Họa sĩ Lê Trí Dũng: Tròn 30 năm vẽ 12 con giáp

Thưa ông, ông có thể chia sẻ về tuổi thơ của mình? Những hình ảnh quê hương ký ức nào làm ông luôn muốn vẽ?

- Tôi sinh ra trong thời chiến tranh, loạn lạc. Mẹ đẻ rơi tôi trên đường tản cư chạy giặc Pháp tại Thanh Hóa, trong cái lạnh giá buốt của mùa đông. Tuổi thơ tôi là những cái tết làng quê với những người nông dân, cùng các con vật gần gũi với thôn quê như: bò, gà, lợn, chó, mèo... Sự mộc mạc chân tình, đồng ruộng, những sông Chu, sông Mã ăn sâu vào tâm hồn tôi. Chính những năm tháng đầu đời của một đứa trẻ đã hình thành tính cách con người tôi chân tình và bộc trực.

Những chủ đề tình mẹ, gia đình đoàn tụ, hạnh phúc đón xuân, sung túc... nên đưa vào tranh tết như một lời cầu chúc đầu năm.

Họa sĩ Lê Trí Dũng

Tuổi thơ có ảnh hưởng đến con đường hội họa của ông? Việc hình thành phong cách hội họa của ông đã diễn ra như thế nào?

- Bởi khoảnh khắc tôi lọt lòng, tim tôi không đập vì quá lạnh. Bà tôi phải hơ tôi vào ngọn lửa của đống rơm... để tôi sống lại. Cái cảm giác rất lạ lùng vì rét, giá buốt và nóng dần lên của đứa bé một giờ tuổi đã làm tôi rất khoái với những gam màu nóng rực sau này. Chó, mèo, lợn, gà, ngựa, dê... là bạn của tôi. Cơ may, khi tôi chuyển nhà đến khu Trung Tự (quận Đống Đa, Hà Nội) thì cùng lúc danh họa Nguyễn Tư Nghiêm - người vẽ tranh con giáp, nổi tiếng nhất của Việt Nam cũng về sống tại đó. Nhà tôi cách nhà ông chừng năm mươi mét. Ông đã dành một tình cảm đặc biệt cho tôi, mà khi đó tôi không thể nào giải thích nổi, là được vào phòng vẽ của ông bất kỳ lúc nào. Tôi đã xem ông vẽ nhiều lần, xem ông xuất thần... và hiểu rằng tranh vẽ mà không có thần, có khí thì chẳng có hồn. Tranh mà không có hồn thì vứt! Và tôi mê vẽ 12 con giáp từ đó... Bắt đầu là khoảng năm 1992, tới nay tròn 30 năm.

Quen với những nét vẽ rất sống động, phiêu lãng mà cũng đầy khí phách của ông, đặc biệt với mảng tranh tết, người xem càng cảm thấy xúc động, như thể chạm vào sự lắng đọng ký ức sâu xa. Bắt đầu từ những khung cảnh giản dị mộc mạc, tưởng chừng rất thân quen về hương xuân và Tết, khi xuất hiện trên tranh của ông, lại thành đẹp đẽ da diết và gợi nhớ đến vậy?

- Tôi vẽ con giáp theo chu kỳ. Hễ đến năm nào tôi lại cho con vật đó làm chủ. Đặt nó vào giữa tranh và để 11 con vật kia xoay quanh theo thứ tự đồ bàn cả lý số tử vi: Tý, Sửu, Dần, Mão, Thìn, Tỵ, Ngọ, Mùi, Thân, Dậu, Tuất, Hợi. Con vật chủ bắt buộc cạnh cành đào và chiếc ấn có tên của năm đó. Chi tiết này nhằm tạo một nét riêng của mình. Trong 12 con vật thì con ngựa và con gà với tôi là đẹp nhất. Tình cờ thế nào chúng cũng là hai con vật gần gũi nhất với con người Việt Nam. Mặc dù, những con vật khác tôi cũng rất yêu chúng, trong đó có cả con mèo.

Năm nay là năm Quý Mão - Mèo Trắng (Kim Bạch Kim), khi cho con mèo vào giữa tranh để giữ vị trí “chủ công”. Phải không được để “con vật chủ” mềm yếu quá. Phải mạnh mẽ và sung sức! Phù trì cho cả một năm may mắn và hạnh phúc. Thậm chí, phát tài phát lộc nhờ vía tranh. Bởi thế màu chủ đạo buộc phải nên là những gam màu nóng thuộc dương. Và với tâm thế “nhân cách hóa”, những chủ đề tình mẹ, gia đình đoàn tụ, hạnh phúc đón xuân, sung túc... nên đưa vào tranh tết như một lời cầu chúc đầu năm. Con mèo của tôi cũng vẽ theo tình cảm đó.

Với ông, Tết có ý nghĩa như thế nào? Và ông thường trải qua một cái Tết ra sao?

- Năm nào sau khi thắp hương cho gia tiên thần linh xong, khi thành phố đã tạm ngưng sự huyên náo, mọi âm thanh đều tĩnh lặng và chìm trong khí lạnh của giờ khắc sau giao thừa, tôi bắt đầu khai bút! Năm nay chắc chắn sẽ là hai mẹ con mèo trắng ôm nhau bên cành đào dưới mặt trời ấm áp. Chủ đề đó cũng là lời chúc của tôi gửi đến tất cả bạn đọc Tinh hoa Việt một năm mới đầy thắng lợi và may mắn.

Xin cảm ơn ông và chúc ông một năm mới hạnh phúc, bình an, cùng nhiều sáng tác mới đầy ấn tượng!

Việt Quỳnh (thực hiện)