Nguy cơ bùng dịch nếu tiếp tục thiếu vaccine
Vaccine chỉ có tác dụng tốt nhất khi tiêm đúng lịch, đủ số mũi; nhiều loại vaccine thậm chí nếu quá lứa tuổi mà tiêm thì cũng không còn tác dụng. Tuy nhiên, hiện nay tại nhiều địa phương xảy ra tình trạng thiếu vaccine. Các chuyên gia y tế lo ngại, việc thiếu vaccine kéo dài khiến cho các loại dịch bệnh truyền nhiễm có nguy cơ quay trở lại. Vậy Bộ Y tế sẽ giải quyết vấn đề này như thế nào?
Tình trạng thiếu các loại vaccine trong Chương trình Tiêm chủng mở rộng (TCMR) đang xảy ra tại nhiều địa phương trên cả nước, trong đó có Hà Nội.
Ngóng chờ vaccine
Ghi nhận trên địa bàn quận Hai Bà Trưng (Hà Nội) cho thấy, tình trạng thiếu vaccine “5 trong 1” đã diễn ra trong nhiều ngày qua khiến không ít trẻ trên địa bàn chưa được tiêm loại vaccine này. Trong khi đó, một số loại vaccine khác có trong chương trình TCMR cũng có khả năng sẽ hết trong thời gian tới.
BS Nguyễn Mạnh Chương - Trưởng khoa Kiểm soát bệnh tật và HIV/AIDS, Trung tâm Y tế quận Hai Bà Trưng (Hà Nội) thông tin: Thiếu vaccine “5 trong 1” đang là tình trạng chung của thành phố từ tháng 4 đến nay. Trong khoảng 3 tháng tới đây, một số loại vaccine khác như vaccine phòng lao, sởi, bạch hầu cũng sẽ tiếp tục thiếu nếu không có nguồn cung kịp thời. Hiện nay chúng tôi vẫn tổ chức tiêm cho trẻ trên địa bàn vào 2 buổi tiêm/tháng với các vaccine đang còn.
Đối với trẻ có nhu cầu tiêm loại vaccine đang thiếu, trong bối cảnh hiện tại, nhân viên y tế tại Trạm y tế các phường cũng đã tư vấn cho bố mẹ trẻ chuyển sang tiêm dịch vụ để đảm bảo không bị chậm, muộn lịch tiêm, ảnh hưởng đến miễn dịch phòng bệnh. Mặc dù vậy, theo thống kê sơ bộ, trong số các trẻ đang chờ vaccine chỉ khoảng 50% trẻ có nhu cầu tiêm dịch vụ còn lại gia đình vẫn chờ vaccine trong chương trình TCMR. Trung tâm cũng đã dự trù, báo cáo thành phố để đề xuất phân bổ vaccine về, kế hoạch phân bổ.
Cũng rơi vào tình trạng tương tự, từ nhiều tháng nay, các Trạm y tế tại huyện Hoài Đức đã hết vaccine “5 trong 1” từ nhiều tháng nay và tại một số trạm, vaccine DPT phòng Bạch hầu - Ho gà - Uốn ván cũng không còn.
Chị Đ.T.H. (29 tuổi, huyện Hoài Đức, Hà Nội) chia sẻ: “Theo đúng lịch tôi đưa con tới Trạm y tế để tiêm vaccine sởi và DPT, nhưng được nhân viên y tế cho biết vaccine đã hết và không biết khi nào mới có. Hiện tại, tôi đang rất lo lắng vì trong khi nhiều dịch bệnh đang vào mùa như hiện nay, việc tiêm chậm vaccine thế này liệu có làm ảnh hưởng tới sức khỏe của con hay không”.
Trao đổi với PV, BS Trần Quang Tuấn - Giám đốc Trung tâm Y tế huyện Hoài Đức cho biết: Từ tháng 2, vaccine “5 trong 1” có trên địa bàn huyện đã được sử dụng hết và chưa được bổ sung. Việc này sẽ ảnh hưởng tới khả năng miễn dịch của trẻ và cả về độ tuổi tiêm cho trẻ. Để đảm bảo trẻ được tiêm đúng lịch, cán bộ y tế cũng đã gọi điện nhắc lịch tiêm và hướng dẫn gia đình đưa trẻ đi tiêm dịch vụ nếu có điều kiện. Tuy nhiên, không phải gia đình nào cũng có điều kiện để tiêm dịch vụ”.
Tại các quận, huyện khác trên địa bàn TP Hà Nội như quận Nam Từ Liêm, huyện Thanh Trì, Đan Phượng cũng đều ghi nhận tình trạng thiếu vaccine trong chương trình TCMR như phản ánh nói trên.
