế nông nghiệp.

Còn theo ông Nguyễn Quốc Toản, mặc dù ngày càng có thêm nhiều loại trái cây tươi của Việt Nam xuất khẩu theo đường chính ngạch nhưng quan trọng hơn là làm sao để phát triển bền vững với các loại nông sản.

“Nhu cầu thị trường luôn biến động, chúng ta không theo kịp sẽ bị tụt hậu. Nhu cầu thế giới đang chuyển dịch từ an ninh lương thực sang an ninh dinh dưỡng, tăng sử dụng sản phẩm an toàn có nguồn gốc thực vật, giảm sử dụng sản phẩm có nguồn gốc động vật. Xu hướng giới trẻ cũng thích các sản phẩm hữu cơ nhanh gọn… Vì thế việc đẩy mạnh liên kết vùng để sản xuất sản phẩm an toàn, đáp ứng được nhu cầu của thị trường, kết nối tiêu thụ được sản phẩm cho doanh nghiệp, HTX là rất cần thiết”- ông Toản nói.

Để tạo được chuỗi liên kết, theo ông Dương Thái Trung - Vụ Thị trường trong nước (Bộ Công thương), vai trò của các HTX rất quan trọng, tuy nhiên để làm được điều này trước hết cần có hạ tầng thương mại của các siêu thị, chợ chưa đáp ứng được vấn đề tiêu thụ nông sản. Đề làm được điều đó, Nhà nước cần hoàn thiện các văn bản pháp luật để các doanh nghiệp, HTX phát triển chuỗi. Bên cạnh đó, cần hoàn thiện các văn bản pháp luật để các chợ, siêu thị phát triển cơ sở hạ tầng, giúp cung-cầu gặp nhau.

Đại diện Vụ Thị trường trong nước khuyến nghị, cần phát triển kinh tế trang trại, HTX góp phần đẩy mạnh tiêu thụ nông sản. Trong đó, các chính sách hướng đến thúc đẩy HTX tham gia sâu vào liên kết chuỗi giá trị, giúp HTX phát triển các hoạt động có giá trị gia tăng, khuyến khích các hộ nông dân tham gia HTX. Cùng với đó là các chính sách tăng cường xúc tiến thương mại và mở rộng thị trường tiêu thụ; chính sách ưu đãi về tín dụng, đất đai…

Lê Bảo