Công nghiệp châu Âu 'tổn thương' vì năng lượng

Nguy cơ đóng cửa các nhà máy

Châu Âu cần các nhà máy sản xuất công nghiệp tiết kiệm năng lượng trong bối cảnh chi phí tăng cao và nguồn cung thu hẹp. Trên thực tế, trong quý vừa qua, nhu cầu khí đốt tự nhiên và điện đều giảm. Tuy nhiên, còn quá sớm để an tâm, vì sự sụt giảm không chỉ vì các nhà máy đang đóng cửa các bộ điều nhiệt, mà có thể các nhà máy không bao giờ mở cửa trở lại.

Trong khi việc sử dụng năng lượng thấp hơn giúp châu Âu vượt qua cuộc khủng hoảng gây ra bởi xung đột ở Ukraine và việc cắt giảm nguồn cung của Moscow, các giám đốc điều hành, nhà kinh tế và các nhóm ngành công nghiệp cảnh báo rằng, cơ sở công nghiệp của họ có thể sẽ suy yếu nghiêm trọng nếu chi phí năng lượng tiếp tục tăng cao trong thời gian dài.

Các ngành công nghiệp sử dụng nhiều năng lượng như nhôm, phân bón và hóa chất có nguy cơ phải chuyển vĩnh viễn cơ sở sản xuất sang các địa điểm có nhiều năng lượng giá rẻ như Mỹ. Ngay cả khi tháng 10 ấm áp bất thường diễn ra và những dự báo về mùa đông ôn hòa đã giúp đẩy giá năng lượng xuống thấp hơn, khí đốt tự nhiên ở Mỹ vẫn có giá khoảng chỉ bằng 1/5 so với giá mà các công ty phải trả ở châu Âu. Ông Patrick Lammers, thành viên hội đồng quản trị của công ty tiện ích E.ON cho biết vào tháng trước: “Rất nhiều công ty đang ngừng sản xuất”.

Hoạt động sản xuất của khu vực đồng euro trong tháng này đã chạm mức yếu nhất kể từ tháng 5/2020, điều này báo hiệu châu Âu đang tiến tới một cuộc suy thoái.

Cơ quan Năng lượng quốc tế (IEA) ước tính, nhu cầu khí đốt công nghiệp của châu Âu đã giảm 25% trong quý 3 so với một năm trước đó. Người phát ngôn của Ủy ban châu Âu (EC) khẳng định: "Chúng tôi đang làm tất cả những gì có thể để ngăn chặn việc giảm hoạt động công nghiệp".

Theo kết quả một cuộc khảo sát với 24.000 doanh nghiệp của Phòng Thương mại và Công nghiệp Đức (DIHK), được công bố hôm đầu tuần trước, các công ty ở Đức – một cường quốc công nghiệp của châu Âu - đã thu hẹp quy mô do chi phí năng lượng tăng. Hơn 25% doanh nghiệp trong lĩnh vực hóa chất và 16% các doanh nghiệp trong lĩnh vực ô tô cho biết, họ bị buộc phải cắt giảm sản lượng. Hơn nữa, 17% các công ty trong lĩnh vực ô tô cũng tiết lộ, họ đang có kế hoạch chuyển một số hoạt động sản xuất ra nước ngoài.

Giám đốc điều hành của DIHK, ông Martin Wansleben cho biết: “Các tác động có thể nhìn thấy rõ ràng, các nhà sản xuất tiêu thụ nhiều năng lượng cho hàng hóa trung gian (các bán thành phẩm quan trọng như hóa chất và kim loại) nói riêng đang cắt giảm sản xuất”.

Đẩy nhanh cuộc “di cư”

Các nhà phân tích cho biết, ngành công nghiệp châu Âu đã có quá trình chuyển sản xuất sang các địa điểm có nguồn nhân lực rẻ hơn và chi phí khác thấp hơn trong nhiều thập kỷ qua, nhưng cuộc khủng hoảng năng lượng đang đẩy nhanh cuộc “di cư”.

Ví dụ, sản lượng nhôm sơ cấp của EU đã giảm một nửa (1 triệu tấn) trong năm qua. Trong khi đó, các số liệu thương mại do Reuters tổng hợp cho thấy, tất cả 9 nhà máy luyện kẽm trong khối đã cắt giảm hoặc ngừng sản xuất, thay thế bằng hàng nhập khẩu từ Trung Quốc, Kazakhstan, Thổ Nhĩ Kỳ và Nga.

Ông Chris Heron đến từ hiệp hội công nghiệp Eurometaux cho biết, việc mở lại một nhà máy luyện nhôm có chi phí lên tới 400 triệu euro (394 triệu USD) và khó có khả năng xảy ra với triển vọng kinh tế không chắc chắn của châu Âu hiện nay. “Về mặt lịch sử, khi những trường hợp đóng cửa tạm thời này xảy ra, thì việc đóng cửa vĩnh viễn sẽ xuất hiện” – ông Chris Heron nói.

Những nỗ lực của phương Tây nhằm đảm bảo nguồn cung cấp không chỉ đối với năng lượng mà còn đối với các khoáng sản quan trọng được sử dụng cho xe điện và cơ sở hạ tầng tái tạo.

Brussels dự kiến sẽ đề xuất luật mới vào đầu năm tới – Dự luật Nguyên liệu thô quan trọng của Châu Âu - nhằm xây dựng trữ lượng khoáng sản không thể thiếu trong quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế xanh, chẳng hạn như lithium, bauxite, niken và đất hiếm. Tuy nhiên, ông Emanuele Manigrassi, quản lý cấp cao về khí hậu và năng lượng tại European Aluminium, cảnh báo, nếu không có nhiều năng lượng tái tạo và chi phí thấp, các công ty khó có thể đầu tư vào châu Âu.

Theo ông Cefic từ Hội đồng công nghiệp hóa chất châu Âu, điển hình về việc ngành công nghiệp đang bị xói mòn là việc châu Âu lần đầu tiên trở thành nhà nhập khẩu ròng hóa chất trong năm nay.

Cùng với đó, theo Hiệp hội Phân bón Quốc tế, hơn một nửa sản lượng amoniac của châu Âu, một thành phần quan trọng trong phân bón, đã không còn được sản xuất và được thay thế bằng hàng nhập khẩu. Điển hình là nhà sản xuất phân bón Na Uy Yara đã cắt giảm 2/3 sản lượng amoniac ở châu Âu và không có kế hoạch tăng cường trở lại ngay lập tức.

Tuần trước, tập đoàn hóa chất lớn nhất thế giới BASF đã đặt câu hỏi về việc liệu có tương lai kinh doanh nào đối với các nhà máy mới ở châu Âu hay không?. Tập đoàn cũng đã cảnh báo rằng, họ sẽ phải đóng cửa sản xuất tại cơ sở chính Ludwigshafen - công ty tiêu thụ điện công nghiệp lớn nhất của Đức - nếu nguồn cung cấp khí đốt giảm xuống dưới một nửa nhu cầu của họ.

Tại Hy Lạp, công ty Selected Textiles, một nhà sản xuất sợi bông nhỏ, đã cắt giảm sản lượng do các đơn đặt hàng chủ yếu từ Bắc Âu giảm. Cùng với đó, tại nhà máy ở Farsala ở miền Trung Hy Lạp, Giám đốc điều hành Apostolos Dontas ước tính, sản lượng sẽ giảm 30% trong năm nay.

Ông Daniel Kral - nhà kinh tế cấp cao tại Oxford Economics, cho biết: "Nếu giá năng lượng tiếp tục tăng cao đến mức một phần của ngành công nghiệp châu Âu trở nên không cạnh tranh về mặt cấu trúc, các nhà máy sẽ đóng cửa và chuyển đến Mỹ, nơi có nguồn năng lượng giá rẻ dồi dào".

Hà Anh