Cùng với đó, theo danh sách các loại vaccine đang được tổ chức tiêm chủng tại Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TPHCM (HCDC), hiện có rất nhiều loại vaccine trong chương trình TCMR treo thông báo “hết”, trong đó có vaccine bạch hầu - uốn ván, vaccine “3 trong 1” bạch hầu - ho gà - uốn ván, “5 trong 1” bạch hầu - ho gà - uốn ván - bại liệt - sởi... TPHCM là một trong nhiều địa phương trên cả nước thiếu nhiều vaccine trong chương trình TCMR. Để không trì hoãn lịch tiêm, nhiều người phải chi số tiền không nhỏ để tiêm vaccine dịch vụ thay vì được tiêm miễn phí.
Bà Hoàng Ngọc Mai - Phó trưởng văn phòng Chương trình TCMR quốc gia bày tỏ lo ngại, thực trạng nêu trên khiến cho Việt Nam có nguy cơ xảy ra các dịch bệnh truyền nhiễm trên phạm vi lớn. Đơn cử, Tổ chức Y tế thế giới đã xếp nguy cơ bại liệt quay trở lại Việt Nam từ mức thấp nhất lên mức trung bình cao.
Mới đây nhất, tại cuộc gặp mặt báo chí cung cấp thông tin y tế quý I/2023 do Bộ Y tế tổ chức, ghi nhận phản ánh thiếu vaccine nêu trên, GS.TS Phan Trọng Lân - Cục trưởng Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế) cho biết, việc thiếu, thừa vaccine phụ thuộc vào nguồn cung ứng, có thể xảy ra ở mọi công đoạn, từ tổ chức mua sắm cho đến điều phối. Thời điểm hiện nay, thiếu vaccine phòng dại một phần là do nhu cầu tăng cao đột biến.
Nỗ lực tìm giải pháp
Được biết, để nhanh chóng giải quyết tình trạng này, Sở Y tế Hà Nội đã có đề nghị tới Bộ Y tế về việc đấu thầu tập trung hoặc đàm phán giá tại Bộ Y tế, trên cơ sở này, các địa phương sẽ thực hiện mua sắm để đảm bảo nguồn cung vaccine.
TS Dương Thị Hồng - Phó Viện trưởng Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương, Trưởng Văn phòng tiêm chủng mở rộng quốc gia thông tin: Qua khảo sát, đến thời điểm hiện tại không còn tỉnh nào còn vaccine “5 trong 1”. Đối với các loại vaccine khác trong Chương trình TCMR như vaccine DPT cũng bắt đầu hết; vaccine BCG (phòng bệnh lao), sởi, rubella còn dùng được đến tháng 7, tháng 8; vaccine phòng bại liệt bOPV (dạng uống) sẽ thiếu trong vài tháng tới; vaccine uốn ván có thể dùng đến hết năm 2023; riêng vaccine bại liệt dạng tiêm còn dồi dào và hạn sử dụng đến hết tháng 8. Hiện nay, Bộ Y tế đang nỗ lực tìm cách tháo gỡ tình trạng này. Sắp tới, Bộ Y tế sẽ trình lên Chính phủ để tiếp tục được cung ứng tập trung vaccine.
Bộ Y tế đề xuất sẽ xây dựng một khung giá chung với vaccine 5 trong 1 nhập khẩu. Các địa phương căn cứ vào nhu cầu thực tế và sau khi có kết quả mua sắm đấu thầu hoặc đàm phán theo giá quy định, Bộ Y tế sẽ cung cấp giá cho các địa phương. Các địa phương cũng phải nhanh chóng ký hợp đồng để nhận vaccine; cách thức giống như việc mua một số thuốc tập trung.
Đối với vaccine trong nước, Bộ Y tế cũng đang cố gắng để được đặt hàng từ Trung ương trong Chương trình Tiêm chủng mở rộng và có một giá cụ thể. Các địa phương sẽ dựa vào đó để ký hợp đồng với nhà sản xuất trong nước.
Dự kiến trong tháng 6, Bộ Y tế sẽ có văn bản chính thức đề nghị số lượng đặt hàng vaccine. Bộ cũng đề nghị các địa phương phải nỗ lực nắm được con số chính xác ở mức tối đa nhất để tránh tình trạng thừa hoặc thiếu so với số lượng đề xuất.
BS Trần Thị Thu Trang - Giám đốc Trung tâm Y tế quận Nam Từ Liêm (Hà Nội) cho biết: Nếu tình trạng thiếu vaccine như hiện nay vẫn còn tiếp diễn thì nguy cơ xuất hiện lỗ hổng miễn dịch là rất lớn. Đáng tiếc là hiện nay chúng ta đang có tỷ lệ miễn dịch đối với dịch nhiều loại dịch bệnh ở mức rất cao”.