2 phương án về bảo hiểm xã hội

Đáng lưu ý, phương án 1 quy định: Nếu người lao động (NLĐ) bảo lưu, không rút BHXH một lần sẽ được hưởng thêm 5 quyền lợi; người tham gia BHXH từ 1/1/2025 không được nhận BHXH một lần.

Cũng ở phương án này quy định quyền nhận BHXH một lần đối với 2 nhóm NLĐ khác nhau. Cụ thể, nhóm 1: đối với NLĐ đã tham gia BHXH trước khi luật BHXH sửa đổi có hiệu lực, sau 12 tháng nghỉ việc, có nhu cầu thì được nhận BHXH một lần.

Về cơ bản, quy định này kế thừa Nghị quyết số 93/2015/QH132 cho phép NLĐ được lựa chọn giữa bảo lưu thời gian tham gia BHXH để hưởng hưu hoặc nhận BHXH một lần nếu có nhu cầu. Nhưng sự khác biệt lần này là nếu NLĐ lựa chọn bảo lưu, không nhận BHXH một lần thì sẽ được hưởng thêm các quyền lợi bổ sung như: hưởng lương hưu; hưởng trợ cấp hàng tháng; hưởng bảo hiểm y tế; hưởng chính sách hỗ trợ về tín dụng. Nếu NLĐ đã lựa chọn nhận BHXH một lần thì không được nhận các quyền lợi bổ sung nêu trên.

Nhóm 2: Đối với NLĐ bắt đầu tham gia BHXH từ khi Luật BHXH (sửa đổi) có hiệu lực trở đi (dự kiến ngày 1/1/2025) không được nhận BHXH một lần, trừ các trường hợp đủ tuổi hưởng lương hưu mà chưa đủ năm đóng để hưởng lương hưu; ra nước ngoài để định cư, hoặc bị mắc một trong những bệnh nguy hiểm đến tính mạng.

Như vậy, so với dự thảo luật BHXH sửa đổi, quy định NLĐ bắt đầu tham gia BHXH từ khi Luật BHXH (sửa đổi) có hiệu lực trở đi không được nhận BHXH một lần là phương án mới được cơ quan soạn thảo bổ sung.

Theo Bộ LĐTBXH, ưu điểm của phương án này là dần từng bước khắc phục được tình trạng hưởng BHXH một lần thời gian qua. Trong ngắn hạn, phương án này không giúp duy trì, gia tăng đối tượng tham gia BHXH bằng phương án 2 nhưng trong dài hạn thì tối ưu hơn. Tuy nhiên, phương án này có nhược điểm là chỉ áp dụng đối với NLĐ bắt đầu tham gia BHXH từ ngày Luật có hiệu lực, nên đối với hơn 17,5 triệu NLĐ đang tham gia BHXH vẫn có quyền lựa chọn hưởng BHXH một lần. Do vậy, số người hưởng BHXH một lần không giảm nhiều, đặc biệt trong những năm đầu sau khi luật mới có hiệu lực. Đồng thời, tạo sự so sánh giữa NLĐ tham gia trước và sau khi Luật có hiệu lực trong việc hưởng BHXH một lần.

Phương án 2 mà Bộ LĐTBXH xây dựng là: Sau 12 tháng không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc, không tham gia BHXH tự nguyện, có thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm mà NLĐ có yêu cầu thì được giải quyết một phần, nhưng tối đa không quá 50% tổng thời gian đã đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất. Thời gian đóng BHXH còn lại được bảo lưu để NLĐ tiếp tục tham gia và hưởng các chế độ BHXH.

Theo Bộ LĐTBXH, đây là phương án vừa phúc đáp được nhu cầu nhận BHXH một lần của NLĐ trong thời điểm hiện tại, tránh gây phản ứng xã hội, song cũng đáp ứng được yêu cầu bảo đảm sự ổn định của hệ thống và quyền lợi của NLĐ trong dài hạn.

Song, nhược điểm của phương án là chưa giải quyết triệt để việc rút BHXH một lần. NLĐ không được giải quyết hưởng BHXH một lần trên toàn bộ thời gian đóng nên có cảm giác giảm quyền lợi. Đồng thời, có thể xuất hiện tình trạng gia tăng NLĐ đề nghị hưởng BHXH một lần trước khi Luật có hiệu lực thi hành. Bên cạnh đó, theo phương án này thì tình trạng hưởng BHXH một lần khi còn trẻ (chưa đến tuổi nghỉ hưu) sẽ tiếp tục tiếp diễn trong tương lai.

Lê Bảo