Người gìn giữ văn hóa Tày
Tốt nghiệp Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Việt Bắc (Thái Nguyên), nhưng anh Dương Doãn Quảng, dân tộc Tày lại trở về quê hương Lạng Sơn để gắn bó với công việc chế tác đàn tính. Anh chia sẻ, đây không chỉ là nghề mang lại thu nhập, mà qua đó muốn góp phần nhỏ của mình vào việc giữ gìn, quảng bá bản sắc văn hóa Tày.
Trong chuyến công tác tại huyện Bắc Sơn, chúng tôi được ông Dương Doãn Tuấn - Phó Chủ tịch UBND xã Bắc Quỳnh giới thiệu về nghệ nhân làm đàn tính Dương Doãn Quảng đang sống tại thôn Đon Riệc 1, xã Bắc Quỳnh, huyện Bắc Sơn (Lạng Sơn). Từ cổng đi vào, đã nghe tiếng máy cắt gỗ rộn ràng, xưởng chừng hơn chục mét vuông.
Thấy khách lạ, anh Quảng dừng tay và mời chúng tôi lên thăm căn nhà sàn truyền thống của gia đình, cũng là nơi trưng bày các sản phẩm đàn tính. Tại đây, anh giới thiệu cho chúng tôi nghe về các sản phẩm đàn tính, cũng như niềm say mê đàn tính của mình.
Anh Quảng nhớ lại, ngay từ nhỏ, anh đã được nghe các bậc cao niên hát then, gảy đàn tính, cứ thế anh yêu và mê đàn tính bao giờ không hay. Khi đó có một nghệ nhân đến xã bán thuốc nam, nhận thấy anh yêu thích đàn tính, ông đã chỉ cho anh vài thao tác cơ bản để làm đàn.
Từ đó, khi còn đang là học sinh cấp 2, anh đã tự làm đàn và cùng các anh, các chị đi diễn văn nghệ. Anh nói, ban đầu, anh phải mày mò, nghiên cứu rất nhiều. Mới đầu rất khó khăn về các họa tiết mộc, âm thanh, chưa biết âm thanh thế nào là chuẩn; nghiên cứu nguyên liệu làm mặt đàn phải bằng gỗ gì và cách nào để nó không bị vênh mà âm thanh vẫn tốt.
Qua kiên trì học hỏi, rút kinh nghiệm, sáng tạo trong mẫu mã sản phẩm, từ việc làm đàn để thỏa mãn đam mê, để tặng hoặc chỉ bán cho người quen trong vùng thích hát then và gảy đàn tính, anh Quảng đã biến cây đàn trở thành một sản phẩm tạo sinh kế, đem lại thu nhập và được khách hàng khắp cả nước yêu thích.
Hiện tại, anh chủ yếu bán cho khách hàng quen và qua Facebook “Đàn tính Dương Quảng”, mỗi tháng anh làm và bán được 5 - 6 cây đàn, cho thu nhập hơn chục triệu đồng/tháng. Anh cũng thuê thêm người cùng làm.
Khi được hỏi vì sao đã tốt nghiệp Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Việt Bắc mà không xin một việc gì khác, anh Quảng chia sẻ: “Học song về gắn bó với nghề làm đàn vui hơn. Làm đàn tính không chỉ là một nghề mang lại thu nhập, mà qua đó, tôi muốn góp phần nhỏ của mình vào việc giữ gìn, quảng bá bản sắc văn hóa dân tộc Tày ở hiện tại và cho thế hệ sau”.
Cầm cây đàn trên tay, anh Quảng nói, quan trọng nhất của cây đàn là hộp quả bầu (hộp phát âm). Khi cắt phải làm sao cho đều, đẹp, mặt vừa tầm không rộng quá, không nhỏ quá để phát ra âm thanh hay. Đàn có 3 dây, trước kia các cụ phải dùng dây lá gai, bây giờ dùng dây cước âm thanh hay hơn, bền hơn. Anh Quảng cho biết thêm, khó khăn nhất là không đủ nguyên liệu, đó là quả bầu. Để chọn quả bầu ưng ý, anh phải cất công tìm mua ở nhiều nơi.
Ông Dương Doãn Tuấn cũng cho biết, anh Quảng là một bí thư chi đoàn năng động, sáng tạo, hát hay, đàn giỏi, ngoài làm đàn tính, anh Quảng còn tham gia vào nhóm biểu diễn văn nghệ hát then - đàn tính của địa phương, nhằm khơi dậy tình yêu then- đàn tính cho thế hệ trẻ. Qua đó, anh Quảng còn góp phần bảo tồn dân ca huyện Bắc Sơn cũng như thúc đẩy cho sự phát triển du lịch của địa phương.
“Làm đàn tính không chỉ là một nghề mang lại thu nhập, mà qua đó, em cũng muốn góp phần nhỏ của mình vào việc giữ gìn, quảng bá bản sắc văn hóa dân tộc Tày ở hiện tại và cho thế hệ sau”, nghệ nhân trẻ Dương Doãn Quảng chia sẻ